Διώρυγα Παναμά: Γιατί ο Τραμπ θέλει να την πάρει πίσω

Τι σημαίνει το ενδιαφέρον του Τραμπ για «εκ νέου απόκτηση» της Διώρυγας του Παναμά, αναρωτήθηκε ο βρετανικός Guardian. Στην εναρκτήρια ομιλία του ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ είπε ότι έχει παραβιαστεί το πνεύμα της συνθήκης που υπέγραψε ο Τζίμι Κάρτερ το 1977 και αφορούσε την παραχώρηση του ελέγχου του καναλιού το 1999. Χαρακτήρισε εκείνη τη συμφωνία «ανόητο δώρο, που δεν έπρεπε ποτέ να δοθεί».

Υποστήριξε και ότι τα αμερικανικά πλοία δεν αντιμετωπίζονται δίκαια και επανέλαβε τον ισχυρισμό του ότι η Κίνα εκμεταλλεύεται την κατάσταση. «Το κανάλι το δώσαμε στον Παναμά, αλλά το παίρνουμε πίσω» είπε. Μάλιστα, λίγες ημέρες νωρίτερα δεν είχε αποκλείσει το ενδεχόμενο να διαχειριστεί τη Διώρυγα ο αμερικανικός στρατός.

Τα σχόλια του Τραμπ προκάλεσαν την οργή του προέδρου του Παναμά, Χοσέ Ραούλ Μουλίνο: «Το κανάλι είναι και θα παραμείνει του Παναμά και η διοίκησή του θα συνεχίσει να βρίσκεται υπό τον έλεγχο του Παναμά όσον αφορά τη μόνιμη ουδετερότητά του» είπε σε δήλωσή του αμέσως μετά την ορκωμοσία του Τραμπ. Οι Αγγλοι έδωσαν σε λίγες αράδες τα απαιτούμενα στοιχεία για να καταλάβουν οι αναγνώστες τους τι συμβαίνει με τον Παναμά.

Τι είναι το κανάλι του Παναμά

Μία σημαντική πλωτή οδός σύνδεσης του Ατλαντικού με τον Ειρηνικό, η οποία συντομεύει τους εμπορικούς πλόες. Εχει μήκος 82 χιλιομέτρων και βρίσκεται στο κέντρο του Παναμά, χώρας μεταξύ της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής. Μέχρι τις 30 Σεπτεμβρίου 2024 περίπου 10.000 πλοία πέρασαν από το κανάλι, μεταφέροντας 423 εκατ. τόνους εμπόρευμα.

Πάνω από το 40% των αγαθών που διακινήθηκαν πέρυσι μεταξύ της Βορειοανατολικής Ασίας και της ανατολικής ακτής των ΗΠΑ μεταφέρθηκαν μέσω αυτού του καναλιού. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος πελάτης του καναλιού, με τα ¾ του συνολικού φορτίου που διακινείται μέσω αυτού ετησίως, ενώ η Κίνα είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος πελάτης.

Σε ποιον ανήκει

Η κυβέρνηση του Παναμά έχει την ιδιοκτησία και τη λειτουργία της διώρυγας μέσω μιας ειδικής υπηρεσίας, της Αρχής της Διώρυγας του Παναμά, για 25 χρόνια. Οι ΗΠΑ λειτούργησαν το κανάλι κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, παίρνοντας τον έλεγχο της ζώνης του καναλιού, και ξεκίνησαν την κατασκευή το 1904, αφού βοήθησαν τον Παναμά να κερδίσει την ανεξαρτησία του από την Κολομβία.

Το κανάλι άνοιξε το 1914, φέρνοντας επανάσταση στην παγκόσμια εμπορική ναυτιλία. Ο έλεγχος του καναλιού από τις ΗΠΑ προκάλεσε εντάσεις στον Παναμά, ωθώντας τις ντόπιες αρχές να υψώσουν τείχος αποκλεισμού του τη δεκαετία του ’50.

Στις 9 Ιανουαρίου 1964 ξέσπασε μεγάλη διαδήλωση και 28 άνθρωποι σκοτώθηκαν στην καταστολή που ακολούθησε, προκαλώντας τη διεθνή οργή και ενισχύοντας το αίτημα να εγκαταλείψουν το κανάλι οι Αμερικανοί. Το 1977 ο τότε πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζίμι Κάρτερ, υπέγραψε δύο συνθήκες σταδιακής εγκατάλειψης του αμερικανικού ελέγχου στο κανάλι. Υστερα από μια περίοδο κοινής διοίκησης, που συνέπεσε με εισβολή των ΗΠΑ, το 1989, για την ανατροπή του καθεστώτος του Μανουέλ Νοριέγκα, ο Παναμάς πήρε τον πλήρη έλεγχο του καναλιού το 1999.

Ο Τραμπ ζήτησε από τον Παναμά να επιστρέψει το κανάλι στις ΗΠΑ, εκτός αν στο εξής διαχειριστεί την πλωτή οδό με τρόπο που ο ίδιος θεωρεί αποδεκτό. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ διαφώνησε με αυτό που περιέγραψε ως «υπερβολικά τέλη διέλευσης». Δηλαδή, κατηγορεί τους Παναμέζους για σπέκουλα.

Οι τιμές διέλευσης, έγραψαν οι Αγγλοι, τις οποίες ορίζουν οι αρχές της Διώρυγας, σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και την ξηρασία, διότι η ξηρασία καταλήγει εκεί στη μείωση της χωρητικότητας του καναλιού. Το 2023, και λόγω της ξηρασίας, μόνο 22 πλοία διέσχιζαν το κανάλι κάθε μέρα, αντί για τα συνηθισμένα 36. Αυτό σήμαινε πολλαπλασιασμό των εξόδων για τις ναυτιλιακές εταιρείες.

Η αρχή της Διώρυγας επέτρεψε μεγαλύτερο αριθμό πλοίων το 2024, μειώνοντας τη συμφόρηση, όμως αύξησε περαιτέρω τα τέλη διέλευσης και έβαλε και καινούργια από 1ης Ιανουαρίου 2025. Ο Τραμπ, πέρα από τα χαράτσια, άφησε υπονοούμενα για σκιώδη έλεγχο της Διώρυγας από την Κίνα. Οντως, μια κινεζική εταιρεία με έδρα το Χονγκ Κονγκ ελέγχει δύο από τα πέντε λιμάνια δίπλα στο κανάλι, ένα σε κάθε πλευρά, όμως ο Μουλίνο λέει ότι η χώρα του ασκεί τον πλήρη έλεγχο του καναλιού.

. . .