Γαλλική πυρηνική «ομπρέλα»: Ο Μακρόν ταράζει τα νερά στην ΕΕ και αλλάζει τις ισορροπίες με τη Ρωσία

Η πρωτοβουλία αυτή, που στοχεύει στην ενίσχυση της συλλογικής ασφάλειας, ανοίγει το πεδίο για νέες γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις και εγείρει ερωτήματα για τους κινδύνους που ενδέχεται να συνοδεύσουν μια τόσο ριζοσπαστική στρατηγική.

Τι σημαίνει ουσιαστικά η πρωτοβουλία

Η πυρηνική κάλυψη, σύμφωνα με τους υπεύθυνους της πρωτοβουλίας, υποδηλώνει την επέκταση της αποτρεπτικής δύναμης της Γαλλίας προς άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σε πρακτικό επίπεδο, αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση απειλής ή επίθεσης, η Γαλλία δεσμεύεται να ενεργοποιήσει το πυρηνικό του δόγμα για να προστατεύσει και να αποτρέψει ενδεχόμενες συγκρούσεις σε ευρωπαϊκά εδάφη.

Η στρατηγική αυτή αναμένεται να ενισχύσει την αίσθηση ασφάλειας, αλλά ταυτόχρονα θέτει ερωτήματα για τη μελλοντική διαμόρφωση της ευρωπαϊκής άμυνας και την ανεξαρτησία των κρατών-μελών του μπλοκ.

Η Γαλλία είναι η μεγαλύτερη πυρηνική δύναμη στην Ευρώπη, και η τέταρτη στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ, τη Ρωσία και την Κίνα.

Κατέχει επισήμως 290 πυρηνικές κεφαλές, αλλά και το απαραίτητο οπλοστάσιο για να τις εξαπολύσει.

Απάντηση στο «εγκεφαλικά νεκρό» ΝΑΤΟ;

Οι απόψεις και νέα αιτήματα του προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τράμπ για το ΝΑΤΟ έχουν αποτελέσει σημείο έντονης συζήτησης ενώ έχουν δημιουργήσει κλίμα αβεβαιότητας για την ευρωπαϊκή ασφάλεια.

Κατά τη διάρκεια της θητείας του και ακόμη περισσότερο μετά την ανακοίνωση της υποψηφιότητάς του για τις εκλογές του 2024, ο Τράμπ έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν μπορούν να συνεχίσουν να «προστατεύουν» την Ευρώπη χωρίς να υπάρξει μεγαλύτερη οικονομική και στρατιωτική συνεισφορά από τις ευρωπαϊκές χώρες.

Μάλιστα, σε πρόσφατες δηλώσεις του, ο Τράμπ είπε χαρακτηριστικά:

«Εάν οι ευρωπαϊκές χώρες δεν πληρώνουν αυτό που τους αναλογεί, τότε δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να τις προστατεύουμε. Ίσως πρέπει να αναλάβουν μόνες τους την ασφάλειά τους».

Αυτή η τοποθέτηση έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς δημιουργεί αμφιβολίες για τη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

Ορισμένοι ηγέτες θεωρούν ότι μια ενδεχόμενη δεύτερη προεδρία του Τράμπ θα μπορούσε να οδηγήσει ακόμη και σε αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμμαχία ή, τουλάχιστον, σε μείωση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ευρώπη.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πρωτοβουλία του Γάλλου προέδρου για παροχή πυρηνικής κάλυψης αποκτά μια επιπλέον διάσταση: δεν αποτελεί απλώς μια απάντηση στη ρωσική απειλή, αλλά και μια προσπάθεια ενίσχυσης της στρατηγικής αυτονομίας της Ευρώπης σε περίπτωση που οι ΗΠΑ αποσύρουν την υποστήριξή τους.

Η στάση αυτή ευθυγραμμίζεται με τις μακροχρόνιες γαλλικές επιδιώξεις για μια ανεξάρτητη ευρωπαϊκή αμυντική πολιτική.

Ο Μακρόν, ήδη από το 2019, είχε χαρακτηρίσει το ΝΑΤΟ «εγκεφαλικά νεκρό» και είχε προτείνει την ανάπτυξη μιας αμιγώς ευρωπαϊκής στρατιωτικής στρατηγικής.

Σήμερα, τα πρώτα βήματα της νέας προεδρίας Τραμπ δίνουν νέα ώθηση σε αυτές τις φιλοδοξίες.

Στο επίκεντρο το μέλλον της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας

Ωστόσο, η πρόταση της Γαλλίας έχει προκαλέσει αντιδράσεις τόσο εντός της Ευρώπης όσο και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού.

Ορισμένες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όπως η Πολωνία και οι Βαλτικές χώρες, βλέπουν με σκεπτικισμό τη γαλλική πρωτοβουλία, φοβούμενες ότι μπορεί να οδηγήσει σε αποδυνάμωση του ΝΑΤΟ.

Όπως δήλωσε Πολωνός αξιωματούχος:

«Η ευρωπαϊκή ασφάλεια δεν μπορεί να βασίζεται σε εθνικές πρωτοβουλίες. Το ΝΑΤΟ είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της άμυνάς μας και οποιαδήποτε εναλλακτική στρατηγική πρέπει να το ενισχύει, όχι να το υπονομεύει».

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η συζήτηση για τη μελλοντική στρατηγική του ΝΑΤΟ είναι έντονη.

Αναλυτές όπως ο Ian Bremmer του Eurasia Group επισημαίνουν ότι η γαλλική πρωτοβουλία μπορεί να λειτουργήσει ως ένας μηχανισμός ασφαλείας σε περίπτωση που οι ΗΠΑ απομακρυνθούν από το ΝΑΤΟ.

Ωστόσο, ορισμένοι στρατιωτικοί και πολιτικοί παράγοντες στις ΗΠΑ βλέπουν αυτή την εξέλιξη ως πιθανή ένδειξη ρήξης στις διατλαντικές σχέσεις.

Ο Μάικλ Κάρπεντερ, πρώην αξιωματούχος του Πενταγώνου και αναλυτής στο Atlantic Council, προειδοποίησε:

«Εάν η Ευρώπη αρχίσει να κινείται προς μια δική της στρατηγική, οι ΗΠΑ μπορεί να θεωρήσουν ότι το ΝΑΤΟ αποδυναμώνεται. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια νέα διαπραγμάτευση των όρων της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην ήπειρο».

Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η στάση του Τραμπ, αντί να αποδυναμώνει το ΝΑΤΟ, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε μια ενίσχυση της ευρωπαϊκής άμυνας, αναγκάζοντας τις χώρες της ΕΕ να αναλάβουν μεγαλύτερη ευθύνη.

Ο Charles Kupchan του Council on Foreign Relations σημείωσε:

«Η γαλλική στρατηγική μπορεί να δώσει στους Ευρωπαίους ένα σχέδιο Β, αλλά δεν πρέπει να υποκαταστήσει το ΝΑΤΟ. Αντιθέτως, θα πρέπει να λειτουργήσει συμπληρωματικά».

Οι αντιδράσεις της Ρωσίας

Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 προκάλεσε ένα πρωτοφανές κύμα γεωπολιτικής έντασης, το οποίο συνεχίζει να διαμορφώνει τις ευρωπαϊκές στρατηγικές αποφάσεις.

Η πολεμική σύγκρουση και η ευρεία στρατιωτική στήριξη της Δύσης προς την Ουκρανία έχουν οδηγήσει σε μια κατάσταση αμοιβαίας δυσπιστίας μεταξύ της Ρωσίας και των κρατών του ΝΑΤΟ.

Σε αυτό το περιβάλλον, η πρόθεση της Γαλλίας να προσφέρει πυρηνική κάλυψη στις ευρωπαϊκές χώρες ενδέχεται να λειτουργήσει ως καταλύτης για περαιτέρω κλιμάκωση.

Η ρωσική κυβέρνηση έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει ότι η στρατιωτική ενίσχυση των ευρωπαϊκών χωρών από το ΝΑΤΟ και μεμονωμένες πρωτοβουλίες όπως αυτή της Γαλλίας αποτελούν «προκλητικές ενέργειες» που απειλούν την περιφερειακή σταθερότητα.

Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, δήλωσε πρόσφατα:

«Η Ρωσία δεν θα ανεχθεί περαιτέρω στρατιωτική περικύκλωση. Οποιαδήποτε κίνηση που εμπλέκει ευρωπαϊκές δυνάμεις σε στρατηγικές πυρηνικές πολιτικές θα θεωρηθεί απειλή για τη δική μας εθνική ασφάλεια».

Παράλληλα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, επανέλαβε τη θέση ότι η στρατιωτική συνεργασία μεταξύ της Γαλλίας και των χωρών της Ευρώπης θα μπορούσε να μετατρέψει την ήπειρο σε «πεδίο πυρηνικής αντιπαράθεσης».

Σε συνέντευξή του δήλωσε: «Η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει αν θέλει να γίνει ένα ακόμα μέτωπο στην αντιπαράθεση μεταξύ Δύσης και Ρωσίας ή αν θα επιλέξει τη διπλωματία αντί για την στρατιωτική κλιμάκωση».

Η ρωσική ηγεσία, χρησιμοποιώντας την απειλή της κλιμάκωσης, προσπαθεί να αποτρέψει οποιαδήποτε απόπειρα δημιουργίας ανεξάρτητης ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής που θα μπορούσε να αποδυναμώσει τη θέση της Μόσχας στην περιοχή.

Παράλληλα, η Ρωσία έχει ενισχύσει τις πυρηνικές της δυνατότητες, με πρόσφατες ασκήσεις που προσομοιώνουν στρατηγικές αποτροπής, αποστέλλοντας σαφές μήνυμα προς τη Δύση.

Η στρατηγική του φόβου ενάντια στην συλλογική ασφάλεια

Από την άλλη πλευρά, οι δυτικές χώρες, συμπεριλαμβανομένων της Γαλλίας, της Γερμανίας και της Πολωνίας, έχουν δηλώσει ότι οι κινήσεις της Ρωσίας καθιστούν αναγκαία την ανάπτυξη νέων στρατηγικών ασφαλείας.

Ο Γάλλος Πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει υπογραμμίσει την ανάγκη να «διασφαλιστεί ότι η Ευρώπη δεν θα εκβιάζεται από τις πυρηνικές απειλές της Ρωσίας».

Σε πρόσφατη ομιλία του, τόνισε:

«Η Ρωσία χρησιμοποιεί τη στρατηγική του φόβου για να κρατήσει την Ευρώπη αδύναμη. Δεν μπορούμε να επιτρέψουμε την υπονόμευση της συλλογικής μας ασφάλειας».

Η κλιμάκωση της αντιπαράθεσης δεν περιορίζεται μόνο στις λεκτικές τοποθετήσεις.

Η Μόσχα έχει ήδη προειδοποιήσει ότι θα αναπτύξει πυρηνικά όπλα στη Λευκορωσία και σε άλλες στρατηγικές τοποθεσίες κοντά στα ευρωπαϊκά σύνορα, σε περίπτωση που η Γαλλία και οι σύμμαχοί της προχωρήσουν με μια συντονισμένη πυρηνική πολιτική αποτροπής.

Ο Αλεξάντρ Λουκασένκο, Πρόεδρος της Λευκορωσίας και στενός σύμμαχος του Κρεμλίνου, δήλωσε ότι η χώρα του είναι «έτοιμη να υποδεχτεί και να χρησιμοποιήσει ρωσικά πυρηνικά όπλα εάν οι απειλές κατά της Ρωσίας και των συμμάχων της συνεχιστούν».

Από την πλευρά τους, αναλυτές ασφαλείας προειδοποιούν ότι η εξέλιξη αυτή μπορεί να επιδεινώσει το ήδη τεταμένο κλίμα. Ο Ιαν Λέσερ, εκτελεστικός διευθυντής του German Marshall Fund, υπογράμμισε: «Αν η Ρωσία νιώσει ότι η στρατηγική αποτροπή της απειλείται, δεν θα διστάσει να αυξήσει τη στρατιωτική της παρουσία στα δυτικά σύνορα, προκαλώντας περαιτέρω κλιμάκωση».

Ο δε Bruno Tertrais του Fondation pour la Recherche Stratégique (FRS) σημείωσε ότι η πυρηνική κάλυψη της Γαλλίας μπορεί να ενισχύσει την ασφάλεια των συμμάχων της, αλλά ταυτόχρονα θα αυξήσει και την πιθανότητα μιας πιο επιθετικής ρωσικής στρατηγικής.

Τρία ουσιαστικά ερωτήματα

Η πρόταση της Γαλλίας για την πυρηνική κάλυψη, έρχεται να προστεθεί στην προοπτική μιας πιο ανεξάρτητης ευρωπαϊκής αμυντικής πολιτικής. Αυτή η προοπτική, εγείρει σοβαρά ερωτήματα:

• Μπορεί η Γαλλία να ηγηθεί μιας τέτοιας πρωτοβουλίας χωρίς να διαταράξει τη συνοχή του ΝΑΤΟ;
• Θα αποδεχτούν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες την πυρηνική ηγεμονία της Γαλλίας ή θα επιδιώξουν άλλες λύσεις;
• Πώς θα επηρεάσει αυτό τις ευρωαμερικανικές σχέσεις και τη στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στην ήπειρο;

Αυτό που είναι δεδομένο είναι ότι η αβεβαιότητα που περιβάλλει το μέλλον της διατλαντικής συμμαχίας και οι ανησυχίες για την αξιοπιστία των Ηνωμένων Πολιτειών οδηγούν την Ευρώπη στην αναζήτηση νέων αμυντικών στρατηγικών.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πρόθεση της Γαλλίας να παρέχει πυρηνική κάλυψη δεν είναι απλώς μια στρατιωτική απόφαση, αλλά μια πολιτική δήλωση με τεράστιες επιπτώσεις για την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης.