Bloomberg: Η Ελλάδα παραδίδει μαθήματα στην Ευρώπη για τις αμυντικές δαπάνες

Η Ελλάδα έχει μακρά ιστορία αντιπαλότητας με τη γειτονική Τουρκία για τα κυριαρχικά δικαιώματα στα νησιωτικά ύδατα που τις χωρίζουν. Παρά το γεγονός ότι οι δύο χώρες είναι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ, έφτασαν πολύ κοντά στη σύγκρουση το 1996 με την ένταση να κλιμακώνεται ξανά μόλις πριν από πέντε χρόνια.

Καθώς η Ευρώπη μελετά πώς να αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες μπροστά στην απειλή της Ρωσίας, η Ελλάδα προσφέρει τώρα μερικά πολύτιμα μαθήματα για τη στρατηγική που πρέπει να ακολουθήσεις όταν ζεις με έναν επιθετικό γείτονα.

Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα έχει διατηρήσει ισχυρές ένοπλες δυνάμεις ανεξάρτητα από το κόστος, αγωνίζεται να αναπτύξει την εγχώρια αμυντική της βιομηχανία.

Σκοπός η αποτροπή της Τουρκίας

Η Ελλάδα ξεπερνούσε σταθερά τον στόχο του ΝΑΤΟ για δαπάνες 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ακόμη και στο αποκορύφωμα της κρίσης δημόσιου χρέους που γονάτισε την οικονομία της. Το 2015, τη χρονιά που η Ελλάδα πάλεψε με τους πιστωτές της για τα εξοντωτικά μέτρα λιτότητας που σχεδιάστηκαν για να διορθώσουν τα οικονομικά της, εξακολουθούσε να υπερβαίνει τις δαπάνες της Γερμανίας, της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου.

Σε αντίθεση με άλλες χώρες της Ευρώπης, η ιδέα ενός ισχυρού στρατού είναι μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη στο μυαλό των Ελλήνων. Η χώρα συγκαταλέγεται στη μειοψηφία των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης όπου ισχύει υποχρεωτική στρατιωτική θητεία και οι δαπάνες για την εθνική ασφάλεια αποτελούν παραδοσιακά μια πολιτική που υποστηρίζεται από όλες τις κυβερνήσεις.

«Η αμυντική δομή της Ελλάδας βασίζεται κυρίως στην αποτροπή της Τουρκίας», δήλωσε η Ινώ Αφεντούλη, εκτελεστική διευθύντρια του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων στην Αθήνα και πρώην αξιωματούχος του ΝΑΤΟ, στο Bloomberg «Δεν υπάρχει άλλη προτεραιότητα».

Τα γεγονότα στην Τουρκία απασχολούν πολύ τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης. Την ώρα που η Ελλάδα γιόρταζε την 25η Μαρτίου με την παραδοσιακή στρατιωτική παρέλαση στο κέντρο της Αθήνας, η Τουρκία ταράσσεται από την φυλάκιση του Εκρέμ Ιμάμογλου, του βασικού πολιτικού αντιπάλου του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.

Οι δαπάνες

«Η θέση της Ελλάδας είναι πολύ ιδιαίτερη γεωπολιτικά, θέτοντας πολλές προκλήσεις για την ασφάλεια», δήλωσε ο Σπύρος Μπλαβούκος, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονικός συνεργάτης της δεξαμενής σκέψης ELIAMEP.

Η γεωγραφία σημαίνει ότι η χώρα «βρίσκεται σε μια συνεχή διαδικασία ετοιμότητας όσον αφορά τις αμυντικές της δαπάνες και τα προγράμματα στρατιωτικού εξοπλισμού».

Ενώ η Ελλάδα έχει προχωρήσει στην αγορά στρατιωτικού υλικού, σε αντίθεση με την Τουρκία, παράγει πολύ λίγα από αυτά. Ένα μεγάλο μέρος των δαπανών της χώρας έχει διοχετευτεί για το στρατιωτικό προσωπικό και την προμήθεια όπλων από το εξωτερικό, ενώ πολύ λίγα έχουν δαπανηθεί για την έρευνα και την ανάπτυξη.

Αυτή είναι μια χαμένη ευκαιρία, δήλωσε η κ. Αφεντούλη, μια ευκαιρία που η Ευρώπη θα πρέπει να αποφύγει να επαναλάβει, καθώς οι χώρες ανταποκρίνονται στην όλο και αυξανόμενη αβεβαιότητα σχετικά με τον ρόλο των ΗΠΑ στην ασφάλεια της Ευρώπης υπό την κυβέρνηση του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ.

«Εάν έχετε μια 10ετή αμυντική στρατηγική, θα πρέπει να δημιουργήσετε μια εθνική βιομηχανία με βάση αυτά που έχετε και αυτά που θα χρειαστείτε στο μέλλον», δηλώνει η κ. Αφεντούλη. «Θα μπορούσατε να έχετε ένα σύστημα που θα ενισχύει την ανάπτυξη των εγχώριων εταιρειών», είπε και πρόσθεσε: «Δεν μιλάμε για βαριά όπλα ή αεροσκάφη, αλλά ίσως για ανταλλακτικά ή αμυντικό λογισμικό».

Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας αναμένεται να παρουσιάσει την αμυντική στρατηγική της στις αρχές του επόμενου μήνα. Σύμφωνα με πληροφορίες θα επικεντρωθεί στη μεγαλύτερη εμπλοκή της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας και τοπικών νεοφυών επιχειρήσεων.

Πώς το σχέδιο ReArm Europe μπορεί να δώσει ώθηση στις ελληνικές αμυντικές εταιρείες

Σε όλη την Ευρώπη, οι κυβερνήσεις καλούνται τώρα να διασφαλίσουν ότι οι ψηφοφόροι συμφωνούν με τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες, καθώς τα χρήματα μεταφέρονται από άλλους τομείς. Αυτό σημαίνει ότι οι κοινωνικές δαπάνες μπορεί να περικοπούν και οι φόροι να αυξηθούν.

Η ώθηση για την επέκταση των δυνατοτήτων ασφαλείας στο πλαίσιο του σχεδίου ReArm Europe της ΕΕ θα μπορούσε επίσης να δώσει ώθηση στην Ελλάδα. Η χώρα διαθέτει δύο κύριες αμυντικές εταιρείες: Hellenic Defence Systems, η οποία παράγει διάφορους τύπους πυρομαχικών, και την Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία, η οποία υποστηρίζει μαχητικά αεροσκάφη και κατασκευάζει εξαρτήματα για αεροσκάφη, συμπεριλαμβανομένων των F-16.

Με έδρα την Τανάγρα δίπλα στην αεροπορική βάση, η Ελληνική Αεροδιαστημική Βιομηχανία βρίσκεται στη διαδικασία παραγωγής των δικών της μη επανδρωμένων αεροσκαφών καθώς και ενός συστήματος anti-drone, μια πρώιμη έκδοση του οποίου αναπτύχθηκε σε ελληνικά πολεμικά πλοία που συμμετείχαν στην πρόσφατη ναυτική επιχείρηση της ΕΕ «Aspides» στην Ερυθρά Θάλασσα.

«Οι σύγχρονοι πόλεμοι έχουν αποδείξει ότι η ύπαρξη εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για να έχουμε αξιόπιστες ένοπλες δυνάμεις σε βάθος χρόνου», δήλωσε ο Αλέξανδρος Διακόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Ελληνικής Αεροδιαστημικής Βιομηχανίας. «Πρέπει να είσαι σε θέση να κατασκευάζεις κάποια συστήματα αυτόνομα, ώστε να μπορείς να τα υποστηρίζεις χωρίς να χρειάζεται να τα προμηθεύεσαι από το εξωτερικό».

Η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ το 1952 μαζί με την πολύ μεγαλύτερη γειτονική της Τουρκία, καθώς η συμμαχία επεδίωκε να ενισχύσει τη νοτιοανατολική πλευρά της Ευρώπης κατά τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου. Παρά το γεγονός ότι έφερε δύο παλιούς εχθρούς στο ίδιο τραπέζι, ενέπλεξε την Ελλάδα με τη Δύση, η οποία εντάχθηκε στην ΕΕ το 1981, πέντε χρόνια πριν την Ισπανία.

Τα τελευταία πέντε χρόνια, η Ελλάδα αγόρασε μαχητικά αεροσκάφη Rafale και φρεγάτες από τη Γαλλία και έχει επίσης παραγγείλει περίπου 40 F-35 από τις ΗΠΑ.

Η Ελλάδα και η Γαλλία υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο το 2021, ενώ οι ΗΠΑ έχουν ναυτική βάση στο νησί της Κρήτης και χρησιμοποιούν το λιμάνι της Αλεξανδρούπολης για ασκήσεις και στρατιωτικές μετακινήσεις.

Οι αμυντικές δαπάνες ως εργαλείο πολιτικής

Οι αμυντικές δαπάνες είναι ένα εργαλείο πολιτικής, σύμφωνα με τον καθηγητή Σπύρο Μπλαβούκο, καθώς εξασφαλίζουν «κάποιο είδος πολιτικής προστασίας ή κάποιου είδους ειδική σχέση με τρίτες χώρες, μεγάλες δυνάμεις που έχουν συγκεκριμένα συμφέροντα και ρόλους στην ευρύτερη γεωπολιτική περιοχή της νοτιοανατολικής Μεσογείου», όπως λέει.

Πράγματι, η κλίμακα των δαπανών της Ελλάδας ως ποσοστό της παραγωγής της είναι συγκρίσιμη μόνο με εκείνη των ΗΠΑ ή των χωρών της ΕΕ που βρίσκονται άμεσα στην τροχιά της Ρωσίας, όπως η Πολωνία ή οι χώρες της Βαλτικής.

Η ελληνική εστίαση στη διατήρηση μιας αποτρεπτικής δύναμης είναι επίσης εμφανής στο στρατιωτικό προσωπικό της. Μόλις πάνω από το 1% του πληθυσμού απασχολείται στις δυνάμεις, σε σύγκριση με το 0,6% της Τουρκίας, το 0,4% των ΗΠΑ και το 0,2% της Γερμανίας.

Ακόμα και στα χρόνια της κρίσης οι όποιες περικοπές δαπανών ήταν κυρίως στο κόστος λειτουργίας. «Δεν υπήρξε ποτέ συζήτηση για μείωση των προγραμμάτων αμυντικών προμηθειών», εξηγεί ο Δημήτρης Λιάκος πρώην υφυπουργός.