Πώς έγινε η συμφωνία Zελένσκι – Tραμπ για τα ορυκτά της Ουκρανίας: Ένα deal λίγο πριν καταρρεύσουν οι σχέσεις Ουάσινγκτον

Κίεβο και Ουάσινγκτον κατέληξαν σε συμφωνία για τα ορυκτά, σε μία εξέλιξη που οι Ουκρανοί ελπίζουν ότι θα βελτιώσει τις σχέσεις με την κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ και θα ανοίξει τον δρόμο για μία μακροπρόθεσμη δέσμευση των ΗΠΑ να παράσχει στην Ουκρανία εγγυήσεις ασφαλείας. 

Την Παρασκευή (28.02.25) ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι θα επισκεφθεί τον Λευκό Οίκο, όπως ανακοίνωσε το βράδυ της Τρίτης ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προκειμένου ο πρόεδρος της Ουκρανίας να υπογράψει την επίμαχη συμφωνία για τα ορυκτά. Στο πλαίσιο αυτό, την Τετάρτη θα συνέλθει το ουκρανικό υπουργικό συμβούλιο για να εγκρίνει τη συμφωνία, πριν ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι ταξιδέψει για την Ουάσινγκτον. 

Η συμφωνία είναι κομβικής σημασίας για την προσπάθεια του Κιέβου να κερδίσει την υποστήριξη του Ντόναλντ Τραμπ στον πόλεμο με τη Ρωσία, γι’ αυτό και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι – όπως προανήγγειλε ο Αμερικανός πρόεδρος – θα μεταβεί στην Ουάσινγκτον για τις υπογραφές.

Το deal μεταξύ Ουκρανίας και ΗΠΑ έγινε την Τρίτη έπειτα από δύο εβδομάδες τεταμένων διαπραγματεύσεων, όπως μεταδίδει το Axios. 

Η επικείμενη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι έρχεται μετά από τη δημόσια διαμάχη που είχαν μόλις την περασμένη εβδομάδα, με τον πρόεδρο των ΗΠΑ να αποκαλεί τον Ουκρανό «δικτάτορα» και τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να ισχυρίζεται ότι ο αμερικανός ομόλογός του «καταπίνει» τη ρωσική παραπληροφόρηση.

Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η συμφωνία έχει σχεδιαστεί για να επιτρέψει στις ΗΠΑ να αξιοποιήσουν μέρος του τεράστιου ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας και να δώσουν ώθηση στη μεταπολεμική ανάπτυξη της χώρας. 

Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει υποστηρίξει ότι η συμφωνία για τα ορυκτά θα αποφέρει δισεκατομμύρια δολάρια σε έσοδα για τις ΗΠΑ και θα βοηθήσει στην ανάκτηση του κόστους που σχετίζεται με την υποστήριξη των ΗΠΑ στην Ουκρανία στον πόλεμο.

Μία πηγή ανέφερε ότι ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι κατάφερε να διαπραγματευτεί ένα τελικό σχέδιο που δεν περιελάμβανε μία βασική απαίτηση των ΗΠΑ ότι θα έχουν δικαιώματα σε 500 δισεκατομμύρια δολάρια σε μελλοντικά έσοδα. Οι Financial Times ανέφεραν πρώτοι την παραχώρηση των ΗΠΑ.

Το σχέδιο συμφωνίας ανέφερε ότι οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρήσουν την Ουκρανία «ελεύθερη, κυρίαρχη και ασφαλή», αλλά δεν ανέφερε συγκεκριμένες εγγυήσεις ασφαλείας.

Η συμφωνία για τα ορυκτά έρχεται σε ένα σημείο όπου η σχέση ΗΠΑ-Ουκρανίας φαινόταν να καταρρέει.

Σύμφωνα με το Axios, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι εξέφρασε την αντίθεσή του στο γεγονός ότι η κυβέρνηση Τραμπ ξεκίνησε συνομιλίες με τη Μόσχα για το μέλλον του πολέμου χωρίς να εμπλέξει την Ουκρανία και ότι έβγαλε από το τραπέζι βασικά σημεία πίεσης για την Ουκρανία -όπως η δυνατότητα ένταξης στο ΝΑΤΟ- χωρίς να φαίνεται ότι ασκεί ανάλογη πίεση στη Ρωσία.

Ο Ντόναλντ Τραμπ, από την πλευρά του, ήταν έξαλλος που ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι απέρριψε μία αρχική εκδοχή της συμφωνίας για τα ορυκτά. Ισχυρίστηκε ψευδώς ότι η Ουκρανία είχε ξεκινήσει τον πόλεμο και εξαπέλυσε επανειλημμένες προσωπικές επιθέσεις εναντίον του ουκρανού προέδρου.

Ουκρανοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι δήλωσαν ότι ο Αμερικανός απεσταλμένος στρατηγός Κιθ Κέλογκ έπαιξε καθοριστικό ρόλο στον περιορισμό της κρίσης για τη συμφωνία για τα ορυκτά και στην αποτροπή της μετατροπής της σε βαθύτερο ρήγμα μεταξύ του Τραμπ και του Ζελένσκι.

Τι περιλαμβάνει η συμφωνία

Η τελική έκδοση του κειμένου της συμφωνίας, που φέρει ημερομηνία 24 Φεβρουαρίου και βρίσκεται στα χέρια των Financial Times, προβλέπει τη δημιουργία ενός ταμείου στο οποίο το Κίεβο θα καταβάλει το 50% των εσόδων από τη μελλοντική εμπορευματική εκμετάλλευση των κρατικών ορυκτών πόρων, μεταξύ των οποίων του πετρελαίου, του φυσικού αερίου και των σχετικών υπηρεσιών logistics.

Το εν λόγω ταμείο θα επενδύσει σε έργα εντός της Ουκρανίας, ενώ εξαιρούνται οι πόροι που ήδη συμβάλλουν στα δημόσια έσοδα, όπως οι δραστηριότητες της Naftogaz και της Ukrnafta.

Παραμένουν ανοικτά κρίσιμα θέματα, όπως το μέγεθος του αμερικανικού μεριδίου στο ταμείο και οι όροι της «κοινής ιδιοκτησίας», που θα διευκρινιστούν σε επόμενες διαπραγματεύσεις.

Η αρχική πρόταση της κυβέρνησης Τραμπ προέβλεπε τη δημιουργία ενός ταμείου ανασυγκρότησης, στο οποίο οι ΗΠΑ θα διατηρούσαν 100% τον έλεγχο. Η Ουκρανία θα συνεισέφερε το 50% των εσόδων από την εξόρυξη ορυκτών πόρων, συμπεριλαμβανομένων εκείνων από το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και τις σχετικές υποδομές, με ανώτατο όριο τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια.

Αυτοί οι όροι, που Ουκρανοί αξιωματούχοι χαρακτήρισαν απαράδεκτους, αφαιρέθηκαν από το τελικό κείμενο.

Ωστόσο, παρά τις αναφορές για κοιτάσματα ορυκτών αξίας 10 τρισεκατομμυρίων δολαρίων, η Ουκρανία δεν διαθέτει μεγάλα αποθέματα σπάνιων γαιών που να αναγνωρίζονται διεθνώς ως οικονομικά βιώσιμα.

Πέρα από τις σπάνιες γαίες, η Ουκρανία διαθέτει ορισμένα εμπορικά εκμεταλλεύσιμα ορυχεία κρίσιμων ορυκτών, όπως το τιτάνιο και το γάλλιο, τα οποία, αν και σημαντικά, δεν φαίνεται να έχουν την αξία που πιστεύει ο Τραμπ.

Ακόμα κι αν η Ουκρανία διαθέτει οικονομικά βιώσιμα κοιτάσματα, η Δύση έχει μία ακόμη μεγαλύτερη πρόκληση να αντιμετωπίσει. Οι περισσότερες χώρες είναι αναγκασμένες να στέλνουν τις σπάνιες γαίες που εξορύσσουν για επεξεργασία στην Κίνα, η οποία κυριαρχεί στην κατεργασία αυτών των υλικών.

Ο όρος να επενδύονται χρήματα από το ταμείο στην Ουκρανία είναι μία ακόμη αλλαγή που το Κίεβο είχε επιδιώξει. Το έγγραφο αναφέρει ότι οι ΗΠΑ θα υποστηρίξουν τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη της Ουκρανίας.

Ουκρανοί αξιωματούχοι πρόσθεσαν ότι η συμφωνία είναι μόνο ένα «πλαίσιο συμφωνίας» και ότι κανένα έσοδο δεν θα μεταφερθεί μέχρι να τεθεί σε λειτουργία το ταμείο, δίνοντας χρόνο για την επίλυση πιθανών διαφωνιών. Ένα από τα εκκρεμή ζητήματα είναι η δικαιοδοσία της συμφωνίας.

Η κυβέρνηση Ζελένσκι θα πρέπει, επίσης, να λάβει έγκριση – κάτι που μπορεί να γίνει ακόμη και την Τετάρτη 26 Φεβρουαρίου – από το κοινοβούλιο της Ουκρανίας, όπου βουλευτές της αντιπολίτευσης έχουν ήδη προαναγγείλει ότι τουλάχιστον θα διεξαχθεί έντονη συζήτηση πριν από την επικύρωση της συμφωνίας.