Οι προκλήσεις για να καταστεί η Ανατολική Μεσόγειος ενεργειακός κόμβος

Τη μελέτη «Energy Options in the East Mediterranean», μια στρατηγική ανάλυση για τον ενεργειακό ρόλο της Ανατολικής Μεσογείου, τις γεωπολιτικές ισορροπίες και τις προοπτικές του κλάδου, παρουσίασε ο Κωστής Σταμπολής, πρόεδρος και εκτελεστικός διευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας για τη Νοτιοανατολική Ευρώπη (IENE), στο πλαίσιο του 14ου Athens Energy Summit.

Η Ανατολική Μεσόγειος βρίσκεται σε κομβική γεωστρατηγική θέση, λειτουργώντας ως ενεργειακή γέφυρα μεταξύ Ευρώπης, Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής, ανέφερε ο κ. Σταμπολής και τόνισε ότι στην περιοχή «πολλά έχουν συμβεί», ως εκ τούτου το γεωπολιτικό τοπίο αλλάζει. Ανέδειξε την περιοχή ως έναν από τους πιο ελπιδοφόρους ενεργειακούς κόμβους, επισημαίνοντας τις συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, ως καθοριστικούς παράγοντες που διαμορφώνουν τις ενεργειακές ροές.

Στην παρουσίασή του ανέλυσε οικονομικά δεδομένα από τις χώρες της περιοχής, με την Ελλάδα να καταγράφει 2,3% ανάπτυξη ΑΕΠ το 2024 και την Κύπρο 3,3%, ενώ χώρες όπως η Αίγυπτος (33,4% πληθωρισμός) και ο Λίβανος παραμένουν σε οικονομική αβεβαιότητα.

Στη συνέχεια, τον λόγο πήρε ο Κωστής Οικονομόπουλος, γεωεπιστήμονας Πετρελαίου, ερευνητικός συνεργάτης IENE και συντονιστής Έργου Μελέτης Ενέργειας Ανατολικής Μεσογείου. Τόνισε ότι η περιοχή φιλοξενεί μεγάλες ποσότητες υδρογονανθράκων, με το Ισραήλ να διαθέτει 1.087 bcm αποθεμάτων φυσικού αερίου και παραγωγή 25,3 bcm/έτος, από τα οποία το 46% εξάγεται. Η Αίγυπτος παράγει 57,1 bcm/έτος με 65 νέες ανακαλύψεις το 2023, ενώ η Τουρκία έχει 710 bcm αποθέματα φυσικού αερίου και 1,7 δισεκατομμύρια βαρέλια πετρελαίου. Στην Κύπρο, το κοίτασμα «Αφροδίτη» αναμένει τελική συμφωνία ανάπτυξης, ενώ η ExxonMobil και η QatarEnergy ξεκίνησαν γεώτρηση στο κοίτασμα «Elektra», τον Ιανουάριο του 2025.

Αντίθετα, η Ελλάδα υπολείπεται, με μόλις 9 ενεργές παραχωρήσεις και την πρώτη γεώτρηση στα ανοιχτά της Κρήτης να αναμένεται το 2025-2026. Ο Λίβανος δεν έχει εντοπίσει ακόμα εμπορικά εκμεταλλεύσιμες ποσότητες, ενώ η Συρία έχει σημειώσει 74% μείωση της παραγωγής πετρελαίου από το 2011.

Η μελέτη υπογράμμισε τη σημασία των αγωγών φυσικού αερίου, όπως ο Νότιος Διάδρομος, που συνδέει την Ανατολική Μεσόγειο με την Ευρώπη.

Η Ανατολική Μεσόγειος αντιμετωπίζει την πρόκληση της αδιάλειπτης και προσιτής ηλεκτροδότησης, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομική ανάπτυξη. Η αύξηση της ηλεκτροπαραγωγής από τοπικές πηγές αποτελεί βασικό στόχο, ενώ η επέκταση της ηλεκτροκίνησης ενισχύει την ανάγκη για διασυνοριακές διασυνδέσεις.

Σημαντικά έργα όπως ο Great Sea Interconnector, ο GREGY o Green Αegean Interconnector βρίσκονται σε εξέλιξη, διευρύνοντας τη σύνδεση της περιοχής με την Ευρώπη. Παράλληλα, η Σαουδική Αραβία και η Ιορδανία αναδύονται ως εξαγωγείς ηλεκτρικής ενέργειας, ενισχύοντας τις περιφερειακές ενεργειακές ισορροπίες.

ΑΠΕ και υδρογόνο

Η διείσδυση των ΑΠΕ αποτελεί βασικό πυλώνα της ενεργειακής μετάβασης. Η Ελλάδα στοχεύει σε 50% παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ το 2024, ενώ η Τουρκία φτάνει το 40%, με ισχυρή ανάπτυξη στη γεωθερμία. Το Ισραήλ στοχεύει στο 30% των ενεργειακών του αναγκών από ΑΠΕ έως το 2030, ενώ η Αίγυπτος ξεπερνά το 30% έως το 2035.

Το υδρογόνο αναδεικνύεται ως στρατηγικός ενεργειακός πόρος, με την ΕΕ να προωθεί έργα πράσινου υδρογόνου μέσω της European Hydrogen Bank. Η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν ανακοινώσει φιλόδοξους στόχους για ηλεκτρολύτες και χρήση υδρογόνου στη βιομηχανία, ενώ η Αίγυπτος εκμεταλλεύεται τη γεωγραφική της θέση για εξαγωγές.

Η παρουσίαση ανέλυσε επίσης τις εξωτερικές απειλές, όπως οι εντάσεις στον Κόλπο, οι επιθέσεις στη Διώρυγα του Σουέζ και η αναταραχή στη Ρωσία και την Ουκρανία, που επηρεάζουν τις αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ειδική αναφορά έγινε στις σχέσεις Ισραήλ-Αιγύπτου στον ενεργειακό τομέα και στην αυξανόμενη σημασία των εναλλακτικών προμηθευτών φυσικού αερίου, όπως το Αζερμπαϊτζάν.

Κλείνοντας, ο κ. Σταμπολής υπογράμμισε ότι η Ανατολική Μεσόγειος έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει βασικό ενεργειακό κόμβο της Ευρώπης, αρκεί να ξεπεραστούν οι γεωπολιτικές προκλήσεις και να υπάρξει μακροπρόθεσμη στρατηγική συνεργασία.