Σπάνιες γαίες: Τα κρίσιμα ορυκτά της Ουκρανίας

Οι σπάνιες γαίες θεωρούνται πλέον πλούτος ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια οικονομία, καθώς καθορίζουν την αξία κάθε χώρας και τον τρόπο που ισχυροποιεί τη θέση της στη σύγχρονη πραγματικότητα. Μπορούν βέβαια, να αποτελέσουν και λόγο εμπλοκής σε περιπέτειες, με επεκτατικές διαθέσεις άλλων χωρών.

Η πρόσβαση σε «σπάνιες γαίες» είναι πλέον κυρίαρχη σε πολλές γεωπολιτικές διαμάχες, χάρη στον Πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ, που εξάρτησε απόλυτα την συμφωνία του με την Ουκρανία για αποπληρωμή της πολεμικής βοήθειας των ΗΠΑ από την πρόσβαση στους πόρους της χώρας.

…

Γιατί είναι τόσο σημαντικές οι σπάνιες γαίες

Τα ορυκτά σπάνιων γαιών, -όπως είναι ο γενικός όρος για 17 μεταλλεύματα που βρίσκονται στο φλοιό της γης-  διαθέτουν μοναδικές ιδιότητες όπως μαγνητικές ικανότητες, ηλεκτρική αγωγιμότητα και αντοχή στη διάβρωση. Αυτό τα καθιστά αναπόσπαστο μέρος για κάθε κατασκευή, από αναπτήρες τσιγάρων μέχρι smartphone και συστήματα καθοδήγησης πυραύλων.

Η σημασία τους για την τεχνολογία, μάλιστα, τα καθιστά κυρίαρχη αξία για την παγκόσμια οικονομία, πυροδοτώντας μια σύγχρονη παραλλαγή «για πολέμους πόρων». Η επιθυμία για έλεγχο πάνω σε αυτά τροφοδοτεί επί του παρόντος αναταραχές στην Κεντρική Αφρική και επίσης πιστεύεται ότι βρίσκεται πίσω από το ενδιαφέρον του Προέδρου Τραμπ να αποκτήσει τον έλεγχο της Γροιλανδίας , ενός σημαντικού κόμβου κοιτασμάτων σπάνιων γαιών.

Σύμφωνα με ανάλυση του Guardian, ο όρος κρίσιμα ορυκτά ή σπάνιες γαίες  δεν είναι, τόσο επιστημονικός, όσο πολιτικός. Κάθε χώρα καταρτίζει διαφορετικούς καταλόγους «κρίσιμων» ορυκτών ανάλογα με τους εγχώριους και γεωπολιτικούς της στόχους.

…

Το 2022, η Γεωλογική Υπηρεσία των ΗΠΑ (USGS) δημοσίευσε έναν κατάλογο 50 ορυκτών, από αλουμίνιο έως ζιρκόνιο, τα οποία θεωρούσε ότι «διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην εθνική μας ασφάλεια, την οικονομία, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τις υποδομές».

Ιδιαίτερης σημασίας ήταν επίσης το αρσενικό, για ημιαγωγούς- το βηρύλλιο, που χρησιμοποιείται ως κράμα στις αεροδιαστημικές και αμυντικές βιομηχανίες- το κοβάλτιο, το λίθιο και ο γραφίτης, που είναι ζωτικής σημασίας για την κατασκευή μπαταριών- το ίνδιο, που κάνει τις οθόνες να ανταποκρίνονται στο άγγιγμα του δακτύλου- και το τελλούριο, που χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλιακής ενέργειας.

Ο ενεργειακός νόμος των ΗΠΑ ορίζει ότι ο κατάλογος πρέπει να επικαιροποιείται κάθε τρία χρόνια, πράγμα που σημαίνει ότι φέτος θα πρέπει να αναθεωρηθεί, και θα έχει ενδιαφέρον να δούμε ποια ορυκτά θα εμφανιστούν ή θα εξαφανιστούν, δεδομένου του νέου πολιτικού περιβάλλοντος στη χώρα.

…

Πού είναι τα κοιτάσματα ορυκτών ανά τον κόσμο

Παρά το όνομά τους, τα ορυκτά σπάνιων γαιών είναι σχετικά άφθονα σε όλο τον κόσμο, αλλά δεν βρίσκονται συχνά σε συμπυκνωμένα κοιτάσματα. Αυτό καθιστά την εξαγωγή και την εξόρυξή τους μια πολύπλοκη και δαπανηρή διαδικασία.

Ο παραπάνω χάρτης, με βάση τα πιο πρόσφατα δεδομένα από το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ, εμφανίζει τα μεγάλα κοιτάσματα της Ουκρανίας, ταξινομημένα ανάλογα με τον τύπο του ορυκτού καθώς και τον τύπο του κοιτάσματος — τον σχηματισμό βράχου στον οποίο βρίσκεται το υλικό.

Ανάλογο χάρτη δημοσίευσε χθες το Newsweek για όλα τα κοιτάσματα σπάνιων γαιών του πλανήτη και τα σημεία ενδιαφέροντος. Λόγω των μετακινήσεων των τεκτονικών πλακών που δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για εξόρυξη, ορισμένες περιοχές όπως η βόρεια και η νότια Αφρική, καθώς και η δυτική ακτή της Νότιας Αμερικής, έχουν συγκεντρωμένα κοιτάσματα ορυκτών σπάνιων γαιών, που μπορούν να αξιοποιηθούν.

Η παρουσία πολύτιμων ορυκτών στη Νότια Αφρική συνέβαλε στο να έχει η χώρα μια ισχυρότερη οικονομία από ό,τι μεγάλο μέρος της αφρικανικής ηπείρου, αν και τα ζητήματα διακυβέρνησης και η οικονομική κακοδιαχείριση εμπόδισαν τη γειτονική Ζιμπάμπουε να κεφαλαιοποιήσει με παρόμοιο τρόπο.

Η Ουκρανία φιλοξενεί επίσης μια σειρά από κρίσιμα αποθέματα ορυκτών, όπως το λίθιο και το τιτάνιο, ένα ελαφρύ και ανθεκτικό στη διάβρωση μέταλλο που χρησιμοποιείται στην κατασκευή αεροσκαφών, χειρουργικών οργάνων και εξοπλισμού χημικής επεξεργασίας.

Η αξία των αναξιοποίητων αποθεμάτων της Ουκρανίας βρέθηκε στο στόχαστρο του Προέδρου Τραμπ, ο οποίος παζάρεψε την παραχώρηση στις ΗΠΑ της συνεκμετάλλευσής τους.

Η Γροιλανδία στο στόχαστρο Τραμπ

Η πρόσβαση σε πολύτιμα ορυκτά μπορεί επίσης να συνέβαλε στην επιθυμία του Τραμπ να αγοράσει —και ενδεχομένως να προσαρτήσει— τη Γροιλανδία, με τις δηλώσεις του να προκαλούν σάλο στην Ευρώπη. Εκτός από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο, η αυτοδιοικούμενη επικράτεια της Δανίας περιέχει μεγάλα κοιτάσματα στοιχείων απαραίτητα για διάφορες προηγμένες τεχνολογίες, ιδιαίτερα εκείνες που χρησιμοποιούνται στην πληροφορική, τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τις αμυντικές εφαρμογές.

Η Κίνα παραμένει η παγκόσμια δύναμη στα στοιχεία σπάνιων γαιών, διατηρώντας 44 εκατομμύρια μετρικούς τόνους και παραμένοντας ο κορυφαίος παραγωγός σπάνιων γαιών στον κόσμο. Η κυριαρχία της θα μπορούσε ενδεχομένως να εντείνει την ώθηση της Αμερικής να επεκτείνει τα ορυκτά της αποθέματα, δεδομένου ότι το Πεκίνο στο παρελθόν καυχιόταν για τα αποθέματά του, θεωρώντας αυτά ως πηγή εξουσίας και οικονομικής κυριαρχίας, δεδομένου του πιθανού αντίκτυπου των περιορισμών των εξαγωγών στις παγκόσμιες τιμές.

Δείτε τον χάρτη με τα κοιτάσματα της Ευρώπης και της Ελλάδας από το Γεωλογικό Ινστιτούτο των ΗΠΑ: