Οι αμυντικές δαπάνες και το σενάριο για παροχές

Τον Μάιο, καλώς εχόντων των πραγμάτων, αναμένεται να ξεκαθαρίσει το σκηνικό αναφορικά με την ενεργοποίηση της “ρήτρας διαφυγής” του Συμφώνου Σταθερότητας για τις αμυντικές δαπάνες.

Στο ιδανικό, για την κυβέρνηση, σενάριο η ενεργοποίηση της “ρήτρας διαφυγής” θα μπορούσε να μεταφραστεί σε πρόσθετο δημοσιονομικό χώρο, ενδεχόμενο από το οποίο αυτή τη στιγμή απέχουμε αρκετά και θα απαιτήσει σκληρές διαπραγματεύσεις.

Την περασμένη εβδομάδα η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε ότι θα προτείνει την ενεργοποίηση της «ρήτρας διαφυγής» του Συμφώνου Σταθερότητας για τις αμυντικές δαπάνες. Αυτό, όπως είπε, θα επιτρέψει στα κράτη μέλη να αυξήσουν σημαντικά τις αμυντικές τους δαπάνες με τρόπο ελεγχόμενο και υπό όρους.

Από τις πρώτες διατυπώσεις προκύπτουν τρία βασικά ερωτήματα:

1.  Τι ακριβώς εννοεί η Κομισιόν με τον όρο αμυντικές δαπάνες
2. Πώς μεταφράζεται στην πράξη η ελεγχόμενη και υπό όρους αύξηση των αμυντικών δαπανών, και κυρίως
3. Τι ακριβώς και από πού θα εξαιρεθεί και πώς θα γίνουν οι μετρήσεις.

Αυτές οι γκρίζες ζώνες των αρχικών διατυπώσεων, αποτελούν την απαρχή ενός γύρου σκληρών διαπραγματεύσεων σε ευρωπαϊκό επίπεδο, με την πολωνική προεδρία η οποία «καίγεται» για αύξηση των αμυντικών δαπανών να πιέζει για ολοκλήρωσή τους και λήψη αποφάσεων το αργότερο εντός Μαΐου.

Η Ελλάδα, το 2023, όταν γίνονταν οι διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας είχε πιέσει και είχε πετύχει την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών κατά τη διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος. Εάν μια χώρα υπερβεί το όριο του 3% του ΑΕΠ για το δημοσιονομικό έλλειμμα, εξαιτίας των αμυντικών δαπανών, οι δαπάνες αυτές δεν μετράνε και δεν ενεργοποιείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος.

Με δεδομένο ότι το δημοσιονομικό έλλειμμα της Ελλάδας, θα κλείσει για το 2024 κοντά στο μηδέν, σε μεγάλη απόσταση ασφαλείας από το όριο του 3% του ΑΕΠ, η νίκη αυτή είναι μεν σημαντική, αλλά δεν έχει πρακτικό αντίκρισμα.

Πολύ περισσότερο δε όταν με τους νέους δημοσιονομικούς κανόνες, το βασικό σημείο αναφοράς δεν είναι πια το δημοσιονομικό έλλειμμα, αλλά οι ετήσιες οροφές αύξησης των καθαρών πρωτογενών δαπανών.

Σε ένα σύνολο ετήσιας αύξησης μεταξύ 3 και 3,7 δισ. ευρώ από φέτος έως και το 2028, στην περίπτωση της Ελλάδας οι αμυντικές δαπάνες «τρώνε» σε ετήσια βάση ακόμα και παραπάνω από 1 δισ. ευρώ, περιορίζοντας δραστικά τους δημοσιονομικούς ελιγμούς της κυβέρνησης. Φέτος, στα 3,7 δισ. ευρώ χώρεσαν με το ζόρι και μετά από διαπραγματεύσεις παροχές ύψους 1,1 δισ. ευρώ.

Σύμφωνα με τις κυβερνητικές ανακοινώσεις, στη ΔΕΘ του Σεπτεμβρίου ο Πρωθυπουργός θα ανακοινώσει νέο πακέτο μείωσης των άμεσων φόρων με παρεμβάσεις στην κλίμακα φορολογίας εισοδήματος οι οποίες θα χρηματοδοτηθούν από πρόσθετα μόνιμα έσοδα από την πάταξη της φοροδιαφυγής.

Ο πήχης των πρόσθετων εσόδων από φοροδιαφυγή, έχει τεθεί στα 2,5 δισ. ευρώ. Αναλόγως των εξελίξεων στις διαπραγματεύσεις για τη ρήτρα διαφυγής, το πακέτο του Σεπτεμβρίου, θα μπορούσε να διευρυνθεί. Επί του παρόντος πάντως, παραμένει στα 2,5 δισ. ευρώ.

Σε κάθε περίπτωση δε θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι παρακολουθούν και οι αγορές, που, ως γνωστόν, δεν αρέσκονται στην αύξηση των δαπανών και του χρέους, ανεξάρτητα αν αυτές μετρούν ή όχι στους δημοσιονομικούς κανόνες…