Χριστόξυλο, καραβάκι, «Κολίντα Μπάμπω»: Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα ανά την Ελλάδα

Με κατάνυξη και με παραδόσεις αιώνων γιορτάζονται τα Χριστούγεννα σε όλη τη χώρα, με κάθε χωριό, κάθε περιοχή να δίνει το δικό της νόημα στις γιορτινές αυτές ημέρες με τα ιδιαίτερα ήθη και έθιμα των κατοίκων της. 

Ο εορτασμός των Χριστουγέννων στην Ελλάδα άρχισε να αναπτύσσεται σταδιακά από το 336 μ.Χ., οπότε και χρονολογείται ο πρώτος εορτασμός στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.

Τόσους αιώνες μετά, ο τρόπος με τον οποίο γιορτάζουμε σήμερα τις ημέρες αυτές αποτελεί συνδυασμό τόσο αυτοφυών παραδόσεων όσο και μεταγενέστερων πολιτιστικών επιρροών από άλλες χώρες. Ποια είναι ορισμένα μόνο από τα ήθη και τα έθιμα της χώρας μας;

Το χριστουγεννιάτικο καράβι

Το χριστουγεννιάτικο καράβι ήταν μια πρακτική που εισήχθη στην εποχή του Όθωνα και εφαρμόστηκε για πολλά χρόνια δεδομένου του ναυτικού χαρακτήρα των Ελλήνων.

Ωστόσο, η πρακτική αυτή αργότερα εγκαταλείφθηκε υπέρ του χριστουγεννιάτικου δένδρου.

Η θυσία χοιρινών στον Κρόνο

Τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά εξέχουσα θέση στο ελληνικό τραπέζι κατέχει το χοιρινό και όχι ή γαλοπούλα όπως έχει επικρατήσει.

Η κατανάλωση του χοιρινού τα Χριστούγεννα είναι έθιμο το οποίο έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα, καθώς οι γεωργοί θυσίαζαν τα χοιρινά στον Κρόνο και στη θεά Δήμητρα για να φέρουν ευφορία και της ευκαρπία στη γη και τον εξαγνισμό του ίδιου του σπιτιού από τα δαιμόνια όλου του χρόνου.

Γι αυτό σαν ιεροτελεστία γινόταν σε κάθε οικογένεια η σφαγή του γουρουνιού, το οποίο εξέτρεφαν για το σκοπό αυτό.

Χριστόξυλο

Το έθιμο του χριστόξυλου τηρείται στην βόρεια Ελλάδα την παραμονή των Χριστουγέννων, σύμφωνα με το οποίο οι νοικοκύρηδες επιλέγουν το πιο όμορφο και γερό ξύλο από πεύκο ή ελιά και το πάει σπίτι του. Μετά καθαρίζεται το σπίτι και κλείνουν την καμινάδα για να μην περάσουν οι καλικάντζαροι. Έπειτα ανάβουν τη φωτιά το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων με την οικογένεια να προσπαθεί να το κρατήσει αναμμένο μέχρι την ημέρα των Φώτων, συμβολίζοντας τη ζεστασιά της φάτνης του Χριστού.

Στη Μακεδονία υπάρχει το έθιμο «Κολίντα-Μπάμπω» (σφάζουν γιαγιά) που παρατηρείται στους νομούς Πέλλας και Ημαθίας. Οι κάτοικοι ανάβουν φωτιές και φωνάζουν την φράση Κολίντα Μπάμπω για να ενημερώσουν τους ανθρώπους για τη σφαγή του Ηρώδη για να προστατεύσουν τους ανθρώπους. Πρόκειται ουσιαστικά για κάλαντα που ψάλλονται στο μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας από νέους ή ηλικιωμένους που δέχονται σαν κέρασμα γλυκίσματα, κρασί, μελομακάρονα, καρύδια.

Στην Στερεά Ελλάδα υπάρχει ένα έθιμο που λαμβάνει χώρα τα ξημερώματα των Χριστουγέννων, στην λεγόμενη «ανοιχτή ώρα». Η νοικοκυρά βάζει στο τζάκι ένα μεγάλο ξύλο και το παιδί, όχι οι παντρεμένοι, εύχονται κάτι, το οποίο μπορεί να γίνει. Τηρείται ιδιαίτερα στην δυτική Φθιώτιδα και στην ορεινή Δωρίδα, αλλά και στην υπόλοιπη Στερεά Ελλάδα.

Στην Θράκη, την παραμονή των Χριστουγέννων, ξεχύνονταν τα παιδιά με τους μπαμπάδες τους κρατώντας μακριά ξύλα, τις τζουμάκες (ή ζουπανίκες), τα οποία συμβολίζουν τους ποιμένες της Βίβλου. Με αυτά χτυπούσαν τις πόρτες. Επίσης η λαϊκή παράδοση των Ποντίων και της Ανατολικής Θράκης έχει επηρεάσει σημαντικά τα χριστουγεννιάτικα έθιμα στην Θράκη.