Η ανακάλυψη στην Ανταρκτική που μπορεί να αλλάξει τα πάντα: Μια κλιματική βόμβα κάτω από τον ωκεανό

Μια ομάδα Ισπανών επιστημόνων που εξερευνούσε τον πυθμένα της Ανταρκτικής εντόπισε «μαζικές εκπομπές» μεθανίου, ενός αερίου που έχει την ικανότητα να θερμαίνει τον πλανήτη περίπου 30 φορές περισσότερο από ό,τι το διοξείδιο του άνθρακα.

Οι ερευνητές, που επέβαιναν στο ερευνητικό πλοίο «Sarmiento de Gamboa», παρατήρησαν στήλες μεθανίου στον ωκεανό μήκους έως και 700 μέτρων και πλάτους 70 μέτρων, σύμφωνα με δηλώσεις των γεωλόγων Ricardo León και Roger Urgeles, επικεφαλής της αποστολής, στην εφημερίδα EL PAÍS. Αυτές οι άγνωστες μέχρι σήμερα εκπομπές θα μπορούσαν ενδεχομένως να αποτελέσουν μια περιβαλλοντική βόμβα για το κλίμα του πλανήτη.

Αυτό που ανακάλυψαν είναι ακριβώς αυτό που φοβόντουσαν: Οι επιστήμονες απέπλευσαν στις 12 Ιανουαρίου προς αναζήτηση αυτών των τεράστιων αλλά μέχρι τότε ακόμα υποθετικών διαρροών. Το μεθάνιο συσσωρεύτηκε στο βυθό της θάλασσας πριν από περίπου 20.000 χρόνια μέσω της αποσύνθεσης οργανικής ύλης με τη μορφή υδριτών μεθανίου, ενός κρυσταλλικού στερεού. «Είναι σαν πάγος που θα μπορούσες να βάλεις φωτιά και να καεί», εξηγεί ο Urgeles, μέλος του Ινστιτούτου Θαλάσσιων Επιστημών, που εδρεύει στη Βαρκελώνη. Η θεωρία ήταν ότι η λέπτυνση του τεράστιου στρώματος πάγου της Ανταρκτικής, η οποία άρχισε στο τέλος της τελευταίας εποχής των παγετώνων, προκαλεί μείωση του βάρους στη γη και αύξηση της μάζας της ξηράς της ηπείρου. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως μεταπαγετώδης ανάκαμψη, ευνοεί τις διαρροές του παγωμένου μεθανίου που ήταν κρυμμένο για χιλιετίες στον πυθμένα της θάλασσας.

Οι ερευνητές αναζήτησαν διαρροές στις άκρες της Ανταρκτικής, μιας από τις περιοχές του πλανήτη που πλήττονται περισσότερο από την υπερθέρμανση του πλανήτη, με άνοδο της θερμοκρασίας πάνω από τρεις βαθμούς σε μόλις μισό αιώνα. «Υπολογίσαμε ότι σε αυτή την περιοχή υπάρχουν περίπου 24 γιγατόνοι άνθρακα συσσωρευμένοι σε υδρίτες μεθανίου, ποσότητα ισοδύναμη με αυτή που εκπέμπει όλη η ανθρωπότητα σε δύο χρόνια», προειδοποιεί ο Urgeles.

Το παγωμένο, στερεό μεθάνιο μετατρέπεται σε αέριο μεθάνιο. «Αυτά τα φαινόμενα έχουν ήδη καταγραφεί στην Αρκτική, αλλά είναι η πρώτη φορά που ανιχνεύονται στην Ανταρκτική», λέει ο León, από το Γεωλογικό και Μεταλλευτικό Ινστιτούτο της Ισπανίας. Η ομάδα του συνάντησε δύο δημοσιογράφους της EL PAÍS στο νησί King George της Ανταρκτικής στις 8 Φεβρουαρίου, την ημέρα που ολοκλήρωσαν την αποστολή τους. Τα αποτελέσματά τους, που είναι ακόμη πολύ προκαταρκτικά, υποδηλώνουν ότι το αέριο αναβλύζει από το υπέδαφος κατά μήκος ρηγμάτων, συχνά μέσω ηφαιστείων λάσπης εκατοντάδων μέτρων πάνω από τον πυθμένα.

Το ερευνητικό σκάφος Sarmiento de Gamboa, που ανήκει στο Εθνικό Συμβούλιο Έρευνας της Ισπανίας (CSIC), περιπλέει τις θάλασσες της Ανταρκτικής εδώ και σχεδόν ένα μήνα, λαμβάνοντας δείγματα νερού και ιζημάτων και πραγματοποιώντας ακτινογραφίες του υπεδάφους. Οι υδρίτες μεθανίου, παρόμοιοι με τον πάγο, είναι σταθεροί σε χαμηλές θερμοκρασίες και υψηλές πιέσεις, αλλά με την αύξηση της θερμοκρασίας των ωκεανών και τη μείωση του βάρους της θάλασσας – λόγω της ανύψωσης της χερσαίας μάζας της Ανταρκτικής – αποσταθεροποιούνται και το αέριο εκρήγνυται. Οι στήλες μεθανίου που παρατήρησαν οι ερευνητές διαλύονται σε απόσταση περίπου 150 μέτρων από την επιφάνεια του ωκεανού. Η μελλοντική ανάλυση των δειγμάτων θα αποκαλύψει σε ποιο βαθμό το αέριο απελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα.

Κίνδυνοι και για δημιουργία τεράστιων παλιρροϊκών κυμάτων

Οι γεωλόγοι Ricardo León και Roger Urgeles προειδοποιούν για μια άλλη απειλή. Η αστάθεια των θαλάσσιων ιζημάτων μπορεί να προκαλέσει τεράστιες κατολισθήσεις στην ηπειρωτικά υφαλοπρανή, που με την σειρά τους μπορεί να δημιουργήσουν παλιρροϊκά κύματα. «Όταν οι υδρίτες μεθανίου μετατρέπονται σε αέριο, καταλαμβάνουν όγκο 160 φορές μεγαλύτερο. Αν δεν διαλυθούν γρήγορα, μπορούν να προκαλέσουν τεράστιες κατολισθήσεις, όπως η κατολίσθηση Storegga στην Αρκτική», τονίζει ο Urgeles, αναφερόμενος στη μεγαλύτερη γνωστή υποθαλάσσια κατολίσθηση, η οποία προκάλεσε τσουνάμι που κατέστρεψε τις ακτές της βόρειας Ευρώπης πριν από περίπου 8.150 χρόνια.

Το ύψος των κυμάτων έφτασε τα 20 μέτρα στα νησιά Σέτλαντ στη σημερινή Σκωτία, αλλά τα γεωλογικά ίχνη της φυσικής καταστροφής μπορούν ακόμη να βρεθούν σε όλο το μήκος των νορβηγικών ακτών, στη Δανία, ακόμη και στη Γροιλανδία. «Η κατολίσθηση της Storegga είχε παρόμοιες διαστάσεις με ολόκληρη την Ανδαλουσία (στη νότια Ισπανία) και συνέπεσε με περιόδους μεγάλων κλιματικών αλλαγών στη Γη. Δεδομένου του χρόνου της κατολίσθησης, ένας από τους λόγους θα μπορούσε να είναι ότι οι αλλαγές αυτές προκάλεσαν διάσπαση των υδριτών μεθανίου και προκάλεσαν την τεράστια κατολίσθηση», προειδοποιεί ο León.