Ζ. Σαριδάκη: Ο καρκίνος δεν είναι ανίκητος – Αύξηση των περιστατικών σε νεαρότερες ηλικίες

Τα παραπάνω υποστηρίζει στο CNN Greece, η κυρία Ζένια Σαριδάκη, MDPhD, Παθολόγος Ογκολόγος, Πρόεδρος Εταιρείας Ογκολόγων Παθολόγων Ελλάδας (ΕΟΠΕ), Διευθύντρια στην Α᾽ Ογκολογική Κλινική Metropolitan Hospital, Επιστημονική Υπεύθυνη Ογκολογικού Τμήματος & «Ασκληπιός ΔΙΑΓΝΩΣΙΣ», Ηράκλειο Κρήτης, Συντονίστρια της Ομάδας Εργασίας για τη δημιουργία του Εθνικού Μητρώου Νεοπλασματικών Νοσημάτων (ΕΜΝΝ), με αφορμή την σημερινή Παγκόσμια Ημέρα κατά του καρκίνου.

Η κυρία Σαριδάκη, μοιράζεται όλα τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν τους ογκολογικούς ασθενείς, αναφέρεται στους πιο θανατηφόρους καρκίνους, στην αξία των βιοδεικτών, καθώς και στη δημιουργία για πρώτη φορά στη χώρα μας, ενός ολοκληρωμένου Εθνικού Σχεδίου Δράσης, το οποίο συνδέεται άμεσα με την υλοποίηση του Εθνικού Μητρώου Νεοπλασματικών Νοσημάτων (ΕΜΝΝ).

Αξίζει να σημειωθεί, ότι η κυρία Σαριδάκη, είναι επικεφαλής της 30μελούς ομάδας εργασίας του Εθνικού Μητρώου, συμβάλλοντας στην υλοποίησή του με άοκνη προσπάθεια. Πρόκειται για μια στρατηγική παρέμβαση που δεν αφορά μόνο την ακριβή καταγραφή των περιστατικών καρκίνου στη χώρα, αλλά και τη διαμόρφωση στοχευμένων πολιτικών υγείας που θα βελτιώσουν την πρόσβαση των ασθενών σε θεραπείες και υπηρεσίες υγείας.

Ολόκληρη η συνέντευξη

Κυρία Σαριδάκη, θέλω να ρωτήσω κατ’ αρχάς, ποια είναι η πρώτη σας σκέψη και το μήνυμα με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του καρκίνου.

Η Παγκόσμια Ημέρα Κατά του Καρκίνου αποτελεί μια σημαντική ευκαιρία να αναδείξουμε τη σημασία της πρόληψης, της έγκαιρης διάγνωσης και της ισότιμης πρόσβασης σε σύγχρονες θεραπείες.

Ο καρκίνος παραμένει μια μεγάλη πρόκληση, ωστόσο, η πρόοδος στην ιατρική, οι στοχευμένες θεραπείες και η ενίσχυση των δομών υγείας βελτιώνουν διαρκώς τις προοπτικές των ασθενών. Είναι μια ημέρα ευαισθητοποίησης, αλλά και υπενθύμισης της διαρκούς μας δέσμευσης για τη συνεχή βελτίωση της ογκολογικής φροντίδας.

Η ΕΟΠΕ έχει υλοποιήσει πολλές πανελλαδικές καμπάνιες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης με αφορμή την 4η Φεβρουαρίου, εκ των οποίων δύο έχουν βραβευθεί για την κοινωνική τους προσφορά και το μήνυμά τους. Κάθε δράση μας έχει έναν στόχο: την ουσιαστική σύνδεση της ογκολογικής κοινότητας με την κοινωνία· την προσφορά της επιστήμης στην ενημέρωση με γνώμονα τις πραγματικές ανάγκες ευαισθητοποίησης του κοινού, απομακρύνοντας τον φόβο για τη νόσο και τονίζοντας τη σημασία της πρόληψης. Γιατί ο καρκίνος δεν είναι ανίκητος!

Έχουμε καταφέρει ως κράτος, ως δημόσια υγεία, ως επιστημονική κοινότητα, ως εθελοντές, να επιμηκύνεται το προσδόκιμο επιβίωσης και να σώσουμε όσο το δυνατόν περισσότερες ζωές από τη νόσο; Καταφέραμε να λέμε ότι η επάρατος έγινε μια χρόνια και διαχειρίσιμη νόσος;

Τα τελευταία χρόνια, η πρόοδος στην ογκολογία έχει συμβάλει σημαντικά όχι μόνο στην επιμήκυνση του προσδόκιμου επιβίωσης, αλλά και στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών μας που ζουν με καρκίνο, που κάνουν θεραπεία. Η έγκαιρη διάγνωση, οι εξατομικευμένες θεραπείες και η συνεχής εξέλιξη της ιατρικής, της φαρμακολογίας και της τεχνολογίας μας επιτρέπουν πλέον, συχνότερα από ποτέ, να αντιμετωπίζουμε αρκετές μορφές καρκίνου ως χρόνια νοσήματα.

Μία από τις σημαντικότερες εξελίξεις στη θεραπεία του καρκίνου, είναι η χρήση των ανοσοθεραπειών, που έχουν φέρει επανάσταση στην αντιμετώπιση της νόσου. Οι ανοσοθεραπείες όχι μόνο αυξάνουν το προσδόκιμο ζωής, αλλά συνήθως συνοδεύονται από διαχειρίσιμες παρενέργειες και τις επιπλοκές, βελτιώνοντας σημαντικά την ποιότητα ζωής και την καθημερινότητα των ασθενών μας.

Στην Ελλάδα, οι ασθενείς έχουν ένα πολύτιμο πλεονέκτημα: σχεδόν άμεση πρόσβαση στις καινοτόμες θεραπείες, δωρεάν, μέσω του δημόσιου ασφαλιστικού συστήματος. Αυτό και μόνο, κάνει την χώρα μας να διαφέρει από πολλές άλλες του δυτικού κόσμου, διασφαλίζοντας την ισοτιμία στην ογκολογική φροντίδα. Παράλληλα, η πολιτεία επενδύει ολοένα και περισσότερο στην πρόληψη. Μετά την επιτυχία και την επέκταση του προγράμματος «Φώφη Γεννηματά» στις ηλικίες 45-74 ετών, υλοποιείται το Εθνικό Πρόγραμμα Προσυμπτωματικού Ελέγχου “ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ”, το οποίο εισάγει για πρώτη φορά οργανωμένο πληθυσμιακό έλεγχο για τον καρκίνο και άλλες χρόνιες νόσους.

Ωστόσο, είναι εξίσου σημαντικό να αναγνωρίσουμε μια ανησυχητική τάση: την αύξηση των περιστατικών καρκίνου σε νεότερες ηλικίες. Αυτό καθιστά ακόμη πιο επιτακτική την ανάγκη για πρώιμη διάγνωση και προληπτικό έλεγχο, αλλά και την υποχρέωσή μας για εντατικοποίηση της μεταφραστικής και κλινικής έρευνας, ώστε να καταφέρουμε να ανακαλύψουμε γιατί συμβαίνει αυτό.

Η έρευνα προχωρά και οι ζωές αλλάζουν! Ευτυχώς, στην χώρα μας υπάρχουν σημαντικές ερευνητικές ομάδες, όπως η Ελληνική Συνεργαζόμενη Ογκολογική Ομάδα (HeCOG),στην οποία έχω την τιμή να είμαι μέλος, με σημαντική εθνική και διεθνή παρουσία στα ερευνητικά δρώμενα. Η συνεχής πρόοδος στον τομέα των στοχευμένων θεραπειών επιτρέπει την εξατομίκευση της θεραπείας και την αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση του καρκίνου.

Ποιες είναι σήμερα οι πιο επικίνδυνες και θανατηφόρες μορφές καρκίνου;

Οι πιο επικίνδυνες και θανατηφόρες μορφές καρκίνου είναι εκείνες που, είτε διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο, είτε παρουσιάζουν επιθετική βιολογία. Ο καρκίνος του πνεύμονα παραμένει η πιο συχνή αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως, καθώς συχνά ανιχνεύεται σε προχωρημένο στάδιο. Ο καρκίνος του παγκρέατος έχει επίσης υψηλή θνησιμότητα, καθώς τα συμπτώματά του εμφανίζονται αργά, περιορίζοντας τις θεραπευτικές επιλογές.

Άλλες επιθετικές μορφές περιλαμβάνουν τον καρκίνο του ήπατος, τον τριπλά αρνητικό καρκίνο του μαστού και ορισμένες μορφές αιματολογικών κακοηθειών. Παρόλα αυτά, οι εξελίξεις στη μοριακή διάγνωση, τη στοχευμένη θεραπεία και την ανοσοθεραπεία έχουν βελτιώσει τις προοπτικές για πολλούς ασθενείς, ενώ η έγκαιρη διάγνωση μέσω του προ-συμπτωματικού ελέγχου μπορεί να μειώσει σημαντικά τη θνησιμότητα.

Η έρευνα συνεχίζεται και ανοίγει νέους δρόμους στη θεραπεία, δίνοντας ελπίδα για ακόμη καλύτερα αποτελέσματα στο μέλλον.

Πόσο μπορούν να βοηθήσουν οι βιοδείκτες έναν ογκολογικό ασθενή και γιατί γίνεται τόση συζήτηση τελευταία;

Οι βιοδείκτες αποτελούν θεμελιώδες εργαλείο στη σύγχρονη ογκολογία, καθώς επιτρέπουν την εξατομίκευση της θεραπείας, βοηθώντας τους ογκολόγους να χορηγήσουν τη βέλτιστη αγωγή για κάθε ασθενή. Παράλληλα, προσφέρουν τη δυνατότητα πρόβλεψης της ανταπόκρισης σε μια στοχευμένη θεραπεία, ενώ συμβάλλουν και στην καλύτερη κατανόηση της βιολογίας του καρκίνου, επιτρέποντας την ανάπτυξη νέων, πιο στοχευμένων φαρμάκων.

Η Ελλάδα αναγνώρισε νωρίς τη σημασία των βιοδεικτών, καθώς πριν από μια δεκαετία, με πρωτοβουλία της ΕΟΠΕ, επί υπουργίας Άδωνι Γεωργιάδη, εντάχθηκε στο δημόσιο σύστημα ηλεκτρονικής συνταγογράφησης η πρώτη ομάδα βιοδεικτών.

Σήμερα, επί υπουργίας του ιδίου, η λίστα αυτή ετοιμάζεται να επικαιροποιηθεί, ώστε να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες επιστημονικές εξελίξεις και να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση των ασθενών στις πλέον καινοτόμες και εξατομικευμένες θεραπείες. Σε πρόσφατη συνάντηση εργασίας, μάλιστα, δεσμεύτηκε για τον καθορισμό ξεχωριστού προϋπολογισμού για την αποζημίωση των βιοδεικτών, μια κίνηση που αναμένεται να έχει πολλαπλά οφέλη: αφενός για τους ασθενείς, διασφαλίζοντας ταχύτερη και ακριβέστερη διάγνωση, αφετέρου για το σύστημα υγείας, μέσω της βέλτιστης κατανομής των πόρων.

Στο πλαίσιο αυτό, η ΕΟΠΕ, πρωτοστατεί: στην δημιουργία του ορθού πλαισίου αναγνώρισης και χρήσης βιοδεικτών, διεκδικώντας την επικαιροποίηση της λίστας αποζημίωσης. Αναγνωρίζοντας τη σημασία της στοχευμένης διάγνωσης, την άνοιξη του 2024 συντάξαμε, μαζί με όλους του εμπλεκόμενους φορείς, πλήρη οικονομοτεχνική έκθεση-πρόταση, η οποία αναδεικνύει την ανάγκη ενσωμάτωσης νέων βιοδεικτών στο δημόσιο σύστημα περίθαλψης, προκειμένου να διασφαλιστεί η ισότιμη πρόσβαση όλων των ογκολογικών ασθενών στην Ελλάδα στις καινοτόμες θεραπείες.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, εδώ και 10 χρόνια, η ΕΟΠΕ αποζημιώνει τη διενέργεια βιοδεικτών που δεν καλύπτονται από τη συνταγογράφηση, με ίδιους πόρους και σημαντικές χορηγίες από τη φαρμακοβιομηχανία, ύψους πολλών εκατομμυρίων ευρώ.

Μέσα από αυτή την πρωτοβουλία, περισσότεροι από 8.000 ασθενείς έχουν εξεταστεί, χωρίς να πληρώσουν οι ίδιοι, για βιοδείκτες, γεγονός που αποδεικνύει έμπρακτα την σημασία που εμείς οι ογκολόγοι δίνουμε στην χορήγηση της καλύτερης δυνατής θεραπείας για τους ασθενείς μας, και την δέσμευσή μας να έχουν αυτή την δυνατότητα, ακόμα και όταν δεν καλύπτεται από την πολιτεία.

5. Πού βρισκόμαστε αναφορικά με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για τον καρκίνο, το οποίο έχουν ήδη 20 από 27 χώρες σε όλη την ΕΕ; Μαζί με το Εθνικό Μητρώο Νεοπλασιών, εκτιμάτε ότι θα μπορέσουν να βοηθήσουν τους ασθενείς, το σύστημα υγείας αλλά και τους επιστήμονες στην καταγραφή, πρόσβαση σε θεραπείες και υπηρεσίες υγείας αλλά και στην άμβλυνση των ανισοτήτων;

Η Ελλάδα βρίσκεται σε μια κομβική στιγμή όσον αφορά την πολιτική της για τον καρκίνο, καθώς για πρώτη φορά αποκτά ένα ολοκληρωμένο Εθνικό Σχέδιο Δράσης, το οποίο συνδέεται άμεσα με την υλοποίηση του Εθνικού Μητρώου Νεοπλασματικών Νοσημάτων (ΕΜΝΝ). Είμαι προσωπικά υπερήφανη που, ως επικεφαλής της 30μελούς ομάδας εργασίας, συμβάλαμε στην υλοποίησή του με άοκνη προσπάθεια.

Πρόκειται για μια στρατηγική παρέμβαση που δεν αφορά μόνο την ακριβή καταγραφή των περιστατικών καρκίνου στη χώρα, αλλά και τη διαμόρφωση στοχευμένων πολιτικών υγείας που θα βελτιώσουν την πρόσβαση των ασθενών σε θεραπείες και υπηρεσίες υγείας.

Το ΕΜΝΝ αποτελεί ένα διαχρονικό αίτημα της επιστημονικής κοινότητας και των φορέων υγείας και η ολοκλήρωσή του αναμένεται να σηματοδοτήσει μια «κοσμογονία» στη διαχείριση της νόσου. Για πρώτη φορά, θα έχουμε στη διάθεσή μας αξιόπιστα πρωτογενή δεδομένα για τη συχνότητα, την επίπτωση και την επιβίωση των ασθενών, γεγονός που θα ενισχύσει τη χάραξη πιο αποτελεσματικών πολιτικών πρόληψης και θεραπείας. Παράλληλα, το όραμα της ΕΟΠΕ για την πλήρη ψηφιοποίηση του συστήματος υγείας και την επικαιροποίηση της λίστας των βιοδεικτών φαίνεται να υλοποιείται, φέρνοντας την Ελλάδα πιο κοντά σε μια σύγχρονη και εξατομικευμένη προσέγγιση στην ογκολογία. Σύντομα, θα μπορούμε να μιλάμε για μια νέα ογκολογική πραγματικότητα στη χώρα μας.

Ωστόσο, για να επιτευχθεί μια πραγματικά ολοκληρωμένη στρατηγική για τον καρκίνο, το Εθνικό Σχέδιο Δράσης πρέπει να διαθέτει συγκεκριμένους και μετρήσιμους άξονες, καθώς και σαφή πλάνο εφαρμογής. Είναι ζωτικής σημασίας να ακολουθήσουμε τις βέλτιστες πρακτικές των 20 ευρωπαϊκών χωρών που έχουν ήδη θεσπίσει αντίστοιχα προγράμματα, με βασικό στόχο την ισότιμη πρόσβαση των ασθενών στις υπηρεσίες υγείας και στις καινοτόμες θεραπείες, ανεξαρτήτως γεωγραφικής ή οικονομικής κατάστασης.

Παράλληλα, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την ανακουφιστική φροντίδα, η οποία παρά τη θεσμοθέτησή της, δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί επαρκώς. Χιλιάδες ασθενείς και οι οικογένειές τους εξακολουθούν να βρίσκονται χωρίς την αναγκαία ψυχοκοινωνική και ιατρική υποστήριξη, ιδιαίτερα στα τελικά στάδια της νόσου. Η ένταξη της ανακουφιστικής φροντίδας στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης είναι επιτακτική, ώστε να διασφαλιστεί ότι κανένας ασθενής δεν θα μείνει αβοήθητος.

Η χώρα μας έχει πλέον μια μοναδική ευκαιρία να κάνει ένα άλμα προς το μέλλον, δημιουργώντας ένα ολοκληρωμένο, σύγχρονο και αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης του καρκίνου, εναρμονισμένο με τις ευρωπαϊκές και διεθνείς πρακτικές. Η υλοποίηση αυτών των μεταρρυθμίσεων δεν είναι απλώς μια αναγκαιότητα, αλλά μια πραγματική αλλαγή που θα μεταμορφώσει την ογκολογική φροντίδα στην Ελλάδα, προσφέροντας σε μας τους ογκολόγους, τα απαραίτητα εργαλεία, και στους ασθενείς μας περισσότερες πιθανότητες ίασης και βελτιωμένη ποιότητα ζωής.