Νέα δίοδο αέριου στην Ευρώπη συζητούν Ελλάδα, Ισραήλ και Κύπρος

Την επαναφορά παλαιότερων σχεδίων για τη μεταφορά του ισραηλινού αερίου στις ευρωπαϊκές αγορές, που θα παρακάμπτουν την Αίγυπτο, ξαναβάζει σύμφωνα με πληροφορίες στο τραπέζι η πρώτη ελληνο- ισραηλινή στρατηγική συμφωνία στα ενεργειακά.

Στη συμφωνία που υπέγραψαν χθες οι υπουργοί Ενέργειας, Θόδωρος Σκυλακάκης και Ελι Κοέν, πέραν του ζωηρού ενδιαφέροντος του Τελ Αβίβ για την ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας – Κύπρου – Ισραήλ, υπάρχει σαφής αναφορά στο «παγωμένο» εδώ και χρόνια έργο του East Med, που έχει απορροφήσει πολύ διπλωματικό κεφάλαιο από τις ελληνικές κυβερνήσεις, παρ’ ότι όλοι γνώριζαν ότι γεωπολιτικά είναι δύσκολο να υλοποιηθεί.

Στη πραγματικότητα, οι ισραηλινοί που μετά την ύφεση στα πολεμικά μέτωπα της Μ.Ανατολής ξαναπιάνουν το νήμα στα «παγωμένα» ενεργειακά μέτωπα, φαίνεται να συζητούν με την ελληνική και τη κυπριακή πλευρά για το λεγόμενο «μικρό East Med», μια παλαιότερη ιδέα για ένα μικρότερο αγωγό και γεωπολιτικά πιο εφικτό, μήκους 200 χλμ.

Σαν πρόταση, που παραμένει σε πρώιμο στάδιο και είχε πέσει στο τραπέζι στις αρχές του 2023, πριν τον πόλεμο στη Γάζα, συνδέεται με τη κατασκευή πλωτής μονάδας υγροποίησης στα κυπριακά νερά, απ’ όπου το αέριο των δύο χωρών («Λεβιάθαν», «Αφροδίτη»), θα εξάγεται με τάνκερ στην Ελλάδα και από εκεί στην ευρωπαική αγορά, παρακάμποντας την Αίγυπτο, όπου καταλήγει το μεγαλύτερο μέρος των ισραηλινών εξαγωγών.

Ανθρωποι με γνώση των διεργασιών εξηγούν ότι το Ισραήλ δεν έχει παρά λιγοστές επιλογές για να εξάγει το δικό του αέριο προς την Ευρώπη, μετά το οριστικό τέλος εδώ και καιρό των σεναρίων για διέλευση μέσω της Τουρκίας, και ενώ αναζητά τρόπους να σπάσει το μονοπώλιο του Καϊρου στις εξαγωγές προς την Ευρώπη, όπως έδειξε η συμφωνία Νετανιάχου – Χριστοδουλίδη το 2023. Από μόνο του το γεγονός ότι η χθεσινή ελληνοϊσραηλινή διακρατική συμφωνία, κάνει ρητή αναφορά στον αγωγό East Med, ως ένα έργο ικανό «να συμβάλει στη διαφοροποίηση των ευρωπαϊκών πηγών προμήθειας, καθώς επίσης των επιλογών εξαγωγής ενέργειας από το Ισραήλ», δείχνει την πρόθεση, ειδικά του Τελ Αβίβ, να παραμείνει ζωντανό.

Αν και προφανώς πρόκειται για πρώιμες συζητήσεις, το θέμα δεν φαίνεται να περιορίστηκε σε υπουργικό επίπεδο. Σε συνέχεια της υπογραφής της συμφωνίας με τον έλληνα υπουργό, ο κ. Κοέν, όπως αναφέρεται σε ανάρτηση της ισραηλινής πρεσβείας, συναντήθηκε χθες με τους επικεφαλής του ΑΔΜΗΕ, Μ.Μανουσάκη και της ΔΕΠΑ, Κ. Ξιφαρά, με αντικείμενο την ενεργειακή συνεργασία «…συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης των αλυσίδων εφοδιασμού με φυσικό αέριο, της επέκτασης, της διασύνδεσης ηλεκτρικής ενέργειας και της διερεύνησης κοινών πρωτοβουλιών». Σημειωτέον ότι η ΔΕΠΑ είναι η εταιρεία που μαζί με την ιταλική Edison, έχει την ευθύνη ανάπτυξης του υποθαλάσσιου αγωγού Poseidon, δηλαδή το θαλάσσιο τμήμα της αρχικής χάραξης του East Med, από Ελλάδα προς Ιταλία.

Εφόσον τα παραπάνω σενάρια δεν μείνουν στη σφαίρα της θεωρίας, το ερώτημα είναι ποια στάση θα τηρήσει η Τουρκία, η οποία με κάθε ευκαιρία διαμηνύει ότι κανένα σημαντικό ενεργειακό της περιοχής δεν πρόκειται να γίνει χωρίς τη δική της συμμετοχή (άλλωστε αυτός ήταν και o βασικός λόγος, μαζί με την απουσία των κοιτασμάτων αερίου που θα τον καθιστούσαν βιώσιμο, που είχε μπλοκάρει ο αρχικός EastMed).

Οι ελληνικοί χειρισμοί

Αναφορικά με την χθεσινή ανακοίνωση της ελληνικής πλευράς για μια τόσο σημαντική διακυβερνητική συμφωνία με μια χώρα όπως το Ισραήλ, ήταν άκρως λακωνική, γεγονός που ερμηνεύεται ως μια πρόθεση της Αθήνας να κρατηθούν χαμηλά οι τόνοι, για να μην ενεργοποιηθούν αντανακλαστικά από τους γείτονες, ενόψει και της συνάντησης Μητσοτάκη – Ερντογάν στις αρχές του 2025. Το ίδιο άλλωστε δείχνουν και οι εδώ και καιρό ελληνικοί χειρισμοί στην υπόθεση της διασύνδεσης με την Κύπρο.

Δεν περνά ωστόσο απαρατήρητο το γεγονός ότι η συνολικότερη ελληνική στάση δείχνει σταθερά έναν άνευ αντικειμένου αυτοπεριορισμό, καθώς ούτε η «Διακήρυξη των Αθηνών» το Δεκέμβρη του 2023, δέσμευε τις δύο χώρες, Ελλάδα και Τουρκία, ως προς τι θα κάνουν στα ενεργειακά τους, ούτε πολύ περισσότερο μπορεί να τίθεται υπό την αίρεση της Άγκυρας το τι θα κάνει η Ελλάδα με τα δικά της ενεργειακά θέματα.

Σαν να διακατέχεται μόνιμα η ελληνική πλευρά από ένα «φοβικό σύνδρομο», ειδικά όταν όλα τα παραπάνω συμπίπτουν χρονικά με την προσπάθεια της Τουρκίας να ξαναμπεί στο ενεργειακό παιχνίδι της περιοχής, τόσο με τον αγωγό μεταφοράς φυσικού αερίου από το Κατάρ, ένα μεγαλήπεβολο έργο 10 δισ. δολαρίων, όσο και μέσω του λεγόμενου Arab Gas Pipeline, ενός δεύτερου αγωγού που ξεκινά από το Arish στην Αίγυπτο, διέρχεται μέσω Ιορδανίας και φθάνει στην Homs της γειτονικής της Συρίας.

Το στίγμα της συμφωνίας Ελλάδας- Ισραήλ

Σε μια τέτοια συγκυρία, έχει το δικό της βάρος η αναφορά που λέγεται ότι εμπεριέχει η ελληνοϊσραηλινή συμφωνία, ως προς τη κοινή δέσμευση των δύο χωρών για την προώθηση της περιφερειακής ενεργειακής ασφάλειας και την επέκταση της γεωπολιτικής σταθερότητας.

Κεντρική θέση εδώ, πέραν μιας σειράς τομέων συνεργασίας, (ΑΠΕ, κυβερνοασφάλεια, αποθήκευση υδρογόνου, κλπ), κατέχουν δύο υποδομές. Εκτός του αγωγού για τη μεταφορά φυσικού αερίου προς τη Δύση και η ηλεκτρική διασύνδεση Ελλάδας- Κύπρου – Ισραήλ που περιγράφεται ως στρατηγικής σημασίας, καθώς θα συνδέσει τα δίκτυα των δύο χωρών με το κεντρικό ευρωπαϊκό δίκτυο, επιτρέποντας έτσι την ενσωμάτωση του Ισραήλ στην ευρωπαϊκή αγορά και ενισχύοντας παράλληλα την ανθεκτικότητα του ηλεκτρικού του συστήματος.