Αληθινό ή πλαστικό χριστουγεννιάτικο δέντρο; Τα περιβαλλοντικά υπέρ και κατά

Τα περιβαλλοντικά πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των χριστουγεννιάτικων δέντρων ξεπερνούν κατά πολύ τον κλιματικό αντίκτυπο του «αληθινά ή πλαστικά», λένε οι επιστήμονες. Ποια είναι λοιπόν η καλύτερη επιλογή για «πράσινα» Χριστούγεννα;

Η παράδοση της τοποθέτησης ενός φρεσκοκομμένου δέντρου στο καθιστικό του και του στολισμού του με φωτάκια και μπιχλιμπίδια εξακολουθεί να είναι ζωντανή σε μεγάλο μέρος του κόσμου. Περίπου 25-30 εκατομμύρια χριστουγεννιάτικα δέντρα πωλούνται ετησίως στις ΗΠΑ και πάνω από 8 εκατομμύρια στο Ηνωμένο Βασίλειο, σύμφωνα με το BBC News.

Βλέποντας τα πεταμένα στα σκουπίδια χριστουγεννιάτικα δέντρα μετά το τέλος των γιορτών, το εύκολο συμπέρασμα είναι ότι τα πλαστικά είναι πιο φιλικά προς το περιβάλλον από τα αληθινά. Αλλά τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά.

Η χρήση της γης

Πριν κοπεί, πουληθεί και στολιστεί σε κάποιο σπίτι, ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο καλλιεργείται – σε γη που θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για διαφορετικούς σκοπούς. Σε πολλές περιοχές οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων στηρίζουν την τοπική οικονομία και βοηθούν στη διατήρηση της γης ως αγροτικού τοπίου.

Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούμε τη γη μας έχει αποκτήσει ιδιαίτερη σημασία ενόψει δύο πιεστικών και βαθιά συνδεδεμένων μεταξύ τους περιβαλλοντικών κρίσεων: της απώλειας της βιοποικιλότητας και της κλιματικής αλλαγής. Τα δάση αποτελούν τεράστιο μέρος αυτής της ευεργετικής χρήσης της γης.

«Τα καλά διαχειριζόμενα δάση παίζουν πραγματικά τεράστιο ρόλο στην κλιματική λύση», λέει ο Andy Finton, διευθυντής διατήρησης τοπίου στην αμερικανική ΜΚΟ The Nature Conservancy. «Τα δέντρα όλων των ειδών τραβούν άνθρακα από την ατμόσφαιρα, και τον αποθηκεύουν και μειώνουν την ποσότητα της ρύπανσης από τον άνθρακα και συνεπώς τον ρυθμό της κλιματικής αλλαγής».

Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα σίγουρα δεν αποτελούν μια εξαιρετικά σημαντική χρήση γης ή έναν μεγάλο παράγοντα στον παγκόσμιο κύκλο του άνθρακα. Παρέχουν όμως έναν ενδιαφέροντα τομέα προς εξέταση, εν μέρει επειδή πολλοί άνθρωποι έχουν πολύ πιο άμεση σχέση μαζί τους από ό,τι ίσως με οποιοδήποτε άλλο δασικό προϊόν.

Ώθηση στη βιοποικιλότητα

Τα χριστουγεννιάτικα δέντρα είναι συνήθως νεαρά έλατα ή πεύκα από φυτείες, πράγμα που σημαίνει ότι ο περιβαλλοντικός τους αντίκτυπος εξαρτάται πάντα σε μεγάλο βαθμό από το τι μπορεί να καλλιεργηθεί στη γη αντί αυτών. Οι φυτείες αναπτύσσονται για περίπου 10 χρόνια πριν από τη συγκομιδή, πράγμα που σημαίνει ότι για κάθε δέντρο που κόβεται μια χρονιά, άλλα εννέα περίπου παραμένουν όρθια.

Επιπλέον, έρευνες έχουν δείξει ότι οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων μπορούν να δώσουν ώθηση στη βιοποικιλότητα – ειδικά σε περιοχές όπου αυτή έχει μειωθεί καθώς η γεωργία γίνεται πιο εντατική. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι οι φυτείες τείνουν να έχουν ανοιχτές δομές, πλούσιες σε γυμνό έδαφος, οι οποίες μπορούν να επιτρέψουν μεγαλύτερη προσβασιμότητα σε τροφικούς πόρους, ενώ τα δέντρα τους μπορούν να παρέχουν στα αγροτικά πτηνά αξιοπρεπείς συνθήκες φωλεοποίησης. Η διαχείρισή τους είναι λιγότερο εντατική σε σχέση με τη βιομηχανική γεωργία, κάτι το οποίο βοηθάει τη διαθεσιμότητα τροφής.

Σε μελέτη του 2022 στη Γερμανία, για παράδειγμα, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικά καταφύγια για τα αγροτικά πτηνά που φθίνουν σε περιοχές εντατικής γεωργίας. Και μια μελέτη του 2019 στο Βέλγιο διαπίστωσε ότι η ποικιλομορφία σκαθαριών – συμπεριλαμβανομένων απειλούμενων ειδών – ήταν υψηλότερη στις φυτείες χριστουγεννιάτικων δέντρων από ό,τι στους αγρούς αραβοσίτου.

Το αποτύπωμα άνθρακα

Και έπειτα υπάρχει και το θέμα του άνθρακα. Προφανώς, το αποτύπωμα άνθρακα ενός πλαστικού δέντρου είναι πολύ μεγαλύτερο από εκείνο ενός αληθινού. Ένα πλαστικό δέντρο δύο μέτρων είναι υπεύθυνο για περίπου 40 κιλά εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου – που σημαίνει ότι πρέπει να επαναχρησιμοποιηθεί για περισσότερα από 10 χρόνια για να έχει λιγότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από την αγορά ενός αληθινού δέντρου κάθε χρόνο.

Τα 2/3 του αποτυπώματός του, προέρχονται από το πλαστικό από το οποίο είναι κατασκευασμένα. Τα ψεύτικα δέντρα κατασκευάζονται κυρίως από πολυβινυλοχλωρίδιο (PVC), που αν και σαν υλικό είναι ανθεκτικό, είναι ταυτόχρονα ένα από τα πιο επιβλαβή για το περιβάλλον. Λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε χλώριο, το PVC μπορεί να παράγει τοξική ρύπανση με τη μορφή διοξινών, οι οποίες συσσωρεύονται στο σώμα των ζώων. Επίσης, είναι πολύ δύσκολο να ανακυκλωθεί και αν καταλήξει στις χωματερές θα χρειαστεί αιώνες για να διαλυθεί.

Η συμβουλευτική εταιρεία Carbon Trust εκτιμά ότι το αποτύπωμα άνθρακα των πλαστικών χριστουγεννιάτικων δέντρων είναι περίπου 7 έως 20 φορές μεγαλύτερο από αυτό των αληθινών, ανάλογα με μια σειρά παραγόντων. Οι παράγοντες αυτοί έχουν να κάνουν με τον τρόπο απόρριψης των αληθινών δέντρων μετά τις γιορτές, με βασικότερο όλων το αν θα καταλήξουν σε χωματερή, που είναι και το χειρότερο σενάριο. Και αυτό γιατί οι αναερόβιες συνθήκες στους χώρους αυτούς ευνοούν την απελευθέρωση του άνθρακα ως μεθάνιο – ένα αέριο του θερμοκηπίου περίπου 80 φορές πιο ισχυρό από το διοξείδιο του άνθρακα σε κλίμακα 20 ετών. Η καύση, από την άλλη πλευρά, απελευθερώνει πολύ λιγότερο άνθρακα, ενώ η καλύτερη μέθοδος απόρριψης είναι η ανακύκλωση σε ένα Εργοστάσιο Μηχανικής Ανακύκλωσης – Κομποστοποίησης και η μετατροπή του σε λίπασμα ώστε να επιστρέψει στο περιβάλλον.