Πώς η ΑΙ τεχνολογία μπορεί να απελευθερώσει τον άνθρωπο και να συμβάλλει στη θεραπεία και διάγνωση παθήσεων

Στην πρώτη γραμμή της παγκόσμιας έρευνας στον τομέα αυτό, βρίσκεται ένας Έλληνας επιστήμονας, ο Αντώνης Αρμούντας, αναπληρωτής καθηγητής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και κύριος ερευνητής στο Cardiovascular Research Center του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης.

Στόχος ζωής του δεν είναι μόνο η εφαρμογή της τεχνολογίας στην κλινική πράξη, αλλά και η ανάδειξη αφενός των ανισοτήτων που περικλείουν οι αλγόριθμοι και αφετέρου της ανάγκης ισότιμης πρόσβασης όλων σε τεχνολογίες και συστήματα υγείας.

«Όταν μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη και αν θέλουμε να έχουμε μια παροχή υγείας για όλους, είναι αναγκαίο να συμπεριλάβουμε όλους τους ανθρώπους», λέει ο ίδιος  λίγες ημέρες πριν βρεθεί στην Αθήνα για να δώσει ομιλία σχετικά με αυτή τη συνύπαρξη των κόσμων της Τεχνολογίας και της Ιατρικής.

Ο Αντώνης Αρμούντας γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Μυτιλήνη, την οποία ακόμα και σήμερα που έχει έδρα του τη Μασαχουσέτη, επισκέπτεται ξανά και ξανά. Εκεί τον βρήκαμε για τη συνομιλία μας σχετικά με την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης στην Καρδιολογία, την ανθρωπιστική διάσταση που πρέπει να έχει αυτή η σχέση, αλλά και για την πορεία ζωής του από ένα μικρό ελληνικό νησί ως τα κορυφαία πανεπιστήμια της Αμερικής.

Σπούδασε ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Μια «κρίση μέσης ηλικίας», όπως εξομολογείται γελώντας, τον οδήγησε τριτοετή φοιτητή ακόμα στην απόφαση να στραφεί στη Βιοϊατρική Μηχανική. «Δεν έβρισκα ενδιαφέρον στο αυστηρά τεχνικό κομμάτι της εκπαίδευσης. Αντίθετα, ο χώρος της βιοϊατρικής τεχνολογίας έδινε νόημα σε αυτά που έκανα, έδινε μια άλλη διάσταση πιο ουσιαστική. Η αίσθηση προσφοράς αποτελεί κομβικό στοιχείο στον τρόπο σκέψης μου, στα κίνητρά μου», λέει χαρακτηριστικά.

Αποφάσισε να συνεχίσει τις σπουδές του στις ΗΠΑ και έλαβε το μεταπτυχιακό του στη Βιοϊατρική Μηχανική από το Πανεπιστήμιο της Βοστώνης και το διδακτορικό του στην Πυρηνική Μηχανική από το MIT. Πολύ γρήγορα στράφηκε στον τομέα της Καρδιολογίας ως πεδίο εφαρμογής των βιοϊατρικών ερευνών του, όπως λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.

«Η Καρδιολογία πιστεύω ότι είναι μια δυναμική επιστήμη και ειδικά στον χώρο της τεχνολογίας απαιτεί την ψηφιακή επεξεργασία σημάτων για δυναμικές και ταχέως μεταβαλλόμενες καταστάσεις που περιγράφονται, για παράδειγμα από το ηλεκτροκαρδιογράφημα. Άρα έχει μια εξέλιξη, η οποία μπορεί να είναι απειλητική για τη ζωή. Αλλά μπορεί επίσης κανείς να κάνει προβλέψεις για την πορεία του ασθενούς και μάλιστα είναι από τις ειδικότητες, στις οποίες η τεχνολογία έχει αλλάξει τον τρόπο που ασκείται και συνεχίζει να αλλάζει τον χώρο αυτό, είτε με το να βελτιώνει τη διαγνωστική ακρίβεια ή με το να μειώνει την πιθανότητα λάθους», εξηγεί.

Μπορεί η δυναμική φύση της Καρδιολογίας να τον τράβηξε αρχικά στο πεδίο αυτό, ωστόσο η χρήση της τεχνητής νοημοσύνης για τη βελτίωση του τρόπου που ασκείται αυτή η ειδικότητα, είναι που επιβεβαιώνει διαρκώς την αρχική του επιλογή. Ο Αντώνης Αρμούντας έχει ερευνήσει πολύ αυτή τη σχέση μεταξύ τεχνητής νοημοσύνης και Καρδιολογίας.

Έχει συγγράψει περισσότερα από 110 άρθρα και κεφάλαια βιβλίων σε υψηλού κύρους περιοδικά και είναι κάτοχος έξι διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας. Χαρακτηριστικό είναι το γεγονός ότι το αμερικανικό σύστημα υγειονομικής περίθαλψης «Mass General Brigham» αναφέρει για εκείνον στην ιστοσελίδα του ότι «βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των προσπαθειών για την κατανόηση και την αξιοποίηση της ισχύος της τεχνητής νοημοσύνης στην ενίσχυση της ιατρικής έρευνας και της κλινικής περίθαλψης».

Επιστέγασμα της ερευνητικής του πορείας αποτέλεσε το γεγονός ότι το 2024 ήταν πρόεδρος σε δύο επιτροπές της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας που δημοσίευσαν τις πρώτες επιστημονικές εκθέσεις- σημείο αναφοράς για τις τεχνολογικές καινοτομίες που διαμορφώνουν το μέλλον της καρδιαγγειακής περίθαλψης, αλλά και τα κενά και τις προκλήσεις που αυτά τα ψηφιακά εργαλεία φέρουν.

Περιγράφοντας το τοπίο που έχει διαμορφωθεί στον χώρο της Καρδιολογίας σε σχέση με την αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης, ο κ. Αρμούντας εξηγεί ότι «υπάρχει μια πληθώρα από τεχνολογίες που έχουν εγκριθεί στην Αμερική, ωστόσο η τεχνητή νοημοσύνη δεν χρησιμοποιείται ακόμα σε κλινικές εφαρμογές για διάγνωση και θεραπεία, παρά μόνο σε πειραματικές εφαρμογές, όπου είναι απαραίτητη και η παρουσία γιατρού».

Ένας από τους πιο προηγμένους τομείς υιοθέτησης της τεχνητής νοημοσύνης στην Ιατρική είναι οι απεικονιστικές μέθοδοι (imaging), όπου η διάγνωση που γίνεται με τη βοήθεια αλγόριθμου, αλλά και η ιατρική έκθεση είναι πολύ ακριβείς.

Η ανθρωπιστική πλευρά της τεχνολογίας

Στις δύο αυτές επιστημονικές εκθέσεις της Αμερικανικής Καρδιολογικής Εταιρείας ο Αντώνης Αρμούντας και η υπόλοιπη διεθνής επιστημονική ομάδα ανέδειξαν έντονα τη σημασία της ανθρωπιστικής πλευράς της τεχνολογίας: το ζήτημα των ανισοτήτων, οι οποίες συνδέονται και με τις προκαταλήψεις των αλγόριθμων.

«Οι πρώτες μελέτες στην τεχνητή νοημοσύνη έγιναν σε μεγάλες ομάδες ανθρώπων επιλεκτικά. Ήταν οι άνθρωποι που μελετήθηκαν επειδή είχαν πρόσβαση σε κάποιο μεγάλο νοσοκομείο, το οποίο είχε με τη σειρά του την ικανότητα να ψηφιοποιήσει τα δεδομένα των ασθενών και να δημιουργήσει μια βάση δεδομένων. Από τη βάση αυτή βγήκαν οι πρώτοι αλγόριθμοι. Ωστόσο, είδαμε παταγώδεις αποτυχίες κάποιων αλγόριθμων και αυτό ήταν απόρροια ενός σημαντικού γεγονότος: ότι αυτές οι μελέτες δεν ήταν inclusive, δεν περίκλειαν αντιπροσωπευτικά δείγματα όλων των ανθρώπων στη φάση εκμάθησης των αλγόριθμων. Άρα, κεντρικό στοιχείο όλων των βάσεων δεδομένων παγκοσμίως είναι αυτό που λέμε bias, δηλαδή ότι περιλαμβάνουν στοιχεία για ανθρώπους που έχουν γενικά τη μορφωτική, οικονομική ή κοινωνική δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε ένα σύστημα υγείας», περιγράφει ο επιστήμονας.

Ο λόγος του όταν αναδεικνύει αυτή την πρόκληση στις τεχνολογικές εφαρμογές γίνεται παθιασμένος. Αυτή η αίσθηση προσφοράς που τον οδήγησε στη βιοϊατρική, συνεχίζει και σήμερα να αποτελεί πυξίδα του.

Ο κ. Αρμούντας υπενθυμίζει, εξάλλου, ότι στα θέματα της τεχνητής νοημοσύνης δεν υπάρχουν τα παραδοσιακά σύνορα, οπότε και οι ανισότητες δεν είναι χαρακτηριστικό μόνο μίας χώρας, αλλά αφορούν τις λιγότερο προνομιούχες περιοχές όλων των χωρών του κόσμου.

«Οι ανισότητες που υπάρχουν στα συστήματα υγείας και τις τεχνολογίες υπεισέρχονται με τη μορφή biased δεδομένων στους αλγόριθμους. Εάν εσείς δεν έχετε πρόσβαση σε κάποια ψηφιακή τεχνολογία και εγώ έχω, τα δικά μου δεδομένα εισάγονται στον αλγόριθμο, με αποτέλεσμα άνθρωποι σαν και εμένα που έχουν πρόσβαση, να έχουν καλύτερη πρόγνωση, διάγνωση και θεραπεία μέσω των αλγόριθμων, ενώ κάποιοι άλλοι να μην έχουν. Αυτές οι ανισότητες, εάν δεν συνειδητοποιηθούν από την αρχή, οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα και προβλέψεις. Είναι λοιπόν αναγκαιότητα όταν μιλάμε για τεχνητή νοημοσύνη να περικλείσουμε, να συμπεριλάβουμε αντιπροσωπευτικά δείγματα όλων των ανθρώπων, αν θέλουμε να έχουμε μια παροχή υγείας για όλους και να μην έχουμε μετά πρωτοσέλιδα ότι κάποιος πέθανε γιατί ο αλγόριθμος συνέστησε μια συγκεκριμένη θεραπεία, ενώ δεν ήταν κατάλληλη, κάτι που θα πλήξει το κύρος και την αξιοπιστία της τεχνητής νοημοσύνης».

Η δυνατότητα ισότιμης πρόσβασης των ανθρώπων σε ψηφιακά συστήματα υγείας είναι πολυπαραγοντική και αυτό αναδεικνύεται σε δημοσίευση επιστημονικής ομάδας από όλες τις ηπείρους με τη συμμετοχή του κ. Αρμούντα, που αναμένεται τις επόμενες ημέρες στο περιοδικό «Nature Reviews Cardiology». Οι παράγοντες που επηρεάζουν την πρόσβαση αυτή σχετίζονται μεταξύ άλλων με τις πολιτικές κυβερνήσεων για τις ψηφιακές υποδομές, με την οικονομική κατάσταση των χωρών, αλλά και με κοινωνικές, οικογενειακές και προσωπικές συνθήκες.

Στην κατεύθυνση της ισότιμης πρόσβασης σημαντικό ρόλο παίζει ο ψηφιακός φάκελος υγείας, που έχει εξαγγελθεί και στην Ελλάδα. «Είναι ένα καταπληκτικό νέο», σχολιάζει ο κ. Αρμούντας, ωστόσο, προσθέτει ότι «στην τεχνητή νοημοσύνη αυτό δεν είναι αρκετό. Χρειάζεται ψηφιακή ενοποίηση όλων των ιατρικών πράξεων στην Ελλάδα, οπότε να μπορεί πλέον ο κάθε γιατρός – όχι μόνο ο νοσοκομειακός γιατρός – να μπει στον φάκελο του ασθενούς με διπλή ταυτοποίηση, δηλαδή με έναν QR code δικό του και έναν QR code του ασθενή, ώστε να υπάρχει προστασία των προσωπικών δεδομένων, για να ενημερωθεί και να ενημερώσει όλα τα στοιχεία του φακέλου». Και αυτό έχει τριπλό όφελος, συνεχίζει ο κ. Αρμούντας.

«Μειώνονται οι πολλαπλές διαγνωστικές εξετάσεις, γιατί οι γιατροί μπορούν σε όλη τη χώρα να δουν τα αποτελέσματα εξετάσεων από άλλα νοσοκομεία, υπάρχει βελτιστοποίηση της ιατρικής περίθαλψης, αλλά και αποφυγή φαινομένων υπερσυνταγογράφησης».

Βέβαια, διευκρινίζει ότι μόλις μία χώρα στην Ευρώπη, η Εσθονία, το έχει καταφέρει αυτό, ενώ και στις ΗΠΑ αποτελεί δύσκολο στόχο. Ο ίδιος κατάφερε να ενοποιήσει τα αρχεία εννιά νοσοκομείων του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ σε μία ψηφιακή πλατφόρμα, με δεδομένα των τελευταίων 50 χρόνων που αφορούν την Καρδιολογία για όλους τους ασθενείς.

Ένα μεγάλο ερώτημα που πλανάται με τη ραγδαία ανάπτυξη των νέων τεχνολογιών είναι το κατά πόσο στο μέλλον οι ψηφιακές εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης θα αντικαταστήσουν τον γιατρό. «Δεν ξέρω αν θα υπάρξει σε κάποιους τομείς. Νομίζω όμως ότι το πιο σημαντικό είναι ότι ο κλινικός γιατρός θα είναι απαραίτητο να έχει γνώσεις τεχνητής νοημοσύνης, γιατί αλλιώς δεν θα μπορέσει να ανήκει στον χρόνο που ασκεί την Ιατρική. Οπότε, δεν βλέπω μια άμεση απειλή, όσο μια ανάγκη για τον κλινικό γιατρό να έχει γνώσεις τεχνητής νοημοσύνης για δικό του όφελος, αλλά πολύ περισσότερο για όφελος των ασθενών του. Η τεχνητή νοημοσύνη εξαναγκάζει ουσιαστικά τον γιατρό να γίνει καλύτερος γιατρός», υπογραμμίζει ο κ. Αρμούντας.

Έχοντας απέναντι έναν συνομιλητή πολύ παθιασμένο με το πεδίο έρευνάς του, τον ρωτάμε ποια είναι η φιλοσοφία του σε όλη αυτή την πορεία ζωής που έχει διατρέξει. Ο κ. Αρμούντας απαντά:

«Μεγάλωσα σε μια οικογένεια, όπου η παιδεία και η μόρφωση ήταν το πιο σημαντικό αγαθό που μπορούσε να αποκτήσει κάποιος για τη ζωή του ολόκληρη. Ο πατέρας μου μιλούσε πάντα για επιστήμονες στην Αμερική, που διάβαζε ότι διέπρεψαν και είχαν καταγωγή από το νησί, οπότε η εντοπιότητα έδινε ένα άλλο είδος εγγύτητας στην είδηση. Και αυτό νομίζω ότι ήταν το σποράκι που έσπερνε στον χρόνο. Κάποια στιγμή η ιδιοσυγκρασία μου με έκανε να ασφυκτιώ. Από πολύ νωρίς στο Πολυτεχνείο έψαχνα πώς θα μπορέσω να φύγω στην Αμερική. Έφυγα και με κάποιο τρόπο μπόρεσα και τα έφερα εις πέρας σε μια δύσκολη μεταβατική περίοδο και επιβίωσα. Και αυτό θέλω να κάνω με τους νέους, να τους ελευθερώνω από τον φόβο του άγνωστου, που μας καθηλώνει από οποιαδήποτε εξέλιξη. Οπότε το μότο μου είναι keep walking, δηλαδή συνέχισε να περπατάς και στην πορεία θα βρεις τις λύσεις. Και αυτό συνεχίζω να κάνω».

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ

*Ο Αντώνης Αρμούντας θα είναι ομιλητής στο συνέδριο «EmTech Europe», που συνδιοργανώνουν το MIT Technology Review και η εφημερίδα Καθημερινή στις 5 και 6 Μαρτίου στον Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Το φετινό θέμα του συνεδρίου «Καινοτόμες τεχνολογίες για ένα βιώσιμο κόσμο» φέρνει στο προσκήνιο τις πλέον ρηξικέλευθες εξελίξεις σε τομείς, όπως η τεχνητή νοημοσύνη, η βιοτεχνολογία και τα προηγμένα υλικά.