Εκφράζω ανοιχτά τις πολιτικές μου πεποιθήσεις κι αυτό έχει κόστος στη δουλειά μου
Το κέντρο της πόλης δονείται από μια ακόμα μεγάλη διαδήλωση για την υπόθεση των Τεμπών. Στις παρυφές του, με τον ήχο από τις ντουντούκες και τα συνθήματα να φτάνουν στ’ αυτιά μας, ξεκινάμε να μιλάμε για πολιτική: Από τον Ντόναλντ Τραμπ έως τον Εμαννουέλ Μακρόν και τον Κυριάκο Μητσοτάκη.
Και πως αλλιώς, όταν η Αριάν Λαμπέντ, η πολυβραβευμένη Γαλλο-ελληνίδα ηθοποιός και σκηνοθέτρια δηλώνει παθιασμένη ακτιβίστρια. Η εμφάνιση της στο Φεστιβάλ των Καννών το Σεπτέμβριο του 2023 με το σύνθημα «No more honors for abusers» ζωγραφισμένο στο στέρνο της, είχε προκαλέσει έντονες συζητήσεις. Ως ιδρυτικό μέλος της L’ Association Des Acteur (L’ADA) για τα δικαιώματα των γυναικών ηθοποιών στην γαλλική κινηματογραφική βιομηχανία, έχει σταθερή παρουσία στο δημόσιο λόγο για το γυναικείο ζήτημα, εντός κι εκτός της χώρας της.
Καθόλου τυχαίο, λοιπόν, που στην δεύτερη της ταινία ως σκηνοθέτρια – και την πρώτη μεγάλου μήκους – με τίτλο «September Says» η Αριάν Λαμπέντ καταπιάνεται με την τοξικότητα της εξουσίας που μολύνει τη σχέση δύο έφηβων αδερφών. Μια ιστορία που αποτυπώνεται στο μυθιστόρημα της Ντέιζι Τζόνσον «Sisters» και βγαίνει την Πέμπτη 20 Μαρτίου στις κινηματογραφικές αίθουσες της Αθήνας από την Feelgood Entertainment.
Το «September Says» είναι το πιο πρόσφατο τεκμήριο στην προσπάθεια της Αριάν Λαμπέντ να διατυπώσει ιστορίες για τις γυναίκες που δεν ακουμπούν την ανδρική ματιά και επιθυμία, που αψηφούν τα πατριαρχικά πρότυπα και αναδεικνύουν την πραγματικότητα της γυναικείας ύπαρξης.
Η ανάγκη της αυτή είναι τόσο επιτακτική – ικανή για να παραμερίσει το φόβο της γύρω από την δύναμη της εικόνας και να ενδώσει στη σκέψη της σκηνοθεσίας. Ένας στόχος που την απασχολούσε από την πρώτη της εμπειρία στο σινεμά, όταν το 2010 πρωταγωνιστούσε στο «Attenberg» της Ραχήλ Τσαγγάρη κερδίζοντας το Βραβείο Γυναικείας Ερμηνείας στο Φεστιβάλ της Βενετίας.
Το εγχείρημα της σκηνοθεσίας έρχεται να ενσωματωθεί στην αισθητική της ως ηθοποιού. Αλλά και τα δύο μαζί να λειτουργήσουν ως ένα έξτρα εργαλείο επικοινωνίας των πεποιθήσεων της, που σε σκοτεινές εποχές, έχει το θάρρος να αρθρώνει. Παρά το κόστος που αυτό έχει ήδη καριέρα της.
«Δεν πίστευα ότι θα ζήσουμε κάτι τόσο ακραίο» λέει, σχολιάζοντας την διακυβέρνηση Τραμπ και την άνοδο της ακροδεξιάς στην Ευρώπη. «Είμαι πια 40 ετών, κι αν είχα θυμό πριν, τώρα δεν ξέρω πως να προσδιορίσω το συναίσθημα μου», παραδέχεται. Επαναλαμβάνει: Το μόνο που την ησυχάζει είναι η κοινωνική δράση.
Σκεφτόσουν την σκηνοθεσία από την πρώτη σου κινηματογραφική εμπειρία, το «Attenberg», εδώ και 15 χρόνια. Γιατί μεσολάβησε τόσος χρόνος μέχρι την υλοποίηση της;
Μου αρέσει πολύ να είμαι ηθοποιός και ήθελα να διαθέσω χρόνο στην υποκριτική. Επίσης, χρειάζεται χρόνος για να εξασφαλίσεις τα χρήματα της παραγωγής, όπως και χρόνος για να χτίσεις μιαν αυτοπεποίθηση προκειμένου να σκηνοθετήσεις. Χαίρομαι, λοιπόν, που πήρε καιρό για να υλοποιηθεί. Θα είχα κάνει μιαν άλλη ταινία αν την είχα σκηνοθετήσει πιο νωρίς και χαίρομαι πολύ που είχα αυτήν την πολυτέλεια.
Θα έλεγες πως αυτή είναι η αρχή; Θέλεις να συνεχίσεις σκηνοθετικά;
Όχι ακριβώς. Για μένα μοιάζει με λογική συνέχεια. Ακολουθεί μια σειρά επιλογών που έχω κάνει ως ηθοποιός· θεωρώ πως κάνω σινεμά κι αυτό τα ενώνει όλα σε ένα.
Θέλω να ξαναδουλέψω σύντομα ως ηθοποιός γιατί μου έχει λείψει τρομερά, αλλά φυσικά σκέφτομαι και ποια θα είναι η επόμενη σκηνοθεσία μου
Πόσο ωρίμασες σκηνοθετικά από το «Olla», την πρώτη και βραβευμένη μικρού μήκους ταινία σου; Πέρασε μια πενταετία.
Μου έδωσε τη δύναμη και την αυτοπεποίθηση (που λέγαμε) ότι μπορώ να οργανώσω μια σκηνοθεσία, ότι αυτό που έχω στο μυαλό μου μπορώ να το βάλω μέσα στο φακό και πάνω σε μια οθόνη. Επίσης, ήταν πολύ χρήσιμη η γνώση πως κατάφερα να εμπνεύσω μια ομάδα να πιστέψει και να στηρίξει μια προσπάθεια. Το «Olla» πήγε στις Κάννες, βραβεύτηκε και σίγουρα όλα αυτά λειτούργησαν μέσα μου σαν μια ενθαρρυντική φωνή που έλεγε «μπορείς, τώρα, να κάνεις και μια ταινία μεγάλου μήκους». Πάντως, θέλω να διευκρινίσω πως δεν θεωρώ κατώτερες τις ταινίες μικρού μήκους· μου αρέσει πολύ αυτή η φόρμα, είναι ένα πολύ ελεύθερο πράγμα, δεν απαιτεί πολλά χρήματα και ένιωσα πολύ ήρεμη σ’ αυτήν την προσπάθεια. Σίγουρα, όμως, λειτούργησε σαν επιχείρημα για να εξασφαλίσουμε ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους για την παραγωγή του «September says».
Καταλαβαίνω πως ακολουθείς τη ροή των πραγμάτων.
Ναι, δεν κινούμαι βάσει ενός καθαρού σχεδίου. Ανατρέχω σε όσα γνωρίζω, αφουγκράζομαι όσα ζω και κάπως αυτά με πάνε εκεί που θέλω να είμαι.
Και τώρα που έχεις πάρει μια χρονική απόσταση από το δημιουργικό κομμάτι, ξέρεις τι επιπέδου ταινία έχεις φτιάξει, πώς αισθάνεσαι γι’ αυτό;
Έχει περάσει σχεδόν ένας χρόνος από την περίοδο που η ταινία άρχισε να ταξιδεύει και έχω μεγάλη ανυπομονησία να βγει στις αίθουσες. Ό,τι κάνω είναι για να το μοιραστώ με τον κόσμο και αυτό περιμένω τόσον καιρό. Τις τελευταίες εβδομάδες κάνω ένα tour press για το «September says» στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Αγγλία και τώρα στην Ελλάδα και πιστεύω πως θα κλείσει ένας κύκλος ώστε ν’ αρχίσω να σκέφτομαι νέα πράγματα. Για την ακρίβεια, ανυπομονώ γι’ αυτά.
Είναι πολύ σημαντικό για μένα σκιαγραφήσω μιαν άλλη εικόνα της θηλυκότητας με φεμινιστικό τρόπο
Είσαι ήδη μέσα στο επόμενο βήμα;
Ναι, θέλω να ξαναδουλέψω σύντομα ως ηθοποιός γιατί μου έχει λείψει τρομερά, αλλά φυσικά σκέφτομαι ποια θα είναι η επόμενη σκηνοθεσία μου.
Φαντάζομαι πως δεν τυχαίο που σκηνοθετικά ξεκινάς από το βιβλίο της Ντέιζι Τζόνσον «September says», ενώ δηλώνεις πως αγαπάς το σινεμά της Σαντάλ Άκερμαν, μιας σκηνοθέτριας που ύμνησε τις γυναίκες.
Νιώθω μια επείγουσα ανάγκη να φτιάξω γυναικεία πορτρέτα που μου έχουν λείψει από τη ζωή μου μεγαλώνοντας. Από εκεί έρχεται αυτή η ανάγκη, από κάτι πολύ προσωπικό. Με προβληματίζει που οι άνδρες έχουν κατασκευάσει πάρα πολλές εικόνες για τις γυναίκες – χωρίς να κρίνω αν είναι καλές ή κακές. Σε κάθε περίπτωση, οι εικόνες αυτές με έχουν διαμορφώσει ως άνθρωπο, ως καλλιτέχνιδα, ως γυναίκα και ως τέτοια θέλω να προτείνω κάτι διαφορετικό. Θέλω να αφηγηθώ την εμπειρία μου ως γυναίκα, θέλω να δουλεύω με γυναίκες και γενικώς πιστεύω ότι αυτό είναι ένα βλέμμα που λείπει από τα πράγματα. Είναι πολύ σημαντικό για μένα σκιαγραφήσω μιαν άλλη εικόνα της θηλυκότητας με φεμινιστικό τρόπο.
Ως έφηβη έτρεφα μεγάλο θυμό για τον κόσμο, αλλά τότε δεν πίστευα ότι μπορεί να αλλάξει κάτι. Μεγαλώνοντας, αποφάσισα πως ίσως έχει σημασία να προσπαθήσω
Αυτοχαρακτηρίζεσαι φεμινίστρια και γενικότερα είναι πολύ σαφές πως σε αφορά η ενδυνάμωση των γυναικών στην κινηματογραφική βιομηχανία. Είναι ένα είδος ακτιβισμού μέσα στην τέχνη αυτό;
Εντελώς!
Είναι μοιρασμένη η ανάγκη να κάνεις σινεμά με την ανάγκη να ωθήσεις τον κόσμο να σκέφτεται με άλλη εγρήγορση;
Στα μάτια μου είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα: Το ένα εμπεριέχει το άλλο. Στην Γαλλία έχουμε φτιάξει με άλλες Γαλλίδες ηθοποιούς, την L’ Association Des Acteur (L’ADA), μια ένωση υπεράσπισης των δικαιωμάτων των γυναικών ηθοποιών και κάπως βοηθάμε να ξεσπάσει το #metoo στη Γαλλία, γιατί ακόμα τα στόματα είναι κλειστά. Θέλουμε να δουλεύουμε με έναν υγιή τρόπο, χωρίς βία, χωρίς ρατσισμό και διακρίσεις. Κι αυτό πιστεύω ότι δεν μπορεί να γίνει εφικτό αν δεν φτιάξουμε καινούργιες αφηγήσεις, καινούργιες ιστορίες και εικόνες. Την ίδια ώρα που διεκδικούμε δικαιώματα από το Γαλλικό Κέντρο Κινηματογράφου, θεωρώ πως ως ηθοποιός και ως σκηνοθέτρια πρέπει να δουλέψω προς την ίδια κατεύθυνση. Είναι πολύ σχετικές οι επιδιώξεις μου μέσα από κάθε πτυχή της προσωπικής μου προσπάθειας – δεν τις ξεχωρίζω. Θεωρώ, δηλαδή, σχετικό και τον τρόπο που ζω στην καθημερινότητα μου, τι ιδέες υπερασπίζομαι.
Τι υπερασπίζεσαι λοιπόν;
Πως έχω αποφασίσει να παλέψω όσο μπορώ, με τα δικά μου μέσα, ενάντια στην επιβολή, στην διάθεση κυριαρχίας, στην άσκηση βίας στην οποία είμαι και είμαστε όλοι μάρτυρες.
Ήσουν πάντα μαχητική;
Νομίζω ναι. Ως έφηβη έτρεφα μεγάλο θυμό για τον κόσμο αλλά τότε δεν πίστευα ότι μπορεί να αλλάξει κάτι. Μεγαλώνοντας, αποφάσισα πως ίσως έχει σημασία να προσπαθήσω να αλλάξω κάτι. Είναι, κάπως, καινούργια αυτή η πεποίθηση μου. Κι αντί να παραιτηθώ αναγνωρίζοντας πως όλα είναι λάθος, όλα είναι σκατά και φιλτράρονται από την πατριαρχία και τον ρατσισμό, αποφάσισα τα τελευταία πέντε χρόνια να το μετασχηματίσω σε κάτι άλλο, να το κάνω έργο, πολιτική διεκδίκηση – και ό,τι άλλο προκύψει.
Το κλικ της πραγματικής αλλαγής μέσα μου δεν ήταν η προσωπική εμπειρία κακοποίησης, όσο ότι η ίδια εμπειρία ανήκει σε όλες, με έναν τρόπο. Δεν ήμουν η άτυχη που της συνέβη, ήμουν μια ακόμα
Μπαίνοντας στο χώρο της υποκριτικής βίωσες πράγματα στα οποία τότε δεν μπόρεσες να αντιδράσεις;
Σίγουρα. Κάθε γυναίκα, έτσι κι εγώ, σε όλη μου τη ζωή φοβόμουν πότε θα μου συμβεί το… κακό. Το ξέρουμε από μικρές, μας προετοιμάζουν οι μητέρες μας, το διαβάζουμε σε βιβλία, το ακούμε από εμπειρίες άλλων γυναικών ότι θα ζήσουμε μια κακοποίηση, μια παρενόχληση. Πολύ νωρίς κατάλαβα ότι θα το βιώσω, μετά συνειδητοποίησα ότι ο εργασιακός μου χώρος δεν θα αποτελέσει εξαίρεση. Και μου συνέβη. Αλλά το κλικ της πραγματικής αλλαγής μέσα μου δεν ήταν η προσωπική εμπειρία, όσο ότι η ίδια εμπειρία ανήκει και σε άλλες· πως σε όλες, με έναν τρόπο, έχει συμβεί. Δεν είναι δυνατόν όλες οι ηθοποιοί που ξέρω να έχουν δεχθεί σεξουαλική επίθεση, να είναι θύματα βιασμού, απόπειρας βιασμού ή αποκλεισμού λόγω του φύλου τους. Συνεπώς, δεν ήμουν η άτυχη που της συνέβη, ήμουν μια ακόμα. Είναι ένα σύστημα βίας στο οποίο πρέπει να αντισταθούμε. Κι αυτό το σύστημα παραμένει ισχυρό γιατί οι γυναίκες δεν μιλάμε μεταξύ μας. Όμως, από την στιγμή που αρχίσαμε να παραδεχόμαστε πράγματα η μία στην άλλη γεννήθηκε η ομάδα μας.
Για την Ελλάδα τι εικόνα έχεις γύρω από αυτό το θέμα;
Κάποια στιγμή, σκεφτόμουν να φτιάξουμε ένα αντίστοιχο γκρουπ στην Ελλάδα και έχω έρθει σε επαφή με Ελληνίδες ηθοποιούς για να το αναλάβουν. Δεν θα μπορούσα να κάνω την ίδια δουλειά που κάνουμε στη Γαλλία, μας παίρνει πάρα πολύ χρόνο αλλά ξέρω ότι υπάρχει ακόμα πρόβλημα. Ακόμα φτάνουν στ’ αυτιά μου πράγματα ανεπίτρεπτα, που συμβαίνουν μετά από όσα έχουν αποκαλυφθεί και με σοκάρουν. Ξέρεις, ακόμα και οι γυναίκες έχουμε ένα έλλειμμα γνώσης για το τι μπορεί να συμβεί. Πρόσφατα, πληροφορήθηκα για την περίπτωση μιας κοπέλας που έζησε βιασμό μέσα στη σχέση της. Και μια φίλη μου, στην οποία εξηγούσα το περιστατικό, δεν μπορούσε να καταλάβει πως γίνεται να υπάρξει βιασμός από το σύντροφο σου. Οπότε καταλαβαίνω ότι είναι πολλά πράγματα που δεν έχουν γίνει κτήμα της κοινής λογικής γύρω από τη βία που υπομένουν οι γυναίκες. Και πως οι πιο συχνές κακοποιήσεις συμβαίνουν μέσα σε οικεία περιβάλλοντα. Όλο αυτό απαιτεί ενημέρωση, εκπαίδευση και αισθάνομαι πως η Ελλάδα έχει παραμελήσει πολύ αυτή την περιοχή – δεν ισχυρίζομαι πως είναι καλύτερα στη Γαλλία. Αλλά στην Ελλάδα συνέβησαν τόσες αποκαλύψεις, το φοβερό σκάνδαλο Λιγνάδη και θα έπρεπε να έχουν γίνει ριζοσπαστικές αλλαγές. Σε αυτό έχει ρόλο και ο Τύπος: Πρέπει να υπενθυμίζει ουσιαστικά πράγματα, πρόσωπα και καταστάσεις. Γιατί οι γυναίκες πάντα διστάζουν να μιλήσουν φοβούμενες πως κανείς δεν τις ακούει.
Είμαι γυναίκα και πρέπει να ζω πάντα σε συνθήκες συναγερμού. Όλα αυτά τα κατάλαβα νωρίς και με διαμόρφωσαν στο να είμαι πολύ απαιτητική από τη ζωή: Να μην συμφωνώ με το πως έχουν οριστεί για μένα τα πράγματα
Στην ταινία σου, η εξουσία, ο έλεγχος ασκείται στο οικείο περιβάλλον αλλά από γυναίκα σε γυναίκα· για την ακρίβεια από αδερφή σε αδερφή. Είναι μια τολμηρή επιλογή αυτή; Γιατί είναι κάπως ‘ιερό’ το σχήμα των αδερφών.
Ως ακτιβίστρια δεν θεωρώ ότι οι προβληματικές εστίες είναι αποτέλεσμα μόνο της πατριαρχίας. Εδώ δεν ήθελα να προβάλλω το ανδρικό στοιχείο – εξάλλου αναπτύσσω μια ιστορία όπου οι άνδρες δεν ασκούν καμιά επιρροή στις γυναίκες. Η τοξική σχέση τελικά δημιουργείται ανάμεσα σε δύο γυναίκες – και δη σε δύο αδερφές. Όμως, εδώ η ρίζα είναι αλλού: Τα δύο κορίτσια φοιτούν σε ένα σχολείο και η μία είναι θύμα bulling. Καταφεύγει για προστασία στην μεγάλη της αδερφή κι από τη στιγμή που αυτό συμβαίνει εκείνη αποκτά εξουσία εις βάρος της. Με ενδιέφερε πολύ να μιλήσω για τις δυναμικές που μπορούν ν’ αναπτυχθούν μέσα σε μια οικογένεια, εκεί όπου θεωρητικά είναι ένας ασφαλής κόσμος τον οποίο αγαπάς για πάντα και χωρίς όρους. Αυτό είναι κάτι πανέμορφο και φωτεινό και την ίδια ώρα ερευνάμε το αν μπορεί να γίνει επικίνδυνο. Πόσο μάλλον, ανάμεσα σε δύο αδερφές που βρίσκονται στην εφηβεία. Ήθελα να μιλήσω πολύ γι’ αυτήν την περίοδο της ζωής, χωρίς τους συνήθεις τρόπους που αντιμετωπίζεται στην οθόνη: Σεξουαλικοποιείται, γκλαμουροποιείται ή παρουσιάζεται στερεοτυπικά: Ο έφηβος που είναι θυμωμένος, θλιμμένος, κλείνεται στο δωμάτιο του, σκρολάρει στο κινητό του. Κι όμως, η εφηβεία είναι κάτι πολύ πιο βαθύ από αυτά, τα συναισθήματα που αρχίζουμε να αναγνωρίζουμε σε εκείνη τη φάση της ζωής μας είναι πυρηνικά. Η εφηβεία είναι η στιγμή που αλλάζει το βλέμμα για τον κόσμο γύρω σου. Εκεί κατανοείς ότι είσαι πιο κοντά στην αλήθεια των πραγμάτων γιατί μετά μεγαλώνεις και η ζωή σε αναγκάζει να την ξεχνάς. Αυτά τα δύο κορίτσια έχουν φτιάξει ένα, μεταξύ τους, κώδικα που δεν είναι υγιής, είναι τοξικός· αλλά, την ίδια ώρα, είναι σαν να έχουν δημιουργήσει μια άμυνα για τον έξω βίαιο κόσμο.
“Έχω πει «όχι» σε πολλές προτάσεις όπου μου ζητούσαν να παίξω την γλυκανάλατη σύντροφο του κεντρικού ήρωα”.
Συναντώντας αυτές τις δύο έφηβες ηρωίδες ανακάλεσες τη δική σου εφηβεία;
Ναι, σίγουρα.
Tι θυμάσαι από εκείνη τη φάση ζωής που σε καθόρισε ως γυναίκα;
Πως είχα πολύ θυμό για τους γονείς μου και γενικά για τον κόσμο γύρω μου. Και αισθάνομαι πως δεν μου έχει φύγει εντελώς αυτός ο θυμός. Γι’ αυτό και ασχολούμαι με ακτιβιστικές δράσεις.
Τι πιστεύεις ότι είχε ενεργοποιήσει τότε το θυμό σου;
Το αίσθημα της αδικίας ήταν πάντα το πρόβλημα μου. Μεγαλώνοντας άρχισε να εστιάζεται σε πιο συγκεκριμένες περιοχές. Στο γιατί είμαι λευκή και Γαλλίδα έχω ευκολότερη πρόσβαση σε κάποια πράγματα. Από την άλλη, είμαι γυναίκα και πρέπει να ζω πάντα σε συνθήκες συναγερμού. Όλα αυτά τα κατάλαβα νωρίς και με διαμόρφωσαν στο να είμαι πολύ απαιτητική από τη ζωή: Να μην συμφωνώ με το πως έχουν οριστεί για μένα τα πράγματα και να αντιμάχομαι.
Προέρχεσαι από μια προοδευτική, αριστερή οικογένεια. Αυτό σου έδωσε μιαν άλλη ώθηση;
Νομίζω ότι στο κομμάτι των διεκδικήσεων έχω πάει πιο μακριά από τους γονείς μου. Και γι’ αυτό τους είμαι ευγνώμων. Ειδικά, η μητέρα μου είναι πολύ ανοιχτό μυαλό και πάντα ήταν η πρώτη που μου έδινε να καταλάβω τι σημαίνουν τα πράγματα. Όταν είχα έναν γκέι συμμαθητή στο σχολείο ήταν εκείνη που θα μου έλεγε πως δεν πρέπει να σκέφτομαι άσχημα για κανέναν που διαφέρει από μένα, ήταν εκείνη που μου έμαθε να είμαι συμπεριληπτική, να λειτουργώ με ενσυναίσθηση. Και το κυριότερο να λέω την γνώμη μου όταν δεν συμφωνώ με κάτι. Αυτό φυσικά, με είχε βάλει σε μια διαρκή σύγκρουση με τον πατέρα μου – με τον οποίο γενικά είχαμε μια έντονη σχέση. Αλλά, ακόμα κι αν βρισκόμουν στο σπίτι μιας συμμαθήτριας μου κι άκουγα τους γονείς τους να εκφράζονται ρατσιστικά, απαντούσα. Κι ας μην ήμουν μεγαλύτερη από 12 ετών. Ποτέ δεν φοβόμουν να εκφράσω τη διαφωνία μου σε ενήλικες. Αυτό σίγουρα έχει να κάνει με τον τρόπο της ανατροφής μου και ότι πήρα διαφόρων ειδών ερεθίσματα ζώντας στο εξωτερικό. Γεννήθηκα στην Ελλάδα, μετά πήγαμε στη Γερμανία και τελικά γυρίσαμε στην Γαλλία· ήμουν ήδη 12 χρονών είχα δει πολλά διαφορετικά πράγματα. Αυτό μου έκανε καλό στο να μην τρώω αμάσητη τροφή για το ο,τιδήποτε μου προσφέρεται. Είχε ανοίξει το μυαλό μου προς πολλές κατευθύνσεις, χωρίς να σημαίνει πως η μία ήταν σωστή και η άλλη λάθος.
Είναι φορές που αισθάνομαι πως και οι λέξεις χάνουν το νόημα τους. Όταν κάποιος αποφασίζει ότι όλες οι επιστημονικές τοποθετήσεις γύρω από τα φύλα, τα άτομα με αναπηρίες, την κακοποίηση των γυναικών δεν ισχύουν, τι λόγο μπορείς να αντιτάξεις;
Πιστεύεις πως όσο είμαστε ενεργοί θα υπάρχει μια κοινωνική μετατόπιση ή πλειοψηφούν οι φορές που απογοητεύεσαι;
Με όλες τις παγκόσμιες συγκυρίες που βιώνουμε – από την Γάζα έως την εκλογή Τραμπ – είμαστε πολύ πιεσμένοι. Είναι φορές που αισθάνομαι πως και οι λέξεις χάνουν το νόημα τους. Είναι κι αυτό ένα όπλο που δεν έχει, πλέον, την ίδια δυναμική. Όταν κάποιος αποφασίζει ότι όλες οι επιστημονικές τοποθετήσεις γύρω από τα φύλα, τα άτομα με αναπηρίες, την κακοποίηση των γυναικών δεν ισχύουν, τι λόγο μπορείς να αντιτάξεις; Ο Ντόναλντ Τραμπ πιστεύει πως όλες οι μειονότητες πρέπει να πεταχτούν στα σκουπίδια. Ταυτόχρονα, μεγαλώνει ο θυμός μέσα μας τόσο πολύ ώστε θεωρώ ότι θα είμαστε αρκετοί εκείνοι που θα πούμε «όχι». Υπάρχει μεγάλη ανάγκη αυτή την εποχή να συνειδητοποιήσουμε πως η αλλαγή είναι στα χέρια μας και ίσως, πράγματι, να χρειάζεται μια κοινωνική κινητοποίηση. Ίσως, μια μεγάλη κοινωνική επανάσταση. Γιατί, αν δεν έχουμε ταρακουνηθεί αρκετά από τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων ότι έχουμε εξαντλήσει τον πλανήτη, ας μας αφυπνίσει η περίπτωση Τραμπ και όλου του ακροδεξιού συστήματος! Εκεί μόνο υπάρχει ένα φως για μένα, σε αυτήν την συλλογική πιθανότητα αντίδρασης.
Ακριβώς, ο εχθρός δεν είναι μόνο ο Ντόναλντ Τραμπ. Γιατί η Ευρώπη απειλείται άμεσα από την ακροδεξιά.
Μα ναι, ούτε ο Τραμπ είναι μακριά και τα ακροδεξιά κόμματα είναι μέσα στο σπίτι μας. Το καλοκαίρι πήραμε μια ανάσα, όταν κατά τις γαλλικές βουλευτικές εκλογές για την Εθνοσυνέλευση, αναδείχθηκε η Αριστερά και αυτό μας έδειξε ότι αν συσπειρωνόμαστε για το καλό, κάτι μπορεί να συμβεί. Όμως, οι θέσεις που πρεσβεύει ο Μακρόν και ο Γάλλος πρωθυπουργός Φρανσουά Μπαϊρού εκφράζουν ήδη ένα λόγο που συνορεύει πολύ με τις ιδέες της ακροδεξιάς, οπότε συνειδητοποιώ πως είναι όλα πολύ παρόντα και απειλητικά. Το ίδιο πιστεύω και για την ελληνική κυβέρνηση, δεν την θεωρώ δεξιά ή κεντροδεξιά – είναι κι αυτή ακραία. Μόνο την τακτική που έχουν ακολουθήσει στις επαναπροωθήσεις των προσφύγων και τις συνθήκες διαβίωσης στα κέντρα μεταναστών παραβιάζουν όλα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα. Ζούμε, λοιπόν, ήδη κάτι το οποίο δεν αντέχεται. Και δεν πρέπει να το υπομένουμε άλλο. Κι αν δεν αποφασίσουμε ως ένα σώμα πολιτών στην Ευρώπη ότι «φτάνει», θα γίνει πολύ χειρότερο.
Δεν θεωρώ δεξιά ή κεντροδεξιά την ελληνική κυβέρνηση – είναι κι αυτή ακραία, όπως και η προεδρία Μακρόν
Το γεγονός ότι είσαι μαχητική και μιλάς ανοιχτά για τις πολιτικές σου πεποιθήσεις πιστεύεις ότι θα έχει κόστος στην επαγγελματική σου πορεία;
Σίγουρα σίγουρα έχει ήδη κόστος και θα έχει στο μέλλον. Το μόνο καλό είναι ότι έχω αποφύγει να δουλεύω με επικίνδυνους βλάκες. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες φοβούνται να μιλήσουν, κι αν δε έχουν διαφημιστικές δεσμεύσεις με μεγάλα brand γίνεται ακόμα πιο πολύπλοκο αυτό. Εμένα, πάλι, μου είναι αδιανόητο να μην εκφράζω την άποψη μου. Κι όταν μου δίνουν συμβουλές ή με πλησιάζουν για να μου συστήσουν να είμαι πιο ήπια παίρνω ακόμα μεγαλύτερη δύναμη για να μιλάω περισσότερο, ακόμα πιο δυνατά. Στ’ αλήθεια αδιαφορώ. Είμαι μια χαρά, δεν φοβάμαι τίποτα. Δεν λέω πως δεν έχω πραγματικούς φόβους, αλλά όχι δεν με στρεσάρει αν χάσω δουλειές – πάντα θα βρίσκω τη θέση μου μέσα στα πράγματα. Θα πιάσω δουλειά σε ένα φούρνο ή θα γίνω καθαρίστρια όπως είχα κάνει νεότερη.
Τι άλλο έχει αλλάξει όσο ωριμάζεις ως ενεργή πολίτης;
Με νοιάζει λιγότερο η γνώμη των ανδρών. Γιατί κι εγώ μεγάλωσα, ως μια straight γυναίκα με το άγχος τι θα πουν οι άνδρες για μένα και πως θα με δουν. Κατάλαβα, ωστόσο, πως δεν είχα υπομονή και ανοχή για καμία έκφραση μισογυνισμού ή υποτίμησης. Κι αυτό δεν ήταν μια απόφαση. Ήταν αποτέλεσμα μιας βαθιάς δουλειάς με τον εαυτό μου η οποία, φυσικά, βρίσκεται ακόμα σε εξέλιξη. Θα έλεγα, όμως, ότι χαίρομαι που μεγαλώνω, είμαι πιο υποστηρικτική με τον εαυτό μου όσο περνούν τα χρόνια.
Πριν είπες ότι δεν φοβάσαι το επαγγελματικό κόστος και μια από τις κατακτήσεις σου θα έλεγα είναι πως θεωρείσαι φεστιβαλική δημιουργός.
Αναγνωρίζω την αξία των Φεστιβάλ στη δουλειά μας, των όποιων διακρίσεων έρθουν στο πλαίσιο τους αλλά για να είμαι ειλικρινής δεν με νοιάζουν τόσο, δεν είναι αυτοσκοπός. Μπήκα στο χώρο του σινεμά, χωρίς να έχω κάποια φλογερή επιθυμία να γίνω κινηματογραφική ηθοποιός. Όμως, κατάλαβα πόσο φανταστική φόρμα δουλειάς είναι και γι’ αυτό αποφάσισα να εμπλακώ περισσότερο και να προχωρήσω κινηματογραφικά ως καλλιτέχνιδα. Αλλά όλο το γκλάμουρ του σινεμά με απωθεί και παλεύω με πολλές αντιφάσεις που μου επιφυλάσσει αυτή η δουλειά. Ακόμα και τα βραβεία δημιουργούν μια εσωτερική προσδοκία που σε βάζει σε περίεργη λειτουργία. Ας πούμε, παίρνω βραβείο για την πρώτη μου ταινία, αλλά αν δεν ακουστεί με διάκριση η δεύτερη μου ταινία, θα είναι πρόβλημα; Που έκανα το λάθος; Το «September says» επελέγη όντως από το Φεστιβάλ των Καννών, αλλά πραγματικά δεν το είχα στοχεύσει να παίξουμε σε μεγάλες διοργανώσεις.
Ποιος ήταν ο στόχος;
Να καταφέρω να κάνω την ταινία που θέλω, με τους συνεργάτες και τους χρηματοδότες που ήθελα. Κι αυτή ήταν η κατάκτηση. Ασφαλώς, ελπίζω να δει την ταινία μου το κοινό και να βρει κάτι δικό του και ξέρω πως στο δρόμο γι’ αυτό βοηθούν τα Φεστιβάλ. Πάντως, επενδύω την ενέργεια μου στο να δουλεύω με μιαν ελευθερία, με τον τρόπο που θέλω. Ήταν ωραία, λοιπόν, που έκανε πρεμιέρα στις Κάννες αλλά δεν θα λυπόμουν αν δεν πήγαινε. Θα ήταν χάσιμο ενέργειας.
Με νοιάζει λιγότερο η γνώμη των ανδρών. Κι αυτό ήταν αποτέλεσμα μιας βαθιάς δουλειάς με τον εαυτό μου
Θα έκανες πίσω αν σε μια επόμενη ταινία σου ζητούσαν να δουλέψεις με άλλους όρους, χωρίς αυτήν την ελευθερία που επιζητάς;
Δεν ξέρω να δουλεύω με άλλους όρους. Στο «September says» το καστ δεν διαθέτει σταρ. Κι επειδή, όπως και στο βιβλίο, οι ηρωίδες έχουν ρίζες από την Ασία, ήθελα να διατηρήσω τη συνθήκη αυτή, ήθελα να προβάλλουμε αυτή την μεγάλη αγγλική κοινότητα· οπότε διεκδικώντας το, ήξερα ότι δεν θα είχα στη διάθεση μου «επώνυμους» ηθοποιούς. Η παραγωγή συμφώνησε και δεν μου είπαν όχι σε τίποτα. Συμφώνησαν μέχρι και να τραβήξω σε φιλμ. Προφανώς, αν έπρεπε να κάνω μια ταινία χωρίς να έχω καθόλου χρήματα θα αναζητούσα ένα γνωστό καστ για να ‘ακουστεί’ η ταινία.
Γύρισες την ταινία σε φιλμ, ένα υλικό σπάνιο πια μετά την έλευση του βίντεο. Ήθελες να έχεις την αίσθηση ότι κάθε φορά που σηκώνεις την κάμερα κάνεις κάτι πολύτιμο;
Ακριβώς αυτό που λες. Και το θεωρώ πολιτική απόφαση. Ξεκίνησα κάπως αργά το σινεμά, στα 26 μου χρόνια, ενώ όλες οι συνάδελφοι μου στη Γαλλία, μπήκαν στην κινηματογραφική βιομηχανία στα 19 τους, γιατί φοβόμουν πάρα πολύ την δύναμη της εικόνας. Πόσο μάλλον όταν είσαι γυναίκα, πόσο μάλλον όταν η εικόνα ασκεί τέτοια επίδραση στην καθημερινότητα μας, στην ψυχολογία μας, στο πως τοποθετούμαστε στα πράγματα. Ακόμα θεωρώ επικίνδυνο να φτιάχνεις εικόνες – με τρομάζει. Οπότε, σκέφτηκα να κάνω οικονομία στα πλάνα που τραβάω, έκανα σύντομες λήψεις. Κάτι που φέρνω από το θέατρο και το χορό είναι ότι ενεργοποιώ την κάμερα σε αληθινό χρόνο, δεν κλέβω. Κι αν λέω ότι αξίζει να καλέσω θεατές στις αίθουσες να δουν εικόνες που έχω καδράρει, θέλω να ξέρουν πως έχω μελετήσει, ερευνήσει, σκεφτεί για το κάθε λεπτό της κάθε σκηνής.
Επενδύω την ενέργεια μου να δουλεύω με μια ελευθερία, με τον τρόπο που θέλω
Ποια είναι η εικόνα που θέλεις να δώσεις για τη νέα σύγχρονη γυναίκα μέσα από την ταινία σου;
Την εικόνα μιας νέας, έφηβης γυναίκας η οποία δεν απαντάει στο πρότυπο που έχει κατασκευάσει ο λευκός straight άνδρας. Έφηβες που δεν έχουν κάνει αποτρίχωση, που έχουν περίοδο, που δεν έχουν λουστεί ή χτενιστεί, νεαρές γυναίκες όπως κυκλοφορούν μέσα στο σπίτι τους κι όχι κατασκευές που έχουν δημιουργήσει τα προϊόντα και οι άλλες μυθοπλασίες για ένα έφηβο κορίτσι. Ήταν σημαντικό να δείξω όσα συνήθως κρύβουμε στις ταινίες, ενώ είναι πραγματικά. Φυσικά, η τακτική του glamourazition δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της βιομηχανίας, είναι κάτι στο οποίο έχουν ενδώσει και οι γυναίκες ακόμα και κάποιες σκηνοθέτριες: Το «Substance», λόγου χάρη, είναι μια ταινία φτιαγμένη από γυναίκα και κάνει το απόλυτο male gaze – γι’ αυτό και κατά τη γνώμη μου είναι πολύ αμφιλεγόμενη κι επικίνδυνη ταινία. Εγώ, πάλι, προσπαθώ να φτιάξω ένα γυναικείο κόσμο που δεν ικανοποιεί την επιθυμία του άνδρα.
Έχεις προστατεύσει τη δική σου δημόσια εικόνα;
Όχι καθόλου. Αντιστάθηκα ακόμα και στο να προσλάβω image agent γιατί δεν θεωρώ ότι τον χρειάζομαι. Πολλές φορές, λειτουργώ αυθόρμητα, μου βγαίνουν πράγματα χωρίς να το θέλω, αλλά από την άλλη προτιμώ να μην τα ελέγχω όλα. Άνοιξα μια σελίδα στο Instagram – μου πήρε χρόνο ακόμα κι αυτό να κάνω – αλλά ήθελα να υπάρχει προβολή για τις διεκδικήσεις της ομάδας και τις ταινίες μου. Κατά τα άλλα, δεν νομίζω να ενδιαφέρεται κανείς τι τρώω το πρωί όταν ξυπνάω και τι κρέμα βάζω για τις ρυτίδες μου.
Άνοιξα μια σελίδα στο Instagram γιατί ήθελα να υπάρχει προβολή για τις διεκδικήσεις της ομάδας και τις ταινίες μου. Κατά τα άλλα, δεν νομίζω να ενδιαφέρεται κανείς τι τρώω το πρωί όταν ξυπνάω και τι κρέμα βάζω για τις ρυτίδες μου
Βαραίνει κάτι μέσα σου πιο πολύ: Ηθοποιός ή σκηνοθέτρια;
Όχι θέλω να μπορώ να είμαι και τα δύο. Ίσως είναι το μόνο που θέλω να ελέγχω στην καλλιτεχνική και δημιουργική μου εικόνα προς τα έξω. Αγαπώ και τους δύο τρόπους εργασίας εξίσου και θεωρώ ότι ο ένας ισχυροποιεί τον άλλο.
Ως κινηματογραφική ηθοποιός δουλεύεις από το 2010 και έχεις ένα πολύ μεγάλο φάσμα, έχεις πολλά… πρόσωπα: Από το «Attenberg» της Ραχήλ Τσαγγάρη μέχρι το οσκαρικό «Brutalist».
Ωραίο δεν είναι αυτό; Να κάτι ακόμα που επιδιώκω.
Τι σε καλεί να παίξεις σε μια ταινία;
Σίγουρα ένα καλό σενάριο και η ποιότητα του γυναικείου ρόλου που μου προτείνεται. Έχω αρνηθεί πολλές προτάσεις όπου μου ζητούσαν να παίξω την γλυκανάλατη σύντροφο του κεντρικού ήρωα.
Υποχωρήσεις έχεις κάνεις στο ξεκίνημα της ενασχόλησης σου με το σινεμά;
Εννοείται πως έχω κάνει ταινίες μόνο για τα χρήματα, για τις οποίες δεν είμαι περήφανη. Αλλά όταν κάτι μου αρέσει, ειδικά τα τελευταία χρόνια, δίνω εκεί το βάρος. Ενθουσιάστηκα, ας πούμε, στο πρόσφατο «Vourdalak», μια ανεξάρτητη γαλλική ταινία, μια ιστορία για βρικόλακες, επίσης γυρισμένη σε φιλμ. Ήταν μια γλώσσα τόσο διαφορετική, ο σκηνοθέτης Αντριέν Μπο έψαχνε κάτι πολύ ιδιαίτερο, πήρε ρίσκο· όλα αυτά με συγκινούν πάρα πολύ. Μου αρέσουν οι προσπάθειες που έχουν χαρακτήρα, προσωπικότητα. Δεν μου αρέσει να συμμετέχω σε εγχειρήματα που μοιάζουν με προηγούμενα. Γι’ αυτό και κάνω λίγες σειρές.
Το θέατρο, όπου και σε γνώρισα ως μέλος των Vasistas, τι ρόλο παίζει πλέον στην καλλιτεχνική ζωή σου; Το έχεις αφήσει πίσω;
Η αρχή μου ήταν το θέατρο, αλλά ποτέ στο κλασικό θέατρο. Κι έτσι όταν γνωριστήκαμε με την Αργυρώ Χιώτη φτιάξαμε τους Vasistas καθώς και οι δύο συμφωνούσαμε στην διαφορετική ματιά στο θέατρο. Bοήθησε ότι προερχόμουν από το χορό και ήθελα να επικεντρωθώ στο σωματικό θέατρο. Οπότε, ακόμα κι όταν έκανα θέατρο, είχα την εντύπωση ότι δεν ακολουθούσαμε τους κανόνες του.
Ποιο θέατρο παρακολουθείς;
Για να δώσω ένα παράδειγμα, αγαπώ το θέατρο του Καστελούτσι – όχι τις παραγωγές του Royal Shakespeare Theater.
Θα ξανάπαιζες, θα αναζωογονούσες την σχέση σου με την σκηνή;
Στο μυαλό μου τριγυρίζει περισσότερο ο χορός και το σωματικό θέατρο. Αλλά αυτή τη στιγμή δεν είναι κάτι που σκέφτομαι. Έτσι κι αλλιώς, δεν με απασχολεί από ποια χώρα θα έρθει μια πρόταση, με ποιο μέσο έκφρασης θα καταπιαστώ· θέλω να πηγαίνω σε αυτό που με καλεί ιδεολογικά και αισθητικά.
Θα σκηνοθετούσα μια ταινία με Έλληνες ηθοποιούς. Είναι ανοιχτοί οι δημιουργικοί μου δεσμοί με την Ελλάδα
Θα σκηνοθετούσες ταινία με Έλληνες ηθοποιούς;
Μα ναι, γιατί όχι; Είναι ανοιχτοί οι δημιουργικοί μου δεσμοί με την Ελλάδα. Πρόσφατα, έκανα ένα γύρισμα στην Ιρλανδία με Άγγλους και Ιρλανδούς ηθοποιούς και ήταν μια ακόμα επιβεβαίωση πως δεν με αφορά η καταγωγή των ανθρώπων που συνεργάζομαι ή η γλώσσα που μιλάμε. Το θέμα είναι το ίδιο το εγχείρημα, τι λέει, με ποια ελευθερία το διατυπώνει, αν γουστάρουν οι άνθρωποι να ερευνήσουν – ειδικά να ψάξουν και να ερευνήσουν μαζί μου!
Είσαι πολίτης του κόσμου, αλλά που νιώθεις πως ανήκεις περισσότερο;
Πουθενά – και είναι ωραία. Νιώθω σπίτι μου στην Ελλάδα και νιώθω ξένη στην Γαλλία αλλά ξέρω ότι κι εκεί είναι το σπίτι μου. Έζησα δέκα χρόνια στην Αγγλία, έχω περάσει έξι χρόνια από την παιδική μου ηλικία στη Γερμανία. Έχω κάνει ειρήνη με την ιδέα ότι είμαι ξένη και δεν με νοιάζει να ανήκω. Μάλλον, μου αρέσει κιόλας.
Έχω κάνει ειρήνη με την ιδέα ότι είμαι ξένη και δεν με νοιάζει να ανήκω. Μάλλον μου αρέσει, κιόλας
Υπό αυτήν την έννοια, θα διέκοπτες τις επαγγελματικές σου σχέσεις με την Αμερική, αν η κατάσταση γίνει ακόμα πιο δυστοπική;
Ναι. Έτσι κι αλλιώς, δεν έχω μεγάλη επαφή με την Αμερική. Επίσης, νομίζω πως πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην Ευρώπη. Η απάντηση που πρέπει να δοθεί στον Τραμπ ξεκινάει από εδώ. Εγώ σκέφτομαι πιο πολύ ποια θα είναι βάση μου για να εργαστώ. Αν θα προσπαθήσω να δώσω ένα στίγμα των πεποιθήσεων μου υπέρ της Ευρώπης μένοντας στην Ελλάδα ή αν θα το κάνω από τη Γαλλία – όπου ζουν οι γονείς και αδερφές μου.
Συνεπώς, είσαι σε συναγερμό;
Κάτι τέτοιο. Τα πράγματα συμβαίνουν με έναν τρελό ρυθμό καθώς στοχεύουν να μένουμε σε διαρκή κατάσταση πανικού ώστε να μην μπορούμε να αντιδράσουμε – τουλάχιστον να μην αντιδράσουμε άμεσα. Κάθε μέρα, συμβαίνει κάτι χειρότερο από την προηγούμενη και στη βάση της είναι μια κακοποιητική τακτική.
Τι σε ηρεμεί μέσα σε αυτό το χάος;
Η θέση μου ως ακτιβίστριας. Δεν έχει χαθεί η ελπίδα μου ότι μπορώ να αλλάξω πράγματα προς το καλύτερο. Και σε αυτό βοηθούν οι φίλοι μου, οι φίλες μου, η αίσθηση μιας αδερφοσύνης.
Aκτιβισμός για σένα σημαίνει και διαδήλωση στους δρόμους;
Και αυτό, ναι. Κατεβαίνω συχνά στη Γαλλία σε διαμαρτυρίες κι αν ήμουν στην Ελλάδα, θα πήγαινα στην διαδήλωση μνήμης για τα Τέμπη. Αυτό που έγινε ήταν πολύ συγκινητικό.
Δημοσιεύτηκε ! 2025-03-19 08:38:00
