Το κροκοδειλάκι της Δήλου και ο κόκκινος ναύαρχος της Κέρκυρας

Πάνω από 10.460 είδη χλωρίδας και πανίδας, πολλά από τα οποία είναι ενδημικά και απειλούμενα,  εντοπίστηκαν κατά τη διάρκεια μεγάλης έρευνας σε 20 αρχαιολογικούς χώρους: από την Επίδαυρο έως τις Πρέσπες και από τον Μυστρά έως τη Φαιστό. Ολα αυτά στο πλαίσιο του προγράμματος για την καταγραφή της βιοποικιλότητας σε αρχαιολογικούς χώρους, η οποία αποτελεί συνεργασία των υπουργείων Πολιτισμού, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, του Οργανισμού Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής και του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, με επιστημονικό υπεύθυνο τον καθηγητή Ζωικής Ποικιλότητας ΕΚΠΑ Παναγιώτη Παφίλη. Η πρωτοβουλία, που πραγματοποιείται για πρώτη φορά παγκοσμίως, θα συνεχιστεί σε άλλους 30 χώρους, στους οποίους συμπεριλαμβάνονται οι Μυκήνες, η Αμφίπολη, ο Κεραμεικός κ.ά. Από αυτή τη μεγάλη «πινακοθήκη» επιλέξαμε ορισμένα χαρακτηριστικά είδη που ζουν ή αναπαράγονται στους αρχαιολογικούς χώρους.

Ακροκόρινθος: γαλαζοκότσιφας

Η περιοχή του κάστρου της Ακροκορίνθου είναι πλούσια σε βιοποικιλότητα με μεγάλη ποικιλία μεσογειακής χλωρίδας και πανίδας. Από την τελευταία ξεχωρίζουν η ενδημική σαύρα της ανατολικής Πελοποννήσου και η κρασπεδωτή χελώνα (testudo marginata). Στις σχισμές των τειχών και στα ερείπια του κάστρου φωλιάζουν γαλαζοκότσυφες, βραχοτσοπανάκοι και βραχοκιρκίνεζα. Λόγω της ιδιαιτερότητας του τόπου η Ακροκόρινθος περιλαμβάνεται στο δίκτυο Προστατευόμενων Περιοχών Natura 2000.

Δελφοί: αιγαιοτσιροβάκος

Ενας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους στην Ελλάδα αποτελεί ταυτόχρονα και Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Στην περιοχή του Μαντείου φύονται δύο ενδημικά φυτά της Ελλάδας, η κενταύρεια και η αλκάνα. Στα χαρακτηριστικά είδη της πανίδας που φιλοξενείται επίσης στον χώρο ανήκουν η πετροπέρδικα και ο αιγαιοτσιροβάκος, πτηνά τα οποία αναπαράγονται εντός του αρχαιολογικού χώρου. Η πιο σημαντική καταγραφή στους Δελφούς πάντως είναι το μικρό υδρόβιο σαλιγκάρι του γένους Islamia που εντοπίστηκε στην πηγή Κερνά.

Δήλος: κροκοδειλάκι

Ενδημικό είδος στον αρχαιολογικό χώρο της Δήλου. Ουσιαστικά είναι μια σαύρα με μήκος 15 έως 30 εκατοστά και γενικό χρώμα το σκούρο γκρίζο. Οι Έλληνες της Ιωνίας το ονόμασαν «κροκόδειλο», καθώς το έβλεπαν πάντα σε πέτρες και βράχια (κροκή = βότσαλο και δρίλος – σκουλήκι), τυπική εικόνα και στις μέρες μας. Ο πυκνός πληθυσμός της Δήλου είχε εντυπωσιάσει τον J.R.Turnefort, ο οποίος μάλιστα απεικονίζει το κροκοδειλάκι στο βιβλίο του για τις περιηγήσεις του στην Ανατολή.

Φίλιπποι: οφίσωψ και πτηνά

Αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Η αρχαία πόλη αναπτύχθηκε κατά τους ελληνιστικούς χρόνους, ενώ αναδείχθηκε σε σημαντικό διοικητικό και οικονομικό ρωμαϊκό κέντρο μετά την κατάληψή της τον 1ο αιώνα π.Χ. Στον αρχαιολογικό χώρο βρέθηκαν δύο είδη χελωνών, η μεσογειακή και η γραικοχελώνα. Άλλο ενδιαφέρον εύρημα είναι η παρουσία της σαύρας Οφίσωψ, αλλά και το πτηνό ασπροκωλίνα.

Μον Ρεπό, Κέρκυρα: κόκκινος ναύαρχος

Η έπαυλη του Mon Repos στο νότιο άκρο της πόλης της Κέρκυρας χτίστηκε το 1831 από τον Βρετανό Ύπατο Αρμοστή των Ιονίων Νήσων, Φρέντερικ Ανταμς. Μετά την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα το 1864, παραχωρήθηκε στην τότε βασιλική οικογένεια για θερινή κατοικία. Το πάρκο φιλοξενεί και ποικιλία ειδών χλωρίδας και πανίδας, ανάμεσά τους η πεταλούδα κόκκινος ναύαρχος. Σημαντικό στοιχείο αποτελεί η παρουσία μεικτής αποικίας ερωδιών, αποτελούμενη από σταχτοτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες και γελαδάρηδες. Επίσης στους κήπους εμφανίζεται και η σαύρα κροκοδειλάκι.

Μυστράς: σκορπιός

Η μεσαιωνική πολιτεία του Μυστρά βρίσκεται στις ανατολικές πλαγιές του Ταϋγέτου. Πρόκειται για σημαντικό αρχαιολογικό χώρο της ύστερης βυζαντινής περιόδου και αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Οι δασωμένες πλαγιές του γειτονικού Ταΰγετου προσφέρουν καταφύγιο για φωλιές στον χουχουριστή. Στην περιοχή ζουν πέντε από τις έξι ενδημικές σαύρες της Πελοποννήσου, ενώ μεγάλη ποικιλία ασπόνδυλων ζει στα ερείπια του αρχαιολογικού χώρου, με εντυπωσιακότερο παράδειγμα τον μεγαλόσωμο σκορπιό.

Δωδώνη: τρανόσαυρα

Είναι το αρχαιότερο μαντείο στον ελληνικό χώρο, ενώ στην περιοχή φέρεται να καταγράφεται ανθρώπινη παρουσία και λατρευτικές δραστηριότητες από την Εποχή του Χαλκού. Η λειτουργία του μαντείου ήταν συνυφασμένη με το περιβάλλον της ηπειρώτικης φύσης: οι χρησμοί δίνονταν με βάση τους ήχους που προκαλούσε ο άνεμος σε τρίποδες, αλλά και στα φύλλα της ιερής βελανιδιάς. Πλούσια βλάστηση περιβάλλει τον χώρο με αρκετά ενδημικά είδη φυτών. Στην περιοχή ζουν επίσης ζαρκάδια, αλεπούδες και κουνάβια, ίχνη των οποίων έχουν βρεθεί κοντά στο θέατρο.

Μεσσήνη: τσακάλι

Το κυνοειδές απαντά σε τρεις αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδα: Βραυρώνα Αττικής (όπου καταγράφηκαν από τις κάμερες που έχουν τοποθετηθεί εκεί), Επίδαυρος, Μεσσήνη. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι το μοναδικό νησί της Μεσογείου όπου ζουν τσακάλια είναι η Σάμος.

Τα στοιχεία προέρχονται από την έκδοση «Βιοποικιλότητα και αρχαιολογικοί χώροι: καταγραφή χλωρίδας και πανίδας σε αρχαιολογικούς χώρους», Παφίλης Π., Δεϊμέζης-Τσίκουτας Α., Χριστόπουλος Α., εκδόσεις Broken Hill. Πληροφορίες:  https://necca.gov.gr/erga/prostatevomenes-perioches/pinakes-eidon-chloridas-kai-panidas-stous-archaiologikous-chorous-tis-elladas/

. . .