Οι επιστημονικές εξελίξεις στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή προσφέρουν αισιοδοξία στους μελλοντικούς γονείς

Η υπογονιμότητα στη χώρα μας, η αντιμετώπισή της μέσω της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, και η άνθηση του ιατρικού τουρισμού μπαίνουν στο μικροσκόπιο του αναπληρωτή καθηγητή της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας, προέδρου ΔΣ του νοσοκομείου «ΜΗΤΕΡΑ» και προέδρου & ιδρυτής της HOPEgenesis, Στέφανου Χανδακά, ο οποίος επισημαίνει ότι η επιστημονική πρόοδος στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προσφέρει όλο και περισσότερες ευκαιρίες για επιτυχία, ενισχύοντας την αισιοδοξία απόκτησης παιδιού.

Κύριε Χανδακά η υπογονιμότητα αφορά και τα δύο φύλλα; Και ποια είναι τα αίτια που την προκαλούν;

Αρχικά, ας ορίσουμε τι ονομάζεται «υπογονιμότητα»: είναι η αδυναμία ενός ζευγαριού να επιτύχει σύλληψη μετά από 12 μήνες συστηματικών, ελεύθερων σεξουαλικών επαφών, χωρίς τη χρήση αντισυλληπτικής μεθόδου. Η υπογονιμότητα αποτελεί ένα πρόβλημα που εντοπίζεται και στα δύο φύλα, δηλαδή μπορεί να οφείλεται τόσο σε παράγοντες που σχετίζονται με τον άνδρα, όσο και με την γυναίκα. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι η υπογονιμότητα δεν είναι αποκλειστικά γυναικείο ζήτημα, όπως συχνά πιστεύεται, αλλά ένα ζήτημα που αφορά και τους δύο συντρόφους. Η ανδρική υπογονιμότητα, η υπογονιμότητα που οφείλεται στον άνδρα, συνδέεται κυρίως με την ποιότητα και την ποσότητα του σπέρματος, όπως χαμηλός αριθμός σπερματοζωαρίων, μειωμένη κινητικότητα, ή ανωμαλίες στη μορφολογία τους. Παράγοντες όπως ο τρόπος ζωής, οι ορμονικές διαταραχές ή παθήσεις (π.χ. κιρσοκήλη) μπορεί να επηρεάσουν την αναπαραγωγική του ικανότητα. Στη γυναίκα, η υπογονιμότητα συχνά συνδέεται με διαταραχές στην ωορρηξία, ανατομικά προβλήματα (π.χ. απόφραξη των σαλπίγγων) ή παθήσεις όπως η ενδομητρίωση. Σε πολλές περιπτώσεις, η υπογονιμότητα προκύπτει από παράγοντες που αφορούν και τους δύο συντρόφους. Μπορεί, για παράδειγμα, να συνυπάρχουν μέτρια προβλήματα ποιότητας σπέρματος στον άνδρα και ήπιες ορμονικές διαταραχές στην γυναίκα, τα οποία μαζί δυσκολεύουν την σύλληψη. Η υπογονιμότητα απαιτεί ολιστική προσέγγιση, καθώς αφορά και τους δύο συντρόφους. Η διάγνωση και η θεραπεία πρέπει να γίνονται σε συνεργασία και με τα δύο μέλη του ζευγαριού προκειμένου να εντοπιστούν οι αιτίες και να σχεδιαστεί το κατάλληλο πλάνο φροντίδας.

Έχουμε στοιχεία για την υπογεννητικότητα στη χώρα μας;

Έχουμε στοιχεία για την υπογεννητικότητα και το δημογραφικό στην Ελλάδα εδώ και πολλά χρόνια και, δυστυχώς, είναι αποκαρδιωτικά. Πλέον μιλάμε για μία γέννηση ανά δύο θανάτους, μία χώρα που ολοένα λιγοστεύουν και γερνάνε οι κάτοικοί της, ενώ οι απομακρυσμένες περιοχές ερημώνουν. Το 2021 καταγράφηκε από την απογραφή της ΕΛ.ΣΤΑΤ. μία πανελλαδική πτώση του πληθυσμού κατά 3,1% σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία, ενώ παράλληλα το ποσοστό των ατόμων ηλικίας άνω των 80 ετών διπλασιάστηκε μεταξύ του 2001 και 2020. Η πρόβλεψη για το 2050 είναι ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας θα είναι 8,5 εκατομμύρια, ενώ το 2100 θα είναι λιγότερος από το 1950 και συγκεκριμένα, βάσει ερευνών του ΟΗΕ, θα είναι λίγο περισσότερο από 6,3 εκατομμύρια.

Η τάση αυτή δεν μπορεί να αντιστραφεί. Όλες οι προσπάθειες που ξεκίνησαν να γίνονται και μέσω του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το Δημογραφικό από το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και όλους τους εμπλεκόμενους αφορά σε μία συλλογική και ουσιαστική προσπάθεια να μετριαστεί το αναπόφευκτα αρνητικό αποτύπωμα του δημογραφικού ζητήματος στην χώρα μας.

Λύση στο πρόβλημα έρχεται να δώσει η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. Τι πρέπει να γνωρίζουν τα ζευγάρια που θέλουν να αποκτήσουν μωρό για την υποβοηθούμενη αναπαραγωγή; Για παράδειγμα τα όρια ηλικίας, η φαρμακευτική αγωγή, τα κόστη;

Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποτελεί μία λύση για τα ζευγάρια που δυσκολεύονται να αποκτήσουν παιδί. Για να είναι σωστά προετοιμασμένοι, οι υποψήφιοι γονείς χρειάζεται να γνωρίζουν ορισμένες σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τα όρια ηλικίας, την φαρμακευτική αγωγή, αλλά και το κόστος της διαδικασίας. Στην Ελλάδα, το νομικό πλαίσιο ορίζει ότι η εξωσωματική γονιμοποίηση επιτρέπεται μέχρι την ηλικία των 54 ετών για τις γυναίκες. Αντίθετα, για τους άντρες δεν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο όριο ηλικίας. Οι διαδικασίες που ακολουθεί η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή περιλαμβάνουν την εξωσωματική γονιμοποίηση, την ενδομήτρια σπερματέγχυση, τη δωρεά ωαρίων ή σπέρματος, ακόμη και την κρυοσυντήρηση. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, οι γυναίκες λαμβάνουν ορμονική φαρμακευτική αγωγή για ορισμένο αριθμό ημερών. Η θεραπεία αυτή είναι απαραίτητη για την ενίσχυση και την παραγωγή των ωαρίων. Το κόστος αυτών των διαδικασιών είναι προσιτό και εξαρτάται από την μέθοδο που θα επιλεγεί ενώ οι ενδιαφερόμενοι ενημερώνονται αναλυτικά, πριν την έναρξη της θεραπείας τους. Η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για τα ζευγάρια που επιθυμούν να γίνουν γονείς, προσφέροντας λύσεις σε όσους αντιμετωπίζουν δυσκολίες στην απόκτηση παιδιού. Παρά τις προκλήσεις που μπορεί να υπάρχουν, όπως τα όρια ηλικίας, τη φαρμακευτική αγωγή και το κόστος, η δυνατότητα να δημιουργηθούν οικογένειες μέσω της εξωσωματικής και άλλων μεθόδων, ενισχύει την ελπίδα για πολλούς. Η επιστημονική πρόοδος στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής προσφέρει όλο και περισσότερες ευκαιρίες για επιτυχία, ενισχύοντας την αισιοδοξία απόκτησης παιδιού. Τέλος, με τη σωστή καθοδήγηση και υποστήριξη, τα ζευγάρια έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν την δική τους οικογένεια και να ξεκινήσουν μία νέα ζωή γεμάτη χαρά και ευτυχία.

Κατάψυξη Ωαρίων και άλλες τέτοιες ορολογίες δημιουργούν πολλά ερωτήματα στα ζευγάρια. Τι ακριβώς είναι και ποιους αφορούν;

Η κρυοσυντήρηση (κατάψυξη) των ωαρίων μιας γυναίκας αποτελεί μια ελπιδοφόρα διαδικασία ενάντια στην υπογονιμότητα που μαστίζει από δεκαετίες τις δυτικές κοινωνίες. Πρόκειται για μια παραλλαγή της εξωσωματικής γονιμοποίησης (IVF) με τη βοήθεια της οποίας μια γυναίκα μπορεί να συλλέξει και να φυλάξει έναν αριθμό ωαρίων από τις ωοθήκες της -με ασφάλεια- για μελλοντική χρήση. Η εξέλιξη της επιστήμης βοήθησε ώστε η διαδικασία της κατάψυξης να αφορά και μη γονιμοποιημένα ωάρια (υαλοποίηση), γιατί η μέχρι προσφάτως υποχρεωτική χρήση γονιμοποιημένων ωαρίων με σπέρμα ήταν ένας ιδιαίτερα ανασταλτικός παράγοντας από έναν μεγάλο αριθμό, κυρίως, νέων γυναικών. Από τη μέχρι τώρα διεθνή εμπειρία φαίνεται ότι η ηλικία της γυναίκας είναι ένας βασικός παράγοντας για ένα καλό τελικό αποτέλεσμα στην κατάψυξη, δηλαδή ικανού αριθμού ωαρίων, καλής ποιότητας ώστε να εξασφαλίσουν, όταν γονιμοποιηθούν, ομαλά εξελισσόμενες εγκυμοσύνες και υγιή παιδιά όταν γεννηθούν. Υπό το πρίσμα αυτό, τα ποσοστά επιτυχίας εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ηλικία κατά την οποία έγινε η ωοληψία. Μέχρι τα 35 έτη έχουμε εξαιρετικά αποτελέσματα, μέχρι τα 40 έτη τα ποσοστά μειώνονται ελαφρώς αλλά ίσως χρειαστούν περισσότερες από μια προσπάθειες για τη συλλογή ικανού αριθμού ωαρίων. Σε μεγαλύτερες ηλικίες τα ποσοστά επιτυχίας μειώνονται αλλά δεν εκμηδενίζονται. Εδώ έχει σημασία η εξατομίκευση κάθε περιστατικού. Οι κανονισμοί και η νομοθεσία στη χώρα μας βοηθάει κι εξασφαλίζει ταυτόχρονα την εξέλιξη αυτής της προσπάθειας. Ο γυναικείος πληθυσμός δείχνει να ανταποκρίνεται και να προσαρμόζεται στις ιδιαιτερότητες και τις προκλήσεις του σύγχρονου τρόπου ζωής.

Ο ιατρικός τουρισμός έχει ξεκινήσει να αναδεικνύεται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας και ένας από τους τομείς με τη μεγαλύτερη ανταπόκριση είναι αυτός της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Τι λένε στα μέχρι στιγμής στοιχεία για το κομμάτι αυτό; Η Ελλάδα είναι σε πλεονεκτική θέση ή όχι έναντι άλλων χωρών από θέμα νομοθεσίας και κόστους; Έχουμε τις κατάλληλες υποδομές και το απαραίτητο και καταρτισμένο επιστημονικό δυναμικό;

Αναμφίβολα η Ελλάδα αποτελεί προορισμό για ζευγάρια που πρόκειται να κάνουν εξωσωματική γονιμοποίηση. Η βάση της προσέλκυσης του ιατρικού τουρισμού στην Ελλάδα είναι το υψηλό επιστημονικό επίπεδο, το οποίο μεταφράζεται σε υψηλά ποσοστά επιτυχιών καθώς και το κόστος για μια εξωσωματική γονιμοποίηση στην Ελλάδα ανέρχεται στο μισό της αντίστοιχης εξωσωματικής σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες και περίπου στο ¼ του κόστους στην Αμερική. Επίσης, ο νόμος στην Ελλάδα είναι ο οποίος είναι προοδευτικός και φιλελεύθερος σε σύγκριση με τους αντίστοιχους νόμους των Ευρωπαϊκών χωρών, ανάλογος με αυτόν της Ισπανίας, του Βελγίου και της Αγγλίας. Ένας άλλος παράγοντας ο οποίος συνεπικουρεί είναι η ενεργοποίηση της Εθνικής Αρχής Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, πράγμα το οποίο καθορίζει επακριβώς το πλαίσιο των διαδικασιών της εξωσωματικής γονιμοποίησης και αυτό προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια τόσο στους Έλληνες όσο και στους Ευρωπαίους καθώς οι παρεχόμενες από τα Κέντρα Εξωσωματικής Γονιμοποίησης υπηρεσίες, βρίσκονται υπό στενό και συνεχή κρατικό έλεγχο.

10 χρόνια HOPEgenesis φέτος. Ποιο είναι το αποτύπωμα των δράσεων;

Το 2022 πραγματοποιήσαμε μία μελέτη κοινωνικού αποτυπώματος, το Social Return on Investment, από την εταιρία Center of Sustainability and Excellence (Κέντρο Αειφορίας), όπως είθισται για μία εταιρία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα. Τα αποτελέσματα ήταν περισσότερο από ικανοποιητικά:

• Για κάθε 1€ που δέχεται η HOPEgenesis ως χορηγία-δωρεά δημιουργείται κι επιστρέφεται αξία 5,69€ για την κοινωνία με επιπρόσθετα κοινωνικό- οικονομικά οφέλη για τις τοπικές κοινωνίες.
• Το οικονομικό αποτύπωμα της συνολικής δραστηριότητας της HOPEgenesis για την κοινωνία ανέρχεται σε 2.660.000€.

Επιπλέον, μέχρι σήμερα έχουν γεννηθεί 800 μωρά από περιοχές με ελάχιστες ή ακόμα και μηδενικές γεννήσεις ή μεγάλο αρνητικό ισοζύγιο γεννήσεων και θανάτων, που καθιστούν το πρόγραμμα ως πολύ σημαντικό.

Γενικότερα, είμαστε ικανοποιημένοι που ενώ πριν μία δεκαετία, το δημογραφικό ήταν ένα ζήτημα με πολύ περιορισμένη προβολή, σήμερα είναι πρωτοσέλιδο όλων των μέσων, προτεραιότητα της κυβέρνησης και πρώτο στην agenda των περισσότερων πολιτικών κομμάτων. Έχει δημιουργεί το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και επιτέλους, έχουμε αφυπνιστεί και συνειδητοποιήσει την κρισιμότητα του θέματος ώστε να κάνουμε συλλογικές ενέργειες που θα μειώσουν το αρνητικό αποτύπωμά του.

Θεωρούμε ότι ως HOPEgenesis, έχουμε βάλει ένα λιθαράκι σε αυτό και θα συνεχίσουμε να συμβάλλουμε ουσιαστικά στη στήριξη της οικογένειας και τη βελτίωση της δημογραφικής πραγματικότητας της χώρας μας.