Η εξέταση που βελτιώνει τη διάγνωση χωρίς βιοψία

Σημαντική βελτίωση στη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη έχει φέρει η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία – μία εξελιγμένη εξέταση που απεικονίζει με μη επεμβατικό τρόπο τον προστατικό αδένα, αναδεικνύοντας τα ύποπτα σημεία του.

Ο καρκίνος του προστάτη είναι η πιο συχνή κακοήθης νόσος στους άνδρες. Το Παγκόσμιο Παρατηρητήριο Καρκίνου (GCO) εκτιμά ότι ανιχνεύεται ετησίως σε 7.000 άνδρες στη χώρα μας. Ωστόσο οι παραδοσιακές διαγνωστικές εξετάσεις γι’ αυτόν μόνο τέλειες δεν είναι.

Υπόνοιες για την παρουσία του εγείρονται όταν διαπιστωθεί αύξηση στα επίπεδα του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA). Πρόκειται για μία πρωτεΐνη, η οποία αυξάνεται στο αίμα όταν διογκωθεί ο προστάτης για οποιονδήποτε λόγο και όχι μόνο λόγω καρκίνου. Αυξάνεται, λ.χ., και:

• Με την ηλικία
• Όταν ο άνδρας έχει προστατίτιδα ή καλοήθη υπερπλασία προστάτη
• Όταν διεγερθεί ο προστάτης (π.χ. με την εκσπερμάτιση, την έντονη άσκηση όπως η ποδηλασία)
• Την ουρολοίμωξη
• Ιατρικές πράξεις που αφορούν την ουρήθρα ή την ουροδόχο κύστη

Τις πρώτες υπόνοιες με την αύξηση του PSA ακολουθεί η δακτυλική εξέταση προστάτη. Ούτε αυτή αρκεί για να τεθεί σίγουρη διάγνωση. Έτσι, έως πρότινος όλοι οι άνδρες με ύποπτα ευρήματα σε αυτήν, έπρεπε να κάνουν στη συνέχεια διορθική βιοψία δια λεπτής βελόνης.

Μειονεκτήματα της βιοψίας

Ούτε αυτή όμως είναι από μόνη της τέλεια, παρότι καθοδηγείται από υπερήχους. Κατά τη διενέργειά της λαμβάνονται δείγματα από τυχαία σημεία, διάσπαρτα στον προστάτη. Με τον τρόπο αυτό, όμως, υπάρχει ενδεχόμενο να μη γίνει αντιληπτή η έκταση και η επιθετικότητα του καρκίνου.

Μπορεί επίσης να διαφύγουν μικροί όγκοι που βρίσκονται σε σημεία όπου δεν προσεγγίζει η βελόνα (π.χ. στο πρόσθιο χείλος του προστάτη). Υπάρχει ακόμα κίνδυνος επιπλοκών, όπως:

• Αιμορραγία
• Λοίμωξη
• Στυτική δυσλειτουργία

«Η λήψη τυχαίων δειγμάτων από οποιονδήποτε άλλο συμπαγή όγκο (π.χ. στον μαστό) δεν είναι αποδεκτή. Έως πρότινος όμως δεν υπήρχε άλλη επιλογή στον καρκίνο του προστάτη», αναφέρει ο χειρουργός ουρολόγος δρ Ηρακλής Δ. Πούλιας, διευθυντής της Β’ Ουρολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου ΜΗΤΕΡΑ, τ. πρόεδρος της Ελληνικής Ουρολογικής Εταιρείας.

Το πρόβλημα αυτό «έχει πλέον επιλύσει η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία η οποία χρησιμοποιείται (και) για να καθοδηγεί με ακρίβεια τη βιοψία στα ύποπτα σημεία του προστάτη», προσθέτει.

Στοχευμένος έλεγχος

Η πολυπαραμετρική μαγνητική προστάτη παρέχει λειτουργικές πληροφορίες για τον αδένα, ενώ οι εικόνες της είναι εξαιρετικά λεπτομερείς, εξηγεί. Έτσι αντανακλά τις βιολογικές ιδιότητες του προστατικού ιστού, ανιχνεύοντας με ακρίβεια τις εστίες που είναι ύποπτες για καρκίνο.

Επιπλέον, μπορεί να ξεχωρίσει εάν ο προστάτης έχει διογκωθεί από άλλη αιτία (π.χ. από μία λοίμωξη), βοηθώντας τους ασθενείς να αποφύγουν μια βιοψία την οποία δεν χρειάζονται.

Μελέτη που είχε δημοσιευθεί πριν από λίγα χρόνια στην ιατρική επιθεώρηση The Lancet είχε δείξει ότι τη βιοψία μπορεί να αποφύγει το 27% των ανδρών με αυξημένο PSA, που υποβάλλονται σε πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία.

Με τη βοήθεια της μαγνητικής καθορίζονται επίσης οι περιοχές που πρέπει να διερευνηθούν με τη βιοψία, η οποία πλέον γίνεται στοχευμένα.

Στην ενεργό παρακολούθηση και τις υποτροπές

Οι εικόνες της συμβάλλουν ακόμα στη λήψη της απόφασης για το αν θα προταθεί σε επιλεγμένους ασθενείς ενεργός παρακολούθηση.

Η ενεργός παρακολούθηση συνίσταται σε συχνή (συνήθως ανά εξάμηνο) μέτρηση του PSA για να ελέγχεται αν υπάρχει εξέλιξη του όγκου. Σε περίπτωση που υπάρξει γρήγορη αύξηση του PSA σε ασθενή που κάνει ενεργό παρακολούθηση, η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία είναι η εξέταση επιλογής για να διερευνηθεί η αιτία της.

Κατά τον ίδιο τρόπο η εξέταση μπορεί να ανιχνεύσει πρώιμα και τυχόν υποτροπή του καρκίνου, σε ασθενείς που παρουσιάζουν αύξηση του PSA μετά από θεραπεία για τον καρκίνο τους.

Μελέτη που είχε δημοσιευθεί το 2019 στην ιατρική επιθεώρηση CMAJ είχε δείξει πως η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία έχει ακρίβεια 93% στη διάγνωση του καρκίνου του προστάτη.

Έλεγχος της έκτασης

«Η λεπτομέρεια της πολυπαραμετρικής μαγνητικής τομογραφίας είναι τόσο μεγάλη ώστε μας επιτρέπει να ξεχωρίσουμε τον καρκίνο από όγκους, μάζες ή άλλες διαταραχές που επηρεάζουν όργανα και ιστούς γύρω από τον προστάτη (π.χ. ουροδόχος κύστη, ουρήθρα), προκαλώντας παρόμοια συμπτώματα», τονίζει ο κ. Πούλιας.

Επιπλέον μπορεί να δείξει και πόσο προχωρημένος είναι ο καρκίνος. Και αυτό διότι απεικονίζει αν έχει εξαπλωθεί στους πυελικούς λεμφαδένες ή στα οστά της πυέλου.

Η εξέταση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ακόμα και πριν από την ρομποτική αφαίρεση του καρκίνου. Καθοδηγηθεί το ρομπότ στο ακριβές σημείο του όγκου, αφήνοντας ανέπαφα τα νεύρα στην περιοχή. Με αυτό τον τρόπο μειώνεται ο κίνδυνος παρενεργειών της εγχείρησης, όπως η στυτική δυσλειτουργία και η ακράτεια.

«Η πολυπαραμετρική μαγνητική τομογραφία είναι μια απλή για τον ασθενή εξέταση, που εκτελείται όπως οι κλασικές μαγνητικές με έγχυση σκιαγραφικού. Σε συνδυασμό με τις άλλες εξετάσεις για τον προστάτη, έχει αλλάξει ριζικά το τοπίο της διάγνωσης του καρκίνου σε αυτόν, μειώνοντας στο ελάχιστο τα ψευδώς αρνητικά αποτελέσματα που είχαμε μέχρι πριν από λίγα χρόνια. Παρότι δεν αποτελεί πανάκεια, είναι ένα πολύτιμο, μη επεμβατικό και χωρίς ακτινοβολία εργαλείο, που βοηθά γιατρούς και ασθενείς», καταλήγει ο κ. Πούλιας.

Φωτογραφία: iStock