Τραμπ και Πούτιν στήνουν «νέα Γιάλτα» για την Ουκρανία

Πριν ογδόντα χρόνια η Διάσκεψη της Γιάλτας είχε ως κύριο αντικείμενό της τη μορφή του μεταπολεμικού κόσμου και τη δημιουργία εκείνων των προϋποθέσεων που θα εξασφάλιζαν μια στέρεη και διαρκή παγκόσμια ειρήνη.

Η μεγάλη Αμερικανική εφημερίδα των New York Times σε χθεσινό της άρθρο αναλύει το τι ακριβώς θα περιμένουμε από το σημερινό τηλεφώνημα ανάμεσα στον Τραμπ και τον Πούτιν.

…

Αν ακούσει κανείς τις δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ για την επικείμενη συνομιλία του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν για την Ουκρανία θα πιστέψει πως οι δύο ηγέτες οργανώνουν την δική τους «Διάσκεψη της Γιάλτας».

Ο Τραμπ δεν έχει αναφερθεί ρητά στην ιστορική αυτή συνάντηση – στην οποία οι Ρούσβελτ, Στάλιν και Τσόρτσιλ καθόρισαν την μορφή που θα είχε ο μεταπολεμικός κόσμος, χωρίζοντας την ήπειρο στις δύο σφαίρες επιρροής που θα γίνονταν στη συνέχεια τα πεδία μάχης του Ψυχρού Πολέμου.

Μιλώντας, ωστόσο, σε δημοσιογράφους στο Air Force One, ο Αμερικανός πρόεδρος ξεκαθάρισε ότι η προγραμματισμένη τηλεφωνική συνομιλία του με τον Βλαντιμίρ Πούτιν την Τρίτη θα επικεντρωθεί στο ποια εδάφη θα διατηρήσει η Ρωσία σε οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός με την Ουκρανία.

…

Στην ουσία, όπως γράφει ο David E. Sanger στους New York Times, ο Τραμπ θα διαπραγματευτεί για το πόσο μεγάλη ανταμοιβή θα λάβει η Ρωσία για τα 11 χρόνια ανοιχτής επιθετικότητας εναντίον της Ουκρανίας – που ξεκίνησε με την κατάληψη της Κριμαίας το 2014 και έφτασε μέχρι την εισβολή του 2022.

Ο Λευκός Οίκος έχει καταστήσει σαφές ότι η Ρωσία θα διατηρήσει την Κριμαία – τον τόπο συνάντησης των τριών ηγετών τον Φεβρουάριο του 1945 – ενώ πολύ πιθανή είναι και η προσάρτηση σχεδόν όλων των εδαφών που κατέχει επί του παρόντος. Αν και οι Αμερικανοί ισχυρίζονται ότι έχουν ενημερώσει πλήρως τους Ουκρανούς ομολόγους τους, αλλά και τους Ευρωπαίους ηγέτες για τις διαπραγματεύσεις τους με τη Ρωσία, μόνο ο Τραμπ και ο Πούτιν θα συμμετάσχουν στην κλήση – χωρίς προφανώς να είναι προαπαιτούμενο της οποία συμφωνίας η συναίνεση του Κιέβου και των Βρυξελλών.

Τι θα «μοιράσουν» Τραμπ και Πούτιν

…

Η ομάδα του Ντόναλντ Τραμπ υπήρξε επιφυλακτική όσον αφορά τις λεπτομέρειες της συμφωνίας που διαπραγματεύεται με τον Ρώσο ηγέτη. Ο Στιβ Γουίτκοφ, ωστόσο – ο Νεοϋορκέζος κτηματομεσίτης και παλιός φίλος του Αμερικανού προέδρου, ο οποίος είναι τώρα ειδικός απεσταλμένος για τη Μέση Ανατολή – πέρασε ώρες με τον Πούτιν στη Μόσχα πρόσφατα προετοιμάζοντας το τηλεφώνημα.

«Τα πάμε αρκετά καλά, νομίζω, με τη Ρωσία», δήλωσε ο Τραμπ, προσθέτοντας ότι «νομίζω ότι έχουμε πολύ καλές πιθανότητες» να επιτύχουμε κατάπαυση του πυρός.

Το μεγάλο ερώτημα όμως τι θα πρέπει να «θυσιάσει» η Ουκρανία.

«Νομίζω ότι θα μιλήσουμε για εδάφη, πρόκειται για πολλά εδάφη», υποστήριξε ο πρόεδρος των ΗΠΑ. «Είναι πολύ διαφορετικά από ό,τι ήταν πριν από τον πόλεμο, όπως γνωρίζετε. Θα μιλήσουμε για γη. Θα μιλήσουμε για εργοστάσια ηλεκτροπαραγωγής», σημείωσε αναφερόμενος προφανώς στο πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια, τη μεγαλύτερη πυρηνική εγκατάσταση στην Ευρώπη.

«Αυτό παραμένει ένα κομβικό ζήτημα. Αλλά νομίζω ότι έχουμε ήδη συζητήσει πολλά και σε πολύ μεγάλο βαθμό και με τις δύο πλευρές».

Ο Τραμπ φρόντισε να μην πει πολλά σχετικά με το ποια τμήματα του ουκρανικού εδάφους συζητά ή αν θα προσπαθήσει να περιορίσει τις φιλοδοξίες του Βλαντιμίρ Πούτιν: Η αμερικανική κυβέρνηση έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι αναμένει από τη Ρωσία να προσαρτήσει τα εδάφη που ήδη ελέγχουν τα στρατεύματά της, περίπου το 20% της Ουκρανίας. Η ουκρανική πλευρά δήλωσε, ωστόσο, τον περασμένο μήνα ανήσυχη πως ο Τραμπ θα μπορούσε να χαρίσει στον Πούτιν ακόμη και το κρίσιμο λιμάνι της Οδησσού.

Η Ουάσινγκτον υποβαθμίζει τους όρους και επιμένει στον στόχο

Ως μέλος του Κογκρέσου, ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας πλέον του Ντόναλντ Τραμπ Μάικ Γουόλτς είχε υπάρξει ένθερμος υποστηρικτής της Ουκρανίας.

Σε τηλεοπτικές εμφανίσεις του τις τελευταίες εβδομάδες, ο ίδιος επιμένει πια πως το βασικό διακύβευμα των συνομιλιών είναι ο τερματισμός των εχθροπραξιών μετά από τρία χρόνια άγριου πολέμου.

Ο Γουόλτς αλλά και οι υπόλοιποι σύμβουλοι του Τραμπ είναι εξαιρετικά λακωνικοί όταν πρόκειται για τους όρους που συνδέονται με την κατάπαυση του πυρός, κάτι που υποδηλώνει πως τους κρίνουν δευτερεύοντες σε σχέση με την ευρύτερη συμφωνία.

Η εναλλακτική λύση, σύμφωνα με τον Γουόλτς, θα ήταν μια πολιτική στη λογική του πρώην προέδρου Μπάιντεν: να διαβεβαιώσει την Ουκρανία ότι οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους είναι μαζί της «όσο χρειαστεί». Αυτή είναι μια συνταγή «ουσιαστικά ατελείωτου πολέμου σε ένα περιβάλλον που κυριολεκτικά χάνουμε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους μέσα σε λίγους μήνες».

Υιοθετώντας το ρωσικό αφήγημα πως η σύγκρουση θα μπορούσε να «οδηγήσει σε Γ’ Παγκόσμιο Πόλεμο», ο σύμβουλος εθνικής ασφαλείας των ΗΠΑ υποστηρίζει πως «μπορούμε να μιλήσουμε για το τι είναι σωστό και τι λάθος, αλλά πρέπει επίσης να συζητήσουμε για την πραγματικότητα στο πεδίο της μάχης».

Υπάρχουν και άλλα ζητήματα όμως που πρόκειται να αποτελέσουν κεντρικό σημείο της διαπραγμάτευσης.

Η Γαλλία και η Βρετανία έχουν προσφερθεί να στείλουν στρατεύματα στο εσωτερικό της Ουκρανίας, ίσως μαζί με άλλες ευρωπαϊκές δυνάμεις. Χωρίς να έχει γίνει σαφές αν ο Πούτιν θα συμφωνούσε σε μια ειρηνευτική δύναμη, αυτή θα λειτουργούσε ως εγγύηση ασφαλείας για την Ουκρανία, με την προϋπόθεση πως θα είχες την υποστήριξη της Ουάσινγκτον.

Η υπαναχώρηση των ΗΠΑ είναι καθολική

Όπως σημειώνει ο David E. Sanger, υπάρχουν και άλλες ενδείξεις πως ο Ντόναλντ Τραμπ ετοιμάζεται για σημαντικές παραχωρήσεις στον Ρώσο πρόεδρο.

Το αμερικανικό Υπουργείο Δικαιοσύνης έχει ήδη ανακοινώσει σε Ευρωπαίους αξιωματούχους ότι οι ΗΠΑ αποσύρονται από μια πολυεθνική ομάδα που ερευνά τους ηγέτες που ευθύνονται για την εισβολή στην Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Πούτιν.

Η κυβέρνηση έχει υποβαθμίσει παράλληλα το έργο που επιτελεί η Ομάδα Λογοδοσίας για Εγκλήματα Πολέμου του υπουργείου Δικαιοσύνης, η οποία δημιουργήθηκε το 2022 από τον Μέρικ Γκάρλαντ, για να λογοδοτήσουν οι Ρώσοι που ευθύνονται για τις θηριωδίες που διαπράχθηκαν μετά την πλήρη εισβολή πριν από τρία χρόνια.

Οι ενέργειες αυτές αποτελούν μια σημαντική υποχώρηση από την προσπάθεια που είχε «τρέξει» η τότε αντιπρόεδρος Καμάλα Χάρις – αφού οι ΗΠΑ κατέληξαν το 2023 στο συμπέρασμα ότι η Ρωσία είχε διαπράξει «εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας». Τα βήματα φαίνεται να εντάσσονται στην προσπάθεια τουΤραμπ να διευκολύνει την επίτευξη συμφωνίας με τον Πούτιν.

Τραμπ και Πούτιν ποντάρουν στην εδαφική επέκταση

Αν και καμία ιστορική αναλογία με το παρελθόν δεν θα μπορούσε να είναι ακριβής, η διαπραγμάτευση για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία έχει πολλές διαφορές από τις συνθήκες στις οποίες οι τρεις ηγέτες μοίρασαν την Ευρώπη τον χειμώνα του 1945, όταν ήταν σαφές ότι η ναζιστική Γερμανία θα έχανε.

Αλλά όπως έγραψε πρόσφατα η Monica Duffy Toft, καθηγήτρια διεθνούς πολιτικής στο Πανεπιστήμιο Tufts, στο Foreign Affairs, «το σημερινό γεωπολιτικό τοπίο μοιάζει ιδιαίτερα με το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου», επειδή «οι μεγάλες δυνάμεις επιδιώκουν να διαπραγματευτούν μια νέα παγκόσμια τάξη μεταξύ τους, όπως έκαναν οι “τρεις Μεγάλοι” όταν ξανασχεδίασαν τον παγκόσμιο χάρτη» στη Γιάλτα.

Σε συνέντευξή της, η καθηγήτρια υποστήριξε ότι η εδαφική επέκταση «είναι αυτό που θέλει ο Πούτιν και είναι προφανώς αυτό που θέλει κι ο Τραμπ – κοιτάξτε μόνο τη Γροιλανδία, τον Παναμά και τον Καναδά».

«Αυτό είναι που πιστεύουν αυτοί οι ηγέτες ότι πρέπει να κάνουν προκειμένου να κάνουν τις χώρες τους και πάλι μεγάλες».

«Το μεγάλο ερωτηματικό είναι η Κίνα», πρόσθεσε. Η έκβαση των διαπραγματεύσεων – και ιδιαίτερα το συμπέρασμα πως ο Πούτιν ανταμείβεται για έναν επεκτατικό πόλεμο, «μπορεί να αποτελεί μια προοικονομία για το τι θα μπορούσε να συμβεί αν ο Σι Τζινπίνγκ αποφασίσει ότι θέλει να πάρει την Ταϊβάν».