Γερμανία: Γιατί εκτοξεύονται οι αποδόσεις των ομολόγων

Μπορεί η ανακοίνωση από πλευράς της εν αναμονή κυβέρνησης της Γερμανίας (CDU – SPD) περί ενός πακέτου 900 δισ. ευρώ για την άμυνα και τις υποδομές να έχει γίνει δεκτή θετικά από τις ευρωπαϊκές αγορές, αλλά αναλυτές στην ίδια χώρα κρατάνε μάλλον «μικρό καλάθι» σε σχέση με τις συνέπειες του στην οικονομία.

Συγκεκριμένα, μελέτη του Ινστιτούτου της γερμανικής Οικονομίας (IW), χωρίς να διαφωνεί με το πακέτο αυτό (για την άμυνα κλπ.), πολλώ δε μάλλον που αυτό δείχνει πως θα βοηθήσει στην ανάκαμψη της γερμανικής οικονομίας, διατηρεί ορισμένες… επιφυλάξεις για τη «δραστικότητα» του σε αυτήν, γεγονός που -μεταξύ άλλων- ίσως εξηγεί για την εκτόξευση των αποδόσεων των γερμανικών 10ετών κρατικών ομολόγων, δηλαδή του κόστους (μελλοντικού) δανεισμού της Γερμανίας.

Με άλλα λόγια, ενδεχομένως, δεν είναι μόνο τα εκατοντάδες δισ. ευρώ που υπόσχεται το Βερολίνο να δανειστεί από τις αγορές, αυτά τα οποία έχουν ανοίξει την όρεξη των επενδυτών να αυξάνουν το επιτόκιο το οποίο ζητούν, αλλά και το ρίσκο το οποίο θα λάβουν (οι επενδυτές) αγοράζοντας γερμανικά ομόλογα, κάτι που έχει να κάνει και με ορισμένες επιφυλάξεις τους σε σχέση με την απόδοση της επένδυσή τους…

Στο ίδιο κλίμα, χθες η επικεφαλής της ΕΚΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, κατά τη συνέντευξη τύπου της, μετά την ανακοίνωση της νέας μείωσης των επιτοκίων, έκρουσε καμπανάκι για την πορεία της ευρωπαϊκής οικονομίας (σ.σ. η «ατμομηχανή» της οποίας είναι η γερμανική), ενώ άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο (χωρίς να …ορκιστεί κιόλας!) πως θα μπορούσε να βοηθηθεί από την αύξηση των αμυντικών δαπανών της Ε.Ε. (σ.σ. πακέτο φον ντερ Λάιεν)

Ωστόσο από πλευράς IW επισημαίνονται άλλα 5 αρνητικά σημεία σε σχέση με τις συνέπειες αυτού του (αμιγώς γερμανικού) πακέτου, το οποίο ανέρχεται στο 50% του ευρωπαϊκού (400 δισ. ευρώ έναντι 800 δισ. ευρώ), αν και η γερμανική οικονομία συνεισφέρει κάτω από το μισό ΑΕΠ της ΕΕ:

1. Δεν θα έχει άμεση θετική επίδραση (χωρίς να αποκλείεται ακόμα και αρνητική!) στους ρυθμούς ανάπτυξης της Γερμανίας, γεγονός που κάθε άλλο παρά αμελητέο είναι καθώς η εν λόγω οικονομία βρίσκεται ήδη σε τρία χρόνια ύφεσης.
2. Θα επιβαρύνει το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας, τσαλακώνοντας την εικόνα της σούπερ – πλεονασματικής οικονομίας (λόγω της αύξησης των εισαγωγών σε προμήθειες προκειμένου να τρέξουν τα έργα υποδομών και αμυντικής θωράκισης)
3. Θα δημιουργήσει πιέσεις για αύξηση του πληθωρισμού (σ.σ. λόγω της αύξησης των εισαγωγών ειδικά καθώς αυτές θα γίνουν σε συνθήκες ενός κλιμακούμενου διεθνούς εμπορικού πολέμου).
4. Θα αυξήσει το δημόσιο χρέος της χώρας (κατά 1,5 τρισ. ευρώ, όπως ανέφερε χθεσινό δημοσίευμα της Handelsblatt.
5. Θα οδηγήσει σε μία αβέβαιη αναδιάρθρωση της γερμανικής βιομηχανίας λόγω της στροφής προς την παραγωγή εξοπλισμού και όχι αυτοκινητων κλπ.

Τα παραπάνω συμπεράσματα έχουν ιδιαίτερη σημασία ειδικά καθώς οι διεθνείς αναλυτές (βλέποντας την εκτόξευση των αποδόσεων των γερμανικών κρατικών ομολόγων!) δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στις αναλύσεις τους για το γερμανικό και όχι για το ευρωπαϊκό πακέτο για την άμυνα.

Μερικά λεπτά σημεία για το πακέτο των 900 δισ. ευρώ

Πριν, παρουσιάσουμε, την εκτενή ανάλυση του IW για το πακέτο των 900 δισ. ευρώ, πρέπει να επισημανθεί σε σχέση με το πακέτο των 900 δισ. ευρώ:

• Για την άμυνα προβλέπεται να δοθούν 400 δισ. ευρώ, ενώ για τις υποδομές (ομοσπονδιακές και τοπικές) 500 δισ. ευρώ. Τα κονδύλια για την άμυνα θα δοθούν σε ορίζοντα 5ετίας, ενώ για τις υποδομές σε ορίζοντα 10ετίας. Συνεπώς, προτεραιότητα έχει να τρέξουν οι δαπάνες στην άμυνα, ενώ οι δαπάνες για τις υποδομές ξεπερνούν στην πραγματικότητα τον ορίζοντα της επόμενης κυβέρνησης!
• Τα κονδύλια αυτά δεν θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν για την κάλυψη δαπανών για την κοινωνική ασφάλιση. Αυτό σημαίνει πως απαγορεύεται η χρήση τους για πληρωμή συντάξεων και επιδομάτων!
• Οι πρόσθετες επενδύσεις σε υποδομές πρέπει να διευκολυνθούν με ένα νέο νόμο για την επιτάχυνση του σχεδιασμού και της έγκρισης.

Φυσικά, η εφαρμογή πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής νομοθεσίας (Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης) καθώς και την πρόβλεψη για τις μελλοντικές γενιές (χωρίς υπερβολικές επιβαρύνσεις λόγω πληρωμών τόκων).

Παράλληλα, η Κομισιόν της ΕΕ εξετάζει το ενδεχόμενο ενεργοποίησης «της εθνικής ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης» σε περίπτωση πρόσθετων εθνικών δαπανών για τη δική της ασφάλεια.

Δεδομένης της κατάστασης της πολιτικής υποδομής στη Γερμανία, οι στόχοι της πολιτικής ασφάλειας μπορούν να επιτευχθούν μόνο εάν αυτές οι ολοκληρωμένες ελλείψεις στον τομέα των μεταφορών διορθωθούν με συνέπεια, δηλαδή πάνω απ ‘όλα αξιόπιστα, μέσα σε ένα σαφώς καθορισμένο χρονικό πλαίσιο.

Για παράδειγμα, συνολικά, τα ειδικά κονδύλια θα πρέπει να επιτρέπουν μια αξιόπιστη σταθεροποίηση των στοιχειωδών κρατικών δραστηριοτήτων, η οποία, σύμφωνα με το σύνταγμα, δεν είναι κατώτερη από την απαίτηση για βιώσιμα οικονομικά.

To ΙW επισήμανε πως η σύσταση ειδικών ταμείων εγείρει ερωτήματα, για παράδειγμα, σχετικά με τις επιπτώσεις της κεφαλαιαγοράς, τις συνέπειες του πληθωρισμού και τις επιπτώσεις της ανάπτυξης στη γερμανική οικονομία. Ο χρόνος και η έκταση των δαπανών είναι καθοριστικής σημασίας.

Για τα μακροοικονομικά μας σενάρια χρησιμοποιώντας το μοντέλο της Οξφόρδης (Oxford Economics, 2025), υποθέτει ότι:

• το ταμείο για τις υποδομές, διάρκειας δέκα χρόνων (αρχής γενομένης από το 2025) θα έχει ως αποτέλεσμα πρόσθετες δημόσιες επενδύσεις 50 δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως, τα κεφάλαια δαπανώνται πλήρως και όλες οι τιμές αναφέρονται σε τιμές το 2025 και δικαιολογούν συνεχώς το ίδιο πραγματικό αποτέλεσμα.
• η συμφωνηθείσα εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από το φρένο χρέους άνω του όγκου 1% του ονομαστικού ΑΕΠ θα έχει αποτέλεσμα ιδιαίτερα τα πρώτα τέσσερα χρόνια (λόγω της πιο χρονοβόρας διαδικασίας προμηθειών, μόνο από το 2026).

Ενόψει της τρέχουσας κατάστασης, υπολογίζεται συνολικός όγκος 400 δισ. ευρώ, που προστίθεται στην ετήσια δαπάνη 1% του ΑΕΠ. To πρωτογενές αποτέλεσμα υπολογίζεται με 150 δισ. ευρώ τον πρώτο χρόνο, στη συνέχεια δύο φορές 100 δισ. το 2027 και το 2028 και 50 δισ. ευρώ τον τέταρτο χρόνο. Από αυτές, το 20% εκτιμάται ως δαπάνη για «Έρευνα και Ανάπτυξη», ενώ το υπόλοιπο 80% αντιμετωπίζεται ως κρατική κατανάλωση.

Βραχυπρόθεσμα, ωστόσο, οι κρίσεις της ζήτησης, όπως οι αλλαγές στις κρατικές δαπάνες, μπορούν να επηρεάσουν τη συνολική οικονομική παραγωγή, τονίζει το IW.

Oι συνέπειες από το κάθε ταμείο θα είναι αναλυτικότερα οι εξής:

1. Αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 400 δισ. ευρώ σε 4 χρόνια

Στην άμυνα, οι μακροοικονομικές επιπτώσεις είναι πιο διαφοροποιημένες. Ο βασικός μοχλός βρίσκεται σε μια βραχυπρόθεσμη οικονομική τόνωση.

Έτσι, το πραγματικό ΑΕΠ το 2026 θα είναι κατά 5,4% υψηλότερο από το βασικό σενάριο. Ως αποτέλεσμα, ο δείκτης χρέους θα μειωθεί κατά 1,4 ποσοστιαίες μονάδες βραχυπρόθεσμα το 2026. Ταυτόχρονα, γίνεται σαφές ότι τα δάνεια που θα ληφθούν θα οδηγήσουν σε άνοδο του δείκτη χρέους μέχρι το 2029.

Σημαντικό μέρος της εγχώριας ζήτησης πηγαίνει και στο εξωτερικό μέσω του καναλιού των εισαγωγών.

Σε αντίθεση με τo ταμείο για τις υποδομές, η προκαταρκτική φόρτωση θα έχει ιδιαίτερα ισχυρό αντίκτυπο με 150 δισεκατομμύρια ευρώ σε πρόσθετες κρατικές δαπάνες το 2026, μετά την οποία οι θετικές επιπτώσεις στις επενδύσεις και την κατανάλωση θα μειωθούν και η επίδραση του ΑΕΠ θα γίνει αρνητική το 2029. Αυτή η μείωση και το υψηλότερο αποτέλεσμα των τιμών οφείλεται στο ισχυρό μερίδιο των καταναλωτικών δαπανών.

2. Ειδικό ταμείο υποδομών ύψους 500 δισ. ευρώ σε 10 χρόνια

Το μοντέλο παρουσιάζει σημαντικές αυξήσεις στις επενδύσεις και στο ΑΕΠ, αλλά η ώθηση του πληθωρισμού παραμένει συνολικά ασθενής. Ειδικότερα, η βιομηχανική παραγωγή αναμένεται να αυξηθεί με βιώσιμο τρόπο. Μετά από δέκα χρόνια, θα τρέξει 1% πάνω από το βασικό σενάριο, ενώ ταυτόχρονα αυξάνονται οι επενδύσεις σε εξοπλισμό.

Συνολικά, η θετική επίδραση του ΑΕΠ αυξάνεται και είναι 0,9% πάνω από το βασικό σενάριο το 2034. Η αρνητική επίδραση στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών δείχνει ότι σημαντικό μέρος της υψηλότερης εγχώριας επενδυτικής ζήτησης μπορεί να καλυφθεί μόνο μέσω της εισαγωγής ενδιάμεσων αγαθών.

Οι εισαγωγές αυξάνονται σημαντικά περισσότερο από τις εξαγωγές με την πάροδο του χρόνου και ως εκ τούτου οδηγούν σε μείωση του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Ο λόγος του χρέους θα αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου λόγω του δανεισμού. Μετά από 10 χρόνια, είναι 9,5 ποσοστιαίες μονάδες πάνω από το βασικό σενάριο.

Ωστόσο, τα υψηλότερα κρατικά έσοδα μπορούν εν μέρει να αυτοχρηματοδοτηθούν μέσω των επιπτώσεων της ανάπτυξης.

Αυτό το επίπεδο αυτοχρηματοδότησης θα συνεχίσει να αυξάνεται μέχρι το 2029. Ως εκ τούτου, είναι σημαντικό να υπάρχει η «διατηρούμενη δύναμη» στις επενδύσεις σε υποδομές, έτσι ώστε τα αποτελέσματα της ανάπτυξης να υλοποιηθούν και να οδηγήσουν σε υψηλότερα κρατικά έσοδα.

3. Tαξινόμηση των αποτελεσμάτων

Τα αποτελέσματα καθιστούν σαφές ότι, όταν εξεταστεί την επόμενη δεκαετία, το ταμείο υποδομής θα έχει σημαντικά αποτελέσματα ανάπτυξης, ειδικά όταν μετρηθεί σε σχέση με την πιθανή πορεία του γερμανικού ΑΕΠ 0,5%. Οι επιπτώσεις των υποτιθέμενων πρόσθετων δαπανών για την άμυνα είναι μικρότερες και γίνονται αρνητικές λόγω του υψηλού ποσοστού των καταναλωτικών κρατικών δαπανών.

Δεδομένων των πλέον αξιόπιστων συνθηκών πλαισίου, η ευελιξία από την πλευρά της προσφοράς είναι πιθανό να αυξηθεί ως αποτέλεσμα της αντίστοιχης ανταπόκρισης από τις εταιρείες.

Αυτό που δεν μπορεί να προβλεφθεί είναι η αναδιάρθρωση των αλυσίδων αξίας της ευρωπαϊκής βιομηχανίας όπλων, η οποία θα βασίζεται κυρίως στην κλιμάκωση και θα στοχεύει στη μείωση του αριθμού των οπλικών συστημάτων. Αυτό θα πρέπει να μειώσει σημαντικά το οικονομικό κόστος.

Εάν η Επιτροπή της ΕΕ εξαιρέσει τις αμυντικές δαπάνες από τους δείκτες του ελλείμματος, οι λόγοι του ελλείμματος θα παραμείνουν πολύ κάτω από το όριο του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, αφήνοντας περιθώρια για δράση οικονομικής πολιτικής.

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του IW, παρά τα δημοσιονομικά μέτρα, ο δείκτης χρέους θα παρέμενε κάτω από το επίπεδο σχεδόν 80% που καταγράψαμε κατά την παγκόσμια οικονομική κρίση το 2010. Παρά τον επείγοντα χαρακτήρα και την πρόκληση και τα τεράστια ποσά που προκύπτουν, είναι σημαντικό να υποβληθεί ο βασικός προϋπολογισμός σε αυστηρή πειθαρχία και να διατηρηθεί η πίεση για συνεχή εξυγίανση του προϋπολογισμού.

Η λύση με ειδικό ταμείο για τις υποδομές έχει το πλεονέκτημα ότι το φρένο χρέους συνεχίζει να εφαρμόζεται στους τρέχοντες προϋπολογισμούς της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, αλλά και των κυβερνήσεων των ομοσπονδιακών κρατιδίων.

Η εξαίρεση του κανόνα του χρέους για τις πρόσθετες αμυντικές δαπάνες είναι λιγότερο διαφανής και ο όγκος του μπορεί να προσδιοριστεί μόνο εκ των υστέρων. Ωστόσο, αυτή η λύση προσφέρει την απαραίτητη ευελιξία σε περίπτωση απρόβλεπτων αναγκών καθώς και σε περίπτωση μικρότερων απαιτήσεων.