Γιατί «χανόμαστε» στο κινητό ή στον υπολογιστή και τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό

Τα άτομα που συμμετείχαν στη μελέτη για τη σχέση συγκέντρωσης-κινητού εργάστηκαν επί δύο ημέρες για πέντε ώρες την ημέρα στους φορητούς υπολογιστές τους από ένα δωμάτιο που βιντεοσκοπείτο. Τη μία ημέρα το τηλέφωνό τους ήταν δίπλα τους και την άλλη ήταν πέντε μέτρα μακριά τους. Τους ζητήθηκε να εργαστούν όπως θα δούλευαν κανονικά, χρησιμοποιώντας το τηλέφωνό τους όσο ήθελαν.

Όταν το τηλέφωνό τους ήταν κοντά, οι άνθρωποι περνούσαν σχεδόν διπλάσιο χρόνο (14 λεπτά περισσότερο την ημέρα) χρησιμοποιώντας το. Επίσης, το έπιαναν σχεδόν τρεις φορές πιο συχνά.

Αλλά εδώ είναι το σημείο «κλειδί»: Ανεξάρτητα από το πού βρισκόταν το τηλέφωνό τους, οι άνθρωποι ξόδευαν τον ίδιο χρόνο σε δραστηριότητες εργασίας και αναψυχής. Όταν δεν μπορούσαν να πιάσουν το τηλέφωνό τους, «χάνονταν» στον φορητό υπολογιστή τους, χρησιμοποιώντας εφαρμογές, διαβάζοντας ειδήσεις ή κάνοντας online αγορές.

«Το κάλεσμα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όλα τα άλλα εθιστικά πράγματα είναι τόσο ισχυρό που τα κάνουμε απλά στον υπολογιστή αντί για το κινητό», ανέφερε ο Maxi Heitmayer, PhD, ερευνητής στο London School of Economics που ηγήθηκε της μελέτης, η οποία δημοσιεύθηκε στο Frontiers in Computer Science.

Ο Heitmayer βρήκε τα αποτελέσματα εντυπωσιακά. Μελέτες δείχνουν ότι το να έχει κανείς κοντά του σνακ μπορεί να επηρεάσει την πρόσληψη τροφής και να χρησιμοποιηθεί για την ενθάρρυνση της υγιεινής διατροφής. Σκέφτηκε ότι μια παρόμοια προσέγγιση θα μπορούσε να λειτουργήσει και για τα τηλέφωνα, βοηθώντας στην αλλαγή των συνηθειών των ανθρώπων σε ό,τι αφορά το θέμα της συγκέντρωσης.

Όμως, αν και η απομάκρυνση του τηλεφώνου από τη θέση στην οποία καθόταν κάποιος λειτούργησε εξαιρετικά καλά στη μείωση της χρήσης του smartphone, «το πρόβλημα είναι ότι όταν οι περισσότεροι άνθρωποι λένε «θέλω να χρησιμοποιώ λιγότερο το κινητό μου», δεν εννοούν ότι δεν θέλουν να έχουν τη συσκευή στο χέρι τους», εξηγεί ο Heitmayer. Εννοούν ότι δεν θέλουν να χάνουν χρόνο στο κινητό και να συγκεντρωθούν. Κάτι που, όμως, δεν συμβαίνει όταν υπάρχει μπροστά τους κάποια άλλη ψηφιακή συσκευή.

Στο τέλος κάθε ημέρας, οι συμμετέχοντες στη μελέτη κλήθηκαν να μαντέψουν πόσο χρόνο είχαν περάσει χρησιμοποιώντας το τηλέφωνό τους. Μάντεψαν «πάνω-κάτω τον ίδιο αριθμό» είτε το τηλέφωνό τους ήταν προσβάσιμο είτε όχι, παρά το γεγονός ότι χρησιμοποιούσαν το τηλέφωνό τους πολύ περισσότερο όταν ήταν προσβάσιμο.

Γιατί μας αποπροσανατολίζουν τόσο κινητά, υπολογιστές και τάμπλετ και πώς επηρεάζει αυτό την υγεία μας

Το 2004, ερευνητές μέτρησαν ότι η μέση διάρκεια προσοχής σε μια οθόνη είναι δυόμισι λεπτά. Σήμερα, είναι μόλις 47 δευτερόλεπτα, σύμφωνα με την Gloria Mark, PhD, καθηγήτρια Πληροφορικής στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Irvine.

Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μας ανταμείβουν με likes, σχόλια ή ειδοποιήσεις, ενθαρρύνοντας την ατελείωτη κύλιση, τις κοινωνικές συγκρίσεις και τον φόβο ότι θα χάσουμε κάτι.

Αλλά οι εθιστικοί αλγόριθμοι είναι μόνο ένα μέρος του προβλήματος, σύμφωνα με την Mark. Τα συναισθήματα κόπωσης ή πλήξης μπορεί να μας ωθήσουν να αναζητήσουμε ανταμοιβή μέσω ενός διαδικτυακού παιχνιδιού ή στα social media. Η εναλλαγή μεταξύ εργασιών εξαντλεί την περιορισμένη πνευματική μας ενέργεια, οδηγώντας σε άγχος και ανησυχία.

«Δεν έχουμε τους πόρους για να διαχειριστούμε τις απαιτήσεις του περιβάλλοντος», λέει, «και αυτός είναι ο ορισμός του άγχους».

Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε τα τηλέφωνά μας μπορεί επίσης να επηρεάσει τον ύπνο μας, σύμφωνα με τη Lisa Keer, πιστοποιημένη coach σε θέματα υγείας και ευεξίας στο Γενικό Νοσοκομείο Brigham της Μασαχουσέτης. Περίπου το 15% των ασθενών της θέλει βοήθεια για να μην αποσπάται η προσοχή του από τα ψηφιακά μέσα και πολλοί από αυτούς τους ασθενείς έχουν προβλήματα με τον ύπνο.

«Είναι αυτή η αίσθηση του «θέλω απλώς να συνεχίσω να κάνω scrolling» ή «χρειάζομαι λίγο χρόνο για τον εαυτό μου»», λέει. «Το επόμενο που συνειδητοποιείς είναι ότι έχουν περάσει 45 ή 50 λεπτά και αντί να πέσεις στο κρεβάτι στις 10, τώρα ξαφνικά είναι 11 ή 11:30», εξηγεί.

Η απώλεια ύπνου μπορεί να οδηγήσει και σε άλλες προκλήσεις για την υγεία. Μπορεί να ασκείστε λιγότερο επειδή είστε πολύ κουρασμένοι ή να καταναλώνετε περισσότερη καφεΐνη ή ζάχαρη για ενέργεια. Το απερίσκεπτο «σερφάρισμα» μπορεί επίσης να οδηγήσει στο να τρώτε πάρα πολύ ή πολύ λίγο επειδή αποσπάται η προσοχή σας.

Η μειωμένη διάρκεια συγκέντρωσης μπορεί επίσης να έχει αρνητικές επιπτώσεις και στην ψυχική υγεία, ιδίως για τα παιδιά και τους εφήβους που χρησιμοποιούν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία. Αλλά και οι ενήλικες δεν έχουν ανοσία. Πολλοί άνθρωποι ομολογούν ότι μπορεί να μην πέσουν για ύπνο ή να μην κάνουν τη δουλειά που είχαν να κάνουν. Και, επιπλέον, «αυτομαστιγώνονται» γι’ αυτό.

Αν δεν μπορεί να βοηθήσει στη συγκέντρωση η απομάκρυνση του κινητού, τι μπορεί να βοηθήσει;

Ο Heitmayer και άλλοι ερευνητές ζητούν να υπάρξει εκπαίδευση σε θέματα τεχνολογίας για να βοηθήσουν τους νέους να καλλιεργήσουν πιο υγιείς ψηφιακές συνήθειες.

Οι μαθητές ενημερώνονται για το πώς να αποφεύγουν τις απάτες με πιστωτικές κάρτες, αλλά όχι «πώς σηκώνεις το τηλέφωνό σου, ψάχνεις κάτι στη Wikipedia και μετά το αφήνεις πάλι κάτω ώστε να μπορείς να συνεχίσεις μια εργασία αντί να καταλήξεις στο TikTok», τονίζει ο Heitmayer.

Τόσο στους εφήβους όσο και στους ενήλικες, μπορεί να βοηθήσει και η προσέγγιση της ενσυνειδητότητας, λέει η Mark.

Η ίδια, κάθε φορά που νιώθει την ανάγκη να ασχοληθεί με κάτι πιο «διασκεδαστικό», αντί να δουλέψει πάνω στο επόμενο βιβλίο της, σταματάει και κάνει μια παύση. Το να έχουμε επίγνωση της συμπεριφοράς μας την ώρα που εκδηλώνεται είναι μια δεξιότητα που μπορούμε να αναπτύξουμε, λέει: «Μετά από λίγο, αυτή η δεξιότητα γίνεται δεύτερη φύση».

Αυτό της δίνει την ευκαιρία να σκεφτεί τι χρειάζεται, όπως ξεκούραση ή κίνηση. Συνιστά «ένα μεγάλο διάλειμμα» (τουλάχιστον 20 λεπτά) κατά τη διάρκεια της ημέρας για την αποκατάσταση της εκτελεστικής λειτουργίας, του τμήματος του εγκεφάλου που φιλτράρει τους περισπασμούς. Το να βγείτε έξω είναι ό,τι καλύτερο, αλλά και ο διαλογισμός, το διάβασμα κάποιου κειμένου που εμπνέει ή η κίνηση μπορούν επίσης να σας βοηθήσουν να ξαναβρείτε τη χαμένη σας συγκέντρωση.

Η Keer προτείνει να καταγράφετε τα ερεθίσματα που σας κάνουν να χάνετε τη συγκέντρωσή σας και να ξεχνιέστε στο κινητό ή στον υπολογιστή. Μπορεί να βαρεθήκατε, να ήσασταν κουρασμένοι, αγχωμένοι ή να αποφεύγατε μια εργασία πριν αρχίσετε να κάνετε scrolling.

«Πολλές φορές, μας απορροφά Internet επειδή είναι κάτι νέο και πρωτόγνωρο», λέει. «Υπάρχει άλλος τρόπος να βρείτε μια νέα εμπειρία; Μήπως να λύσετε ένα σταυρόλεξο; Να τηλεφωνήσετε σε έναν φίλο; Να κάνετε μια βόλτα; Να πιείτε ένα ποτήρι νερό; Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορείτε να βγείτε από τον φαύλο κύκλο».

Η συμμετοχή φίλων και συγγενών στις προσπάθειές σας μπορεί επίσης να βοηθήσει. Ερευνητές του Πανεπιστημίου Princeton και της Σχολής Ριζικής Προσοχής Strother στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης καλούν τους ανθρώπους να καλλιεργήσουν μαζί πιο υγιείς «πρακτικές συγκέντρωσης». Αυτό θα μπορούσε να σημαίνει να βάλουν τα τηλέφωνα σε λειτουργία πτήσης, να κλείσουν τους φορητούς υπολογιστές για μία ώρα ή να ετοιμάσουν μαζί το φαγητό.

Όπως κι αν αποφασίσετε να προσεγγίσετε την ψηφιακή σας ζωή, όμως, λέει ο Heitmayer, η εκπαίδευση και το να έχουμε επίγνωση αυτών των συνηθειών είναι πρόοδος.

Πηγή: WebMD

Φωτογραφία: iStock