Η σκοτεινή εφηβεία, εφιάλτης για κάθε γονέα: Πώς την «αποκρυπτογραφούν» οι ειδικοί

Η σειρά του Netflix, με τίτλο «Adolescence», δηλαδή «Εφηβεία», έχει σπάσει τα κοντέρ και όχι τυχαία. Διότι φωτίζει τις πιο σκοτεινές πλευρές μιας ομολογουμένως δύσκολης περιόδου που βιώνουν όλα τα νέα παιδιά αλλά και γιατί μιλά στην ψυχή των γονιών που μεγαλώνουν εφήβους.

Πιθανότατα να έχετε ήδη δει τη σειρά ή να έχετε διαβάσει σχετικά δημοσιεύματα. Με το παρόν κείμενο το CNN Greece επιχειρεί με τη βοήθεια ειδικών να εξηγήσει τις καταστάσεις που βιώνουν οι σύγχρονοι έφηβοι και πώς αυτές επηρεάζουν την ανάπτυξή τους και καθορίζουν τις πράξεις τους.

Εκφοβισμός, revenge porn, τοξική αρρενωπότητα, περιθωριοποίηση, σκληρότητα, απομόνωση, ακραία βία. Τα παραπάνω είναι βασικά στοιχεία της ιστορίας του «Adolescence» που ναι μεν αποτελεί προϊόν μυθοπλασίας, αλλά δεν απέχει από την πραγματικότητα που βιώνουν οι έφηβοι του σήμερα.

Αυτοί οι παγκόσμιοι και ψηφιακοί πολίτες που ενηλικιώνονται σε κοινωνίες, οι οποίες παλεύουν να σταθούν όρθιες κόντρα στην πολιτικο-οικονομική αστάθεια και που η πραγματικότητά τους είναι κατά βάση διαμεσολαβημένη, λόγω της εκτεταμένης χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Νεανικά πρόσωπα που φωτίζονται από τις οθόνες των κινητών, οι οποίες λειτουργούν ως τείχος απομόνωσης από τους ενήλικες αλλά και ως παράθυρο σε έναν κόσμο γεμάτο πληροφορίες και κινδύνους.

«Απλά η κορυφή του παγόβουνου»

Η Άρτεμις Τσίτσικα, αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του νοσοκομείου Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού», καθηγήτρια Af. UNESCO GHE και εκπρόσωπος της Ελλάδας, μας εξηγεί ότι μία συμπεριφορά ενός εφήβου είναι απλά η κορυφή του παγόβουνου.

«Η εφηβική ηλικία, η περίοδος αυτή που χρονολογείται από τα 10-19 έτη, έχει πολλές μεταβολές και στο σωματικό επίπεδο και στο γνωστικό επίπεδο αλλά και στην ψυχοκοινωνική έκφραση των παιδιών. Αυτές οι μεταβολές ακολουθούν διαφορετικά αναπτυξιακά στάδια και κατά τη διάρκειά τους οι νέοι αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις προκειμένου να κατακτηθεί η αυτονόμηση που είναι από τους βασικούς στόχους της ενηλικίωσης», δηλώνει στο CNN Greece η κ. Τσίτσικα.

«Μέσα από αυτή τη διαδικασία προκύπτουν προκλήσεις που έχουν να κάνουν με αυτήν καθαυτή τη διαδικασία: αμφισβήτηση της εξουσίας των ενηλίκων, προσκόλληση στον παρόντα χρόνο καθώς δεν έχει αναπτυχθεί η υποθετική και αφηρημένη σκέψη, ενώ τον πρωταγωνιστικό ρόλο στη ζωή των εφήβων την έχουν πλέον οι συνομήλικοί τους, με αποτέλεσμα πολλές από τις πράξεις τους να γίνονται προκειμένου να γίνουν αποδεκτοί, κάτι που επηρεάζει πολύ την κρίση τους», προσθέτει η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ.

Η Αρ. Τσίτσικα μάς εξηγεί ότι η σύγχρονη πραγματικότητα διαμορφώνει ένα ακόμη πιο εκρηκτικό μείγμα που μπορεί να οδηγήσει σε ακραίες συμπεριφορές ειδικά αν δεν υπάρχουν υποστηρικτικοί πόλοι που έχουν να κάνουν κυρίως με την οικογένεια και δευτερευόντως με το σχολείο ή τις σχέσεις που αναπτύσσονται μέσω των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Και φυσικά όλα αυτά επηρεάζονται από το τις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες αλλά και το πολιτιστικό και πολιτισμικό πλαίσιο στο οποίο ζουν και μεγαλώνουν τα παιδιά.

«Σε κάποιες κοινωνίες τα παιδιά δεν περνούν καν από το στάδιο της εφηβείας. Από νωρίς οι νέοι δημιουργούν οικογένεια και καλούνται να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις της εργασίας. Στις δυτικές κοινωνίες, τα παιδιά βιώνουν την εφηβεία και το μετεφηβικό στάδιο, το οποίο παρατηρούμε ότι δυσκολεύονται να περάσουν καθώς οι κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες και η ηθική κρίση παρατείνουν την επίτευξη της αυτονόμησης των νέων», λέει η κ. Τσίτσικα και τονίζει ότι οι πράξεις των εφήβων είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων:

«Έχει να κάνει με την προσωπικότητα του καθενός από εμάς. Το πώς τα θετικά ή τα λιγότερο θετικά στοιχεία του κάθε ατόμου ζυμώνονται μέσα από τις περιστάσεις. Έχει να κάνει με το αναπτυξιακό στάδιο της ίδιας της εφηβείας αλλά και με άλλα ερεθίσματα. Μην ξεχνάμε ότι το 50% της ζωής των σύγχρονων εφήβων είναι στο Διαδίκτυο, κάτι που καθιστά ακόμη πιο σύνθετα τα πράγματα».

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας της Β’ Παιδιατρικής Κλινικής του νοσοκομείου Παίδων «Αγλαΐα Κυριακού», καθηγήτρια Af. UNESCO GHE και εκπρόσωπος της Ελλάδας υποστηρίζει ότι η οικογένεια μπορεί και πρέπει να λειτουργεί υποστηρικτικά.

«Πρέπει να υπάρχει ένα μοντέλο. Δηλαδή όλα αυτά που θέλουμε τα παιδιά μας να κάνουν θα πρέπει να τα κάνουμε και εμείς. Να δίνουμε την καλύτερη εκδοχή του εαυτού μας και να προσέχουμε τον εαυτό μας. Δεν πρόκειται για πράξη εγωιστική. Είναι κάτι που θα δώσει στους έφηβους σωστές αναφορές. Επίσης, είναι σημαντικό να επικοινωνούμε καθημερινά και ουσιαστικά με τα παιδιά μας, να καλλιεργούμε την εμπιστοσύνη, να τους δείχνουμε αγάπη και να ακολουθούμε ρουτίνες που εκείνα αγαπούν. Τα παιδιά βεβαίως και χρειάζονται όρια αλλά όρια που τίθενται μέσα από τη θετικότητα και όχι μέσα από την απαγόρευση. Δηλαδή όρια προστατευτικά που δίνουν κατεύθυνση και δείχνουν πραγματικό ενδιαφέρον, όχι κανόνες και απαγορευτικά που φέρνουν αντίδραση και θυμό», εξηγεί στο CNN Greece η κ. Τσίτσικα.

Το στοίχημα των γονέων

Το στοίχημα που καλούνται να κερδίσουν οι γονείς είναι αυτό της εκμάθησης της σωστής χρήσης της τεχνολογίας στα παιδιά.

«Την τεχολογία δεν μπορείς να την αποφύγεις. Δεν μπορώ να κάνω ότι δεν υπάρχει ούτε και να απαγορεύσω τη χρήση της στα παιδιά. Γι’ αυτό, από μικρά έχω προσπαθήσει να τα βοηθήσω να αποκτήσουν αυτή την “εσωτερική φωνή” που θα τους βοηθήσει να βλέπουν τα πάντα με κριτική σκέψη, να κάνουν ένα βήμα πίσω και με ψυχραιμία να αποφασίζουν τι θέλουν για τον εαυτό τους και όχι να παρασύρονται από μόδες. Και στα δύο μεγαλύτερα παιδικά και στην μικρή που τώρα είναι 8 χρονών, προσπαθώ να ενισχύσω την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμησή τους ούτως ώστε ακόμη και όταν λένε “όχι” να εξακολουθούν να είναι cool και να μην μπαίνουν στο περιθώριο», λέει στο CNN Greece η Αντριάννα μητέρα τριών παιδιών.

Η Αντριάννα υποστηρίζει ότι χρειάζεται διαρκής και εντατική ενασχόληση αλλά «με τρόπο». «Όχι να του σπάσεις τα νεύρα του παιδιού, γιατί η εφηβεία είναι μια ιδιαίτερη περίοδος. Αν πάω με “διδακτικό” ύφος θα φάω cancel, θα με απορρίψει το παιδί. Θέλει τρόπο. Θέλει να αφήσεις την επικοινωνία ανοιχτή, να νιώθει το παιδι ότι έχει την άνεση να σου μιλήσει, να μην ντρέπεται να σου μιλήσει. Και επειδή δεν μπορείς να είσαι σαν ελικόπτερο συνέχεια από πάνω του, θα πρέπει να το έχεις βοηθήσει προκαταβολικά προκειμένου να κινείται στο χαοτικό διαδίκτυο».

«Να μην καλλιεργηθεί η εφηβοφοβία»

Ο διευθυντής της Διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού και ψυχίατρος Γιώργος Νικολαΐδης κάνει λόγο για μια προσπάθεια που γίνεται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο να καλλιεργηθεί ένα κλίμα φοβίας απέναντι στους εφήβους.

Διαβάστε επίσης: Adolescence: Το ψηφιακό οικοσύστημα και η κουλτούρα «incel» – Τι αποκάλυψε η έρευνα των δημιουργών

«Συχνά διαβάζουμε δημοσιεύματα που έχουν κοινό τόπο ότι υπάρχει έκρηξη της βίας των ανηλίκων, κάτι που φυσικά δεν ισχύει και αυτό αποδεικνύεται και με στοιχεία, καταλήγοντας στην δημιουργία ηθικού πανικού. Αν καταλήξουμε να φοβόμαστε τα ίδια μας τα παιδιά τότε όντως θα δούμε αύξηση της ανήλικης παραβατικότητας εκεί που μέχρι πρότινος δεν υπήρχε», μας λέει ο κ. Νικολαΐδης.