Γλαύκωμα: Αδιάγνωστοι είναι οι μισοί ασθενείς

Ολοένα περισσότεροι άνθρωποι αναπτύσσουν γλαύκωμα – μία σοβαρή, χρόνια οφθαλμοπάθεια που αν δεν αντιμετωπιστεί προκαλεί μη αναστρέψιμες βλάβες στα μάτια που μπορεί να οδηγήσουν στην τύφλωση. Ωστόσο οι μισοί από αυτούς στις ανεπτυγμένες χώρες είναι αδιάγνωστοι, αφού δεν υποβάλλονται σε προληπτικές οφθαλμολογικές εξετάσεις.

Δυστυχώς το γλαύκωμα στα αρχικά στάδιά του δεν προκαλεί κανένα απολύτως σύμπτωμα. Έτσι οι ασθενείς αντιλαμβάνονται την ύπαρξή του μόνον όταν προχωρήσει πολύ, έχοντας πια μειώσει για πάντα την περιφερειακή όρασή τους.

Τις επισημάνεις αυτές κάνει ο χειρουργός-οφθαλμίατρος Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, καθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, με αφορμή την Παγκόσμια Εβδομάδα για το Γλαύκωμα (9-15 Μαρτίου 2025). Η Εβδομάδα αυτή έχει καθιερωθεί από την Παγκόσμια Εταιρεία Γλαυκώματος (World Glaucoma Association – WGA) σε μία προσπάθεια να αυξηθεί η ενημέρωση για τη νόσο.

Όπως αναφέρει η WGA, συνολικώς ένα στα 200 άτομα ηλικίας άνω των 40 ετών πάσχει από γλαύκωμα. Η συχνότητά του, όμως, αυξάνεται με την ηλικία, με αποτέλεσμα μετά τα 80 έτη να προσβάλλει έναν στους οκτώ ηλικιωμένους.

Σε απόλυτους αριθμούς αυτό σημαίνει ότι πάσχουν σε όλο τον κόσμο 78 εκατομμύρια άνθρωποι. Ο αριθμός τους, όμως, αυξάνεται διαρκώς, κυρίως λόγω της γήρανσης του πληθυσμού. Έτσι, έως το 2040 εκτιμάται ότι θα πλησιάζει τα 112 εκατομμύρια. Από τους ασθενείς αυτούς, τα 22 εκατομμύρια θα πάσχουν από τύφλωση λόγω της νόσου.

«Το γλαύκωμα είναι η συχνότερη αιτία μη αναστρέψιμης απώλειας της όρασης, αλλά δυστυχώς μεγάλος αριθμός πασχόντων παραμένουν αδιάγνωστοι», αναφέρει ο κ. Κανελλόπουλος. «Κύριες αιτίες γι’ αυτό είναι η άγνοια για τη σοβαρότητά του, η μη συμμόρφωση στις συστάσεις για προσυμπτωματικό οφθαλμολογικό έλεγχο και η ανίχνευσή του σε προχωρημένο και κατ’ επέκταση πιο σοβαρό στάδιο».

Κανένα σύμπτωμα στην αρχή

Με το όρο «γλαύκωμα» περιγράφεται μία ομάδα χρόνιων, προοδευτικά εξελισσόμενων εκφυλιστικών παθήσεων, που προκαλούν μη αναστρέψιμες βλάβες στο οπτικό νεύρο.

Στα αρχικά στάδιά του δεν προκαλεί κανένα απολύτως σύμπτωμα, με συνέπεια να μπορεί να γίνει αντιληπτό μόνον όταν πια έχει προχωρήσει πολύ. Η συνέπεια είναι σημαντικό ποσοστό ασθενών να παραμένουν αδιάγνωστοι.

Μελέτες έχουν δείξει ότι στις ανεπτυγμένες χώρες αδιάγνωστο είναι το 50% των ασθενών, ενώ στις αναπτυσσόμενες το 90%. Παγκοσμίως, εξάλλου, 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες φροντίδας της όρασης, γεγονός που απειλεί την όρασή τους.

Οι παράγοντες κινδύνου

Εκτός από την ηλικία, ένας άλλος πολύ ισχυρός παράγοντας κινδύνου είναι το οικογενειακό ιστορικό. Έχει βρεθεί πως τα μέλη των οικογενειών των ασθενών διατρέχουν δεκαπλάσιο κίνδυνο να το αναπτύξουν και τα ίδια, σε σύγκριση με τα άτομα χωρίς οικογενειακό ιστορικό της νόσου.

Ένας άλλος σοβαρός παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξή του είναι ο σακχαρώδης διαβήτης, από τον οποίο πάσχουν περισσότερα από ένα εκατομμύριο άτομα στη χώρα μας.

Πόσο συχνά χρειαζόμαστε εξετάσεις

Όσο πιο νωρίς, όμως, διαγνωστεί το γλαύκωμα, τόσο λιγότερες βλάβες θα προκληθούν στα μάτια και τόσο περισσότερη όραση θα σωθεί, τονίζει WGA.

Η έγκαιρη διάγνωση προϋποθέτει τακτικό προσυμπτωματικό έλεγχο, επισημαίνει ο δρ Κανελλόπουλος. Αυτό σημαίνει πως πρέπει να πηγαίνουμε στον οφθαλμίατρο για πλήρη οφθαλμολογικό έλεγχο:

• Τουλάχιστον μία φορά στις ηλικίες 20 έως 29 ετών και τουλάχιστον δύο φορές από τα 30 έως τα 39 έτη. Ιδανικά θα έπρεπε να πηγαίνουμε κάθε 2 έως 4 χρόνια πριν από την ηλικία των 40 ετών, τονίζει ο καθηγητής
• Τουλάχιστον μία φορά κάθε 2 έως 3 χρόνια στις ηλικίες 40 έως 60 ετών. Ιδανικά ο έλεγχος πρέπει να είναι ετήσιος
• Κάθε 1 έως 2 χρόνια μετά τα 60 έτη

Οι γενικές αυτές συστάσεις ισχύουν για όσους δεν έχουν οικογενειακό ιστορικό γλαυκώματος ή διαβήτη, καθώς και για όσους έχουν φυσιολογικά ευρήματα στις προληπτικές εξετάσεις.

Όσοι έχουν οικογενειακό ιστορικό πρέπει να αρχίζουν τον τακτικό έλεγχο σε μικρότερη ηλικία. Αν κάποιος έχει παθολογικά ευρήματα, η συχνότητα του επανελέγχου διαφέρει αισθητά. Στους ασθενείς αυτούς η ηλικία έναρξης του συστηματικού ελέγχου και η συχνότητα της επανάληψης καθορίζονται εξατομικευμένα. Τέλος, οι ασθενείς με διαβήτη πρέπει να ελέγχουν προληπτικά την όρασή τους σε ετήσια βάση.

Πόσο γρήγορα εξελίσσεται

Γιατί όμως είναι τόσο σοβαρό το γλαύκωμα; «Η πιο συνηθισμένη αιτία που προκαλεί βλάβες στο οπτικό νεύρο των πασχόντων είναι η αυξημένη ενδοφθάλμια πίεση. Οι νευρικές απολήξεις του οπτικού νεύρου είναι πολύ ευαίσθητες στην αύξησή της και υφίστανται βλάβες από αυτήν», απαντά ο κ. Κανελλόπουλος.

Όταν αρχίσουν οι βλάβες στις νευρικές απολήξεις, αρχίζει πρώτα να μειώνεται η περιφερειακή όραση. Οι πρώτες ενδείξεις είναι η εμφάνιση περιφερειακών σκοτωμάτων. Τα σκοτώματα είναι σκοτεινά σημεία στο περιφερειακό οπτικό πεδίο.

Αν δεν γίνει θεραπεία, η απώλεια της περιφερειακής όρασης θα ενταθεί και κάποια στιγμή ο ασθενής θα συνειδητοποιήσει ότι είναι σαν να βλέπει μέσα από τούνελ. Αν πάλι δεν γίνει θεραπεία, οι βλάβες θα επεκταθούν σε όλο το οπτικό νεύρο και τελικά θα πληγεί και η κεντρική όρασή του, οπότε κινδυνεύει από ολική τύφλωση.

Αυτό όμως συνήθως δεν συμβαίνει σε μία μέρα. Γι’ αυτό τον λόγο οι περισσότεροι ασθενείς έχουν πολλές ευκαιρίες να σταματήσουν ή έστω να επιβραδύνουν τη νόσο. Τυπικά, το γλαύκωμα ανοιχτής γωνίας που είναι η πιο κοινή μορφή εξελίσσεται βαθμιαία επί πολλά χρόνια. Με την κατάλληλη θεραπεία οι ασθενείς μπορούν να διατηρήσουν ικανοποιητική όραση ακόμα και για 20 ή περισσότερα χρόνια μετά τη διάγνωσή τους.

Μερικοί ασθενείς, όμως, εκδηλώνουν οξύ γλαύκωμα, το οποίο είναι επείγον περιστατικό γιατί μπορεί να προκαλεί μόνιμη απώλεια της όρασης μέσα σε ώρες ή μέρες.

Η θεραπεία

Η θεραπεία που συνιστάται στους ασθενείς συνήθως είναι φαρμακευτική με ειδικά αντιγλαυκωματικά φάρμακα ή/και κολλύρια, επεμβατική (π.χ. με λέιζερ) ή συνδυασμός αυτών.

«Οι θεραπείες μπορούν να διατηρήσουν την εναπομείνουσα όραση, αλλά δεν βελτιώνουν όση έχει ήδη χαθεί από το γλαύκωμα», ξεκαθαρίζει ο κ. Κανελλόπουλος. «Επιπλέον, οι περισσότεροι πάσχοντες χρειάζονται φαρμακευτική θεραπεία για την υπόλοιπη ζωής τους, η οποία όμως για να είναι αποτελεσματική απαιτεί την επιμελή τήρηση της αγωγής. Η ελλιπής συμμόρφωση στην θεραπευτική αγωγή μπορεί να οδηγήσει σε μείωση ή και απώλεια της όρασης», καταλήγει.

Φωτογραφία: iStock