Η Ελλάδα επενδύει 6,13 δισ. ευρώ στην άμυνα – Πόσο μας συμφέρει η ρήτρα διαφυγής

Το νέο σχέδιο της ΕΕ «ReArm Europe» για τις αμυντικές δαπάνες και η εφαρμογή της «ρήτρας διαφυγής» θα μπορούσε να έχει θετικό πρόσημο για την Ελλάδα, καθώς θα αφήσει ένα μεγαλύτερο περιθώριο κινήσεων στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών όταν συντάσσει τον κρατικό προϋπολογισμό.

Στο κείμενο που υιοθετήθηκε ομόφωνα από τους ευρωπαϊους ηγέτες, υπογραμμίζεται ότι «η Ευρώπη θα πρέπει να γίνει πιο κυρίαρχη, πιο υπεύθυνη για τη δική της άμυνα» και να διαχειρίζεται «αυτόνομα τις άμεσες και μελλοντικές προκλήσεις και απειλές».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να παρουσιάσει λεπτομερείς προτάσεις για τις δύο πρωτοβουλίες, οι οποίες στη συνέχεια θα χρειαστούν επίσημη έγκριση από τις κυβερνήσεις και πλέον αναμένεται η παρουσίαση της «Λευκής Βίβλου για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας», περί τα μέσα Μαρτίου.

Δεν είναι λίγοι εκείνοι που χαρακτήρισαν «ιστορική» την απόφαση να μην υπολογίζονται στο έλλειμμα οι αμυντικές δαπάνες, κάτι που θα επιτρέψει να γίνεται αποδεκτή μια ενδεχόμενη αύξηση, χωρίς να χρειαστεί να «κοπούν» κεφάλαια από αλλού.

Ωστόσο, όπως έχουν επισημάνει πηγές του ΥΠΕΘΟ, αυτό το σχέδιο ναι μεν δίνει «ανάσα» στον προϋπολογισμό, όμως είναι κάτι που χρήζει προσοχής, ώστε να μην επηρεαστούν αρνητικά το πρωτογενές πλεόνασμα και το χρέος. Ενώ, μικρή φαίνεται πως είναι η πιθανότητα για επιπλέον κοινωνικές παροχές, λόγω του πρόσθετου δημοσιονομικού χώρου.

Η Ελλάδα επενδύει 6,13 δισ. ευρώ στην άμυνα

Σύμφωνα με τον εθνικό κρατικό προϋπολογισμό για το 2025 προβλέπονται 6,13 δισ. ευρώ σε αμυντικές δαπάνες, έναντι 6,123 δισ. ευρώ του 2024.

Οι πληρωμές για εξοπλιστικά προγράμματα το 2025, προσδιορίζονται σε 2,49 δισ. ευρώ, σε σχέση με τα 2,422 δισ. ευρώ του 2024.

Παράλληλα, η αξία των παραλαβών σε αμυντικό υλικό για το 2024, ανήλθε σε 896 εκατ. ευρώ, ενώ το 2025 εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε 1,64 δισ. ευρώ.

Αξίζει να σημειωθεί πως ο τρέχων στόχος δαπανών του ΝΑΤΟ είναι το ετήσιο 2% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος, αλλά πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν το επιτυγχάνουν.

Η Ελλάδα είναι τρίτη στην κατάταξη των μελών του ΝΑΤΟ, ως προς το ύψος των αμυντικών δαπανών ως ποσοστό επί του ΑΕΠ, δεδομένης της γεωγραφικής της θέσης.

Οι χώρες που έχουν ξεπεράσει τον στόχο του 2% είναι οι εξής:

• Πολωνία (3,9%)
• ΗΠΑ (3,49%)
• Ελλάδα (3,01%)
• Εσθονία (2,73%)
• Λιθουανία (2,54%)
• Φινλανδία (2,45%)
• Ρουμανία (2,44%)
• Ουγγαρία (2,43%)
• Λετονία (2,27%)
• Ηνωμένο Βασίλειο (2,07%)
• Σλοβακία (2,03%)

Τι φέρνει το «ReArm Europe»

Το σχέδιο της ΕΕ για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της Ευρώπης και την αύξηση των στρατιωτικών δυνατοτήτων, δημιουργεί έναν προϋπολογισμό που μπορεί να φτάσει ακόμα και 800 δισ. ευρώ, εκ των οποίων τα 650 δισ. ευρώ θα προέλθουν από την αύξηση των αμυντικών δαπανών των κρατών κατά 1,5% του ΑΕΠ κατά μέσον όρο.

Επιπλέον 150 εκατ. ευρώ θα προέλθουν από δάνεια που θα χορηγούνται από ένα νέο μέσο, το οποίο θα δημιουργηθεί, για επενδύσεις στην άμυνα.

Αυτό βασίζεται σε πέντε σημεία δράσης:

• Απελευθέρωση της χρήσης της δημόσιας χρηματοδότησης για την άμυνα – εάν τα κράτη μέλη αυξήσουν τις αμυντικές δαπάνες κατά 1,5% του ΑΕΠ. Η φον ντερ Λάιεν λέει ότι αυτό θα μπορούσε να δημιουργήσει δημοσιονομικό χώρο κοντά στα 650 δισ. ευρώ σε τέσσερα χρόνια.
• Σύσταση νέου μέσου που παρέχει δάνεια 150 δισ. ευρώ στα κράτη μέλη για αμυντικές επενδύσεις.
• Χρήση του προϋπολογισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
• Κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω της Ένωσης Ταμιευτηρίου και Επενδύσεων.
• Κινητοποίηση ιδιωτικών κεφαλαίων μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων.

Τι είναι η Ρήτρα Διαφυγής

Η «ρήτρα διαφυγής» δεν είναι ένας καινούργιος μηχανισμός. Πρόκειται για ένα εργαλείο της ΕΕ, το οποίο επιτρέπει στα κράτη-μέλη να παρεκκλίνουν από τους αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες του μπλοκ, όταν προκύπτουν εξαιρετικές συνθήκες που επιβάλλουν αυξημένες δαπάνες.

Μέχρι σήμερα, ο μηχανισμός αυτός έχει χρησιμοποιηθεί κυρίως σε περιόδους οικονομικής κρίσης και εν μέσω πανδημίας Covid-19, όμως για πρώτη φορά φέτος προτείνεται η εφαρμογή του για τις αμυντικές δαπάνες.

Κάτι τέτοιο θα επιτρέψει στα κράτη-μέλη να αυξήσουν τις αμυντικές τους δαπάνες χωρίς αυτές να υπολογίζονται στους δημοσιονομικούς περιορισμούς που επιβάλλει η ΕΕ.

Συνεπώς, η ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής μπορεί να προσφέρει σημαντική δημοσιονομική ελάφρυνση στην Ελλάδα, δίνοντάς της τη δυνατότητα να προχωρήσει σε νέες επενδύσεις στην άμυνα, χωρίς να χρειαστεί να αυξήσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα.