Τι ισχύει για συμπτώματα, κληρονομικότητα, πρόληψη

Ένας στους δύο πάσχοντες από γλαύκωμα δεν γνωρίζουν ότι πάσχουν από αυτό, διότι δεν κάνουν προληπτικές εξετάσεις των ματιών τους. Ωστόσο όσο περισσότερο καιρό μένει αδιάγνωστο, τόσο περισσότερες (και μη αναστρέψιμες) βλάβες προκαλεί στα μάτια, με απώτερο κίνδυνο την τύφλωση.

Το γλαύκωμα δεν είναι σπάνια νόσος. Υπολογίζεται ότι 80 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο πάσχουν από αυτό. Μέχρι το 2040, εξ άλλου, εκτιμάται ότι θα ζουν στον πλανήτη 22 εκατομμύρια άνθρωποι με τύφλωση εξαιτίας του.

Με αφορμή τον Ιανουάριο, που έχει καθιερωθεί ως Μήνας Ενημέρωσης για το Γλαύκωμα, ο χειρουργός οφθαλμίατρος δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, διαλύει τους πιο συνηθισμένους μύθους γι’ αυτό.

Μύθος 1: Το γλαύκωμα προσβάλλει μόνο τους ηλικιωμένους

Η αλήθεια: Είναι γεγονός ότι τα άτομα ηλικίας άνω των 60 ετών διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν γλαύκωμα ανοικτής γωνίας (είναι ο πιο συχνός τύπος). Μάλιστα μετά την ηλικία των 70 ετών ο κίνδυνος είναι τρεις έως οκτώ φορές μεγαλύτερος, απ’ ό,τι στην ηλικία 40-49 ετών.

Ωστόσο άλλες μορφές της οφθαλμοπάθειας μπορεί να εκδηλωθούν και σε νεότερα άτομα. Στις ηλικίες 20 έως 50 ετών, π.χ., μπορεί να παρουσιαστεί μελαγχρωματικό γλαύκωμα και στα βρέφη συγγενές (εκ γενετής) λόγω μη φυσιολογικής ανάπτυξης των ματιών κατά την ενδομήτρια ζωή.

Επιπλέον, υπάρχουν ορισμένες καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν σε δευτεροπαθές γλαύκωμα. Τέτοιες καταστάσεις είναι:

• Ορισμένες άλλες οφθαλμοπάθειες (π.χ. ραγοειδίτιδα)
• Ορισμένες παθήσεις (π.χ. διαβήτης, δρεπανοκυτταρική αναιμία)
• Οι τραυματισμοί των ματιών
• Η μακροχρόνια λήψη στεροειδών φαρμάκων (κορτιζόνη)

Τέλος, υπάρχει περίπτωση να εκδηλώσει κάποιος οξύ γλαύκωμα κλειστής γωνίας. Αυτό είναι μία επείγουσα κατάσταση που παρατηρείται συνήθως σε ασθενείς με υπερμετρωπία και χρειάζεται άμεση αντιμετώπιση γιατί μπορεί γρήγορα να οδηγήσει στην τύφλωση.

Μύθος 2: Αναπτύσσεται μόνο όταν κάποιος έχει αυξημένη πίεση στα μάτια

Η αλήθεια: Η υψηλή ενδοφθάλμια πίεση είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για γλαύκωμα, διότι μπορεί να προκαλέσει βλάβες στο οπτικό νεύρο. Επιπλέον, έχει βρεθεί πως η αντιμετώπισή της με την κατάλληλη αγωγή μπορεί να σταματήσει την απώλεια της όρασης λόγω του γλαυκώματος.

Αυτό όμως δεν σημαίνει πως θα αναπτύξουν γλαύκωμα όλοι όσοι έχουν υψηλή ενδοφθάλμια πίεση. Και υπάρχουν πολλοί πάσχοντες από αυτό (ακόμα και με βλάβες στο οπτικό νεύρο) οι οποίοι έχουν φυσιολογική ενδοφθάλμια πίεση.

Στους ασθενείς αυτούς η ακριβής αιτία της οφθαλμοπάθειας δεν είναι γνωστή. Έχει όμως παρατηρηθεί ασυνήθιστη ευαισθησία στο οπτικό νεύρο και μειωμένη ροή αίματος σε αυτό.

Μύθος 3:  Έχει προειδοποιητικά συμπτώματα

Η αλήθεια: Η πιο συχνή μορφή της οφθαλμοπάθειας (το γλαύκωμα ανοικτής γωνίας) δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα στα αρχικά στάδια. Μόνο όταν εξελιχθεί αρκετά και προκαλέσει μείωση της περιφερειακής όρασης (είναι η πρώτη που μειώνεται) γίνεται αντιληπτό.

Παρά, εξάλλου, την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι είναι επώδυνη η αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, η αύξηση αυτή είναι εντελώς ανώδυνη.

Ο μόνος τρόπος για να γίνει εγκαίρως αντιληπτό είναι με τον τακτικό προσυμπτωματικό (προληπτικό) έλεγχο της όρασης.

Μύθος 4: Δεν μπορεί να έχει γλαύκωμα κάποιος που βλέπει καθαρά

Η αλήθεια: Όπως προαναφέρθηκε, η συγκεκριμένη πάθηση των ματιών στα αρχικά στάδιά της είναι ασυμπτωματική. Επομένως μπορεί κάλλιστα κάποιος να βλέπει καθαρά και να πάσχει από τη νόσο. Αυτός είναι και ο λόγος που συχνά αποκαλείται «σιωπηρός κλέφτης» της όρασης.

Μύθος 5: Δεν κινδυνεύω αφού κανείς στην οικογένειά μου δεν πάσχει από αυτό

Η αλήθεια: Αν και το οικογενειακό ιστορικό αποτελεί ισχυρό παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξή του, η απουσία του δεν εγγυάται πως δεν θα αναπτυχθεί. Αντιθέτως, οι περισσότεροι πάσχοντες δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό της νόσου.

Τούτων λεχθέντων, είναι σημαντικό όταν το εκδηλώνει ένα άτομο, να ελέγχονται προληπτικά για τη νόσο οι εξ αίματος συγγενείς του.

Μύθος 6: Αν κάποιος εκδηλώσει γλαύκωμα, αναπόφευκτα θα χάσει την όρασή του

Η αλήθεια: Μολονότι δεν υπάρχει τρόπος να ιαθεί, υπάρχουν πολλές θεραπείες που σταματούν την εξέλιξή του και προστατεύουν σε σημαντικό βαθμό από την περαιτέρω μείωση της όρασης. Στις θεραπείες αυτές συμπεριλαμβάνονται:

• Τοπικά και εγχεόμενα φάρμακα
• Χάπια από το στόμα
• Διάφορες επεμβάσεις (με λέιζερ ή συμβατικές)

Με τις θεραπείες αυτές μπορεί να αποτραπούν οι βλάβες στο οπτικό νεύρο και έτσι η τύφλωση. Ωστόσο είναι μη αναστρέψιμες όσες βλάβες έχουν αναπτυχθεί πριν γίνει η η διάγνωση και αρχίσει η θεραπεία.

Μύθος 7: Δεν υπάρχει τρόπος πρόληψης

Η αλήθεια: Η έγκαιρη διάγνωση είναι ο καλύτερος τρόπος πρόληψης των βλαβών που αναπόφευκτα θα προκληθούν σε διαφορετική περίπτωση στα μάτια.

Σε όσους έχουν παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξή του (π.χ. οικογενειακό ιστορικό) συνιστάται να αρχίζει ο προσυμπτωματικός έλεγχος από την ηλικία των 35 ετών. Τη συχνότητα θα την προσδιορίσει ο οφθαλμίατρος κατά περίπτωση.

Στους υπόλοιπους ενήλικες συνιστάται να γίνεται προληπτικός έλεγχος μία φορά κάθε 1-3 χρόνια στις ηλικίες 40-54 ετών και μετά μία φορά κάθε 1-2 χρόνια έως τα 64 έτη. Στη συνέχεια ο έλεγχος πρέπει να γίνεται μία ή δύο φορές τον χρόνο.

Φωτογραφία: iStock