Τι συνδέει το τραγούδι της φάλαινας με την ανθρώπινη ομιλία;

Ερευνητές περιγράφουν τη στιγμή που ανακάλυψαν θεμελιώδεις ομοιότητες μεταξύ της ανθρώπινης ομιλίας και του τραγουδιού των φαλαινών, αναφέροντας ότι αισθάνθηκαν «ανατριχίλα» με την ανακάλυψη, όπως αναφέρει δημοσίευμα των Times του Λονδίνου.

Η επιστημονική έρευνα αποκάλυψε μια κρυφή δομή στους ήχους που εκπέμπουν οι φάλαινες-φυσητήρες – ένα θεμελιώδες μοτίβο που παρατηρείται σχεδόν σε κάθε ανθρώπινη γλώσσα. Η μελέτη μπορεί να χωριστεί σε δύο μέρη, με το πρώτο να αντλεί έμπνευση από τον τρόπο που τα μωρά μαθαίνουν τη γλώσσα, και συγκεκριμένα το πώς καταλαβαίνουν πότε τελειώνει μια λέξη και αρχίζει η επόμενη.

Οταν οι λέξεις είναι γραμμένες σε μια σελίδα αυτό γίνεται προφανές, αλλά όταν εκφέρονται μέσω της ομιλίας η κατανόηση γίνεται πολύ λιγότερο σαφής – τα μωρά ακούν ένα σε μεγάλο βαθμό ένα συνεχές ρεύμα θορύβου. Ωστόσο η ακολουθία των ήχων που απαρτίζουν μεμονωμένες λέξεις είναι, στατιστικά, πολύ πιο προβλέψιμη από τις διαφορές στους ήχους που ακούγονται στα όρια μεταξύ των λέξεων.

Οι ερευνητές πιστεύουν ότι ο εγκέφαλος των βρεφών το αντιλαμβάνεται αυτό. Ουσιαστικά, όταν ακούν έναν εντυπωσιακά νέο για αυτά ήχο, υποθέτουν ότι μια λέξη έχει τελειώσει και η επόμενη αρχίζει. Οταν οι επιστήμονες εφάρμοσαν αυτή τη μέθοδο σε εκατοντάδες ώρες ηχογραφήσεων τραγουδιών των φυσητήρων, ανακάλυψαν κάτι παρόμοιο: οι ήχοι μπορούν να χωριστούν σε μονάδες που, κατά μία έννοια, μοιάζουν με τις ανθρώπινες λέξεις.

Ακολούθησε η πιο εντυπωσιακή ανακάλυψη. Σχεδόν όλες οι ανθρώπινες γλώσσες ακολουθούν έναν εμπειρικό κανόνα που αποκαλείται «νόμος του Τσιπφ». Σε γενικές γραμμές αναφέρει ότι σε κάθε γλώσσα η πιο συχνά εκφερόμενη λέξη χρησιμοποιείται περίπου δύο φορές συχνότερα από τη δεύτερη πιο συχνά εκφερόμενη λέξη.

Σύμφωνα με τον νόμο, η συχνότερα εκφερόμενη λέξη ακούγεται αντιστοίχως τρεις φορές πιο συχνά από την τρίτη κ.ο.κ. Ο κανόνας δεν λειτουργεί πάντα τέλεια για μεμονωμένες λέξεις, αλλά αν χιλιάδες εξ αυτών τοποθετηθούν σε ένα γράφημα, η προκύπτουσα τάση εμφανίζεται ξεκάθαρα.

Μόλις οι ερευνητές δημιούργησαν ένα απλό πρόγραμμα υπολογιστή για να αναλύσουν το τραγούδι των φαλαινών, βρήκαν ότι οι «λέξεις» που είχαν απομονώσει ακολουθούσαν και αυτές τον «νόμο του Τσιπφ». Είναι η πρώτη φορά που ο κανόνας συναντάται σε άλλο είδος «ομιλίας» πέραν της ανθρώπινης.

Ο δρ Σάιμον Κέρμπι, επικεφαλής Γλωσσολογίας και Αγγλικής Γλώσσας στο Πανεπιστήμιο του Εδιμβούργου και συν-συγγραφέας της έρευνας, αναφέρει στους Times πως όταν επιβεβαίωσε την εφαρμογή του κανόνα στους ήχους των φαλαινών ένιωσε ανατριχίλα, καθώς αυτό το κοινό χαρακτηριστικό φαλαινών και ανθρώπων πιθανολογεί ότι μοιράζονται έναν κοινό προϊστορικό πρόγονο.

Πρόκειται για ένα παράδειγμα «συγκλίνουσας εξέλιξης», σύμφωνα με την οποία δύο είδη ακολουθούν ξεχωριστές εξελικτικές διαδρομές αλλά βρίσκουν κοινή λύση σε ένα πρόβλημα – πιο συγκεκριμένα, την κληροδότηση πολιτιστικών συμπεριφορών μεταβιβαζομένων γενεαλογικά, με τα βρέφη να μαθαίνουν από άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Ο Κέρμπι υποψιάζεται ότι υπάρχει κάτι στον «νόμο του Τσιπφ» που βοηθά αυτή τη διαδικασία στον τομέα της χρήσης ήχων επικοινωνίας. Τονίζει, ωστόσο, ότι οι ομοιότητες μεταξύ του τραγουδιού των φαλαινών και της ανθρώπινης ομιλίας σταματούν εκεί. Οι φάλαινες δεν συνομιλούν όπως οι άνθρωποι και δεν έχουν «λέξεις» που χαρακτηρίζουν συγκεκριμένα πράγματα, ενέργειες ή συναισθήματα.

Η μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Science, αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «το τραγούδι των φαλαινών δεν είναι γλώσσα, στερείται νοηματικής σημασίας. Θυμίζει περισσότερο την ανθρώπινη μουσική, καθώς διαθέτει αντίστοιχη στατιστική δομή, αλλά δεν διαθέτει το εκφραστικό νόημα της ανθρώπινης γλώσσας και ομιλίας».

. . .