Πώς τα τρένα χώρισαν τον πλανήτη σε ζώνες ώρας πριν από 141 χρόνια

Η εφεύρεση των σιδηροδρόμων εγκαινίασε μια νέα εποχή για τα χερσαία ταξίδια και άλλαξε για πάντα τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται το χρόνο. Στις 18 Νοεμβρίου 1883, οι σιδηροδρομικές εταιρείες στις ΗΠΑ και τον Καναδά υιοθέτησαν την πρωτοποριακή ιδέα των ζωνών ώρας, που εξαπλώθηκε σε όλο τον κόσμο.

Για χιλιετίες πριν από αυτή την ημερομηνία, πολλοί άνθρωποι σε όλο τον κόσμο μετρούσαν την ώρα με βάση τη θέση του ήλιου, με το μεσημέρι να καθορίζεται από το πότε ο ήλιος βρισκόταν ψηλότερα στον ουρανό πάνω από το συγκεκριμένο χωριό ή πόλη. Τα μηχανικά ρολόγια άρχισαν τελικά να αντικαθιστούν τα ηλιακά ρολόγια στον ύστερο Μεσαίωνα. Οι πόλεις ρύθμιζαν τα ρολόγια τους μετρώντας τη θέση του Ήλιου, με αποτέλεσμα κάθε πόλη να λειτουργεί με ελαφρώς διαφορετική ώρα. Αυτή η μέθοδος διήρκεσε μέχρι και το 1800, όταν υπήρχαν τουλάχιστον 144 διαφορετικές ζώνες ώρας στη Βόρεια Αμερική.

Δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι δεν ταξίδευαν πολύ μακριά από τα σπίτια τους σε όλη τη διάρκεια της ιστορίας (έφταναν όσο μακριά μπορούσε να τους μεταφέρει ένα άλογο, μια καμήλα ή μια άμαξα στη στεριά), αυτή η υποτυπώδης μορφή χρονομέτρησης δεν δημιουργούσε μεγάλο πρόβλημα. Αυτό όμως άλλαξε με την έλευση του σιδηροδρόμου.

Στην καλύτερη έχανες το τρένο, στη χειρότερη τη ζωή σου

Όπως εξηγεί στο BBC News ο Τζον Γκόλντμαν, επικεφαλής επιμελητής του Μουσείου Σιδηροδρόμων B&O στη Βαλτιμόρη του Μέριλαντ, καθώς τα τρένα γίνονταν όλο και πιο δημοφιλή στις ΗΠΑ και τον Καναδά στα μέσα του 18^ου αιώνα, η ανάγκη για τη δημιουργία ενός πιο συντονισμένου συστήματος χρονομέτρησης δεν ήταν μόνο θέμα αποτελεσματικότητας αλλά και ασφάλειας.

«Η ύπαρξη διαφορετικών τοπικών ζωνών ώρας δημιούργησε σημαντικά προβλήματα για τον σιδηρόδρομο. Στην καλύτερη περίπτωση, οι άνθρωποι μπορεί να έχαναν το τρένο τους· στη χειρότερη, τα τρένα ήταν πιο πιθανό να συγκρουστούν όταν χρησιμοποιούσαν μία μόνο γραμμή».

Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το Ηνωμένο Βασίλειο – που γέννησε τον σύγχρονο σιδηρόδρομο το 1825 – είχε ήδη αντιμετωπίσει ένα πολύ παρόμοιο ζήτημα. Καθώς οι σιδηρόδρομοι άρχισαν να συνδέουν καλύτερα πόλεις και κωμοπόλεις μεταξύ τους, έγινε φανερό ότι οι σταθμοί δεν μπορούσαν να διατηρούν λίστα με δεκάδες ώρες άφιξης και αναχώρησης για κάθε τρένο με βάση τις τοπικές ζώνες ώρας. Μέχρι το 1847, όλες οι βρετανικές σιδηροδρομικές εταιρείες είχαν υιοθετήσει μια ενιαία τυποποιημένη «Ώρα Σιδηροδρόμου» (Railway Time) στα δίκτυά τους. Η νέα μέθοδος χρονομέτρησης – σήμερα γνωστή ως Μέσος Χρόνος Γκρίνουιτς ή ώρα Γκρίνουιτς (Greenwich Mean Time ή GMT) – υιοθετήθηκε σε εθνικό επίπεδο το 1880.

Η ώρα του Γκρίνουιτς είναι ουσιαστικά η ώρα κατά την οποία ο Ήλιος διασχίζει τον πρώτο μεσημβρινό στο Βασιλικό Αστεροσκοπείο του Γκρίνουιτς. Σήμερα, οι τουρίστες που επισκέπτονται το αστεροσκοπείο στο Λονδίνο μπορούν να διασχίσουν τη νοητή γραμμή του πρώτου μεσημβρινού όπου συναντώνται το ανατολικό και το δυτικό ημισφαίριο.

Οι πρώτες ζώνες ώρας στον κόσμο

Η τυποποίηση του χρόνου σε ολόκληρη τη Μεγάλη Βρετανία βελτίωσε την αποτελεσματικότητα των σιδηροδρόμων και μείωσε τον αριθμό των ατυχημάτων. Λογικό ήταν να θέλει και η Βόρεια Αμερική να πετύχει κάτι παρόμοιο. Αλλά η δυσκολία ήταν ότι η τυποποίηση του χρόνου δεν αφορούσε μόνο μία χώρα, αλλά μία ολόκληρη ήπειρο.

Το 1879, ο Σκωτσεζο-Καναδός μηχανικός σιδηροδρόμων Σάνφορντ Φλέμινγκ είχε μια επαναστατική ιδέα: τη δημιουργία ζωνών ώρας. Στις 18 Νοεμβρίου 1883, οι σιδηροδρομικές βιομηχανίες των ΗΠΑ και του Καναδά υιοθέτησαν την ιδέα του Φλέμινγκ, χωρίζοντας τη βορειοαμερικανική ήπειρο σε τέσσερις μεγάλες ζώνες ώρας – Ανατολική, Κεντρική, Ορεινή ώρα και ώρα Ειρηνικού – που παραμένουν σχετικά αμετάβλητες σήμερα.

Ένα χρόνο αργότερα, ο Φλέμινγκ βοήθησε στη σύγκληση της Διεθνούς Διάσκεψης του Πρώτου Μεσημβρινού στην Ουάσινγκτον, όπου ο μεσημβρινός του Γκρίνουιτς ορίστηκε ως γεωγραφικό μήκος μηδέν και επιλέχθηκε να αποτελέσει το πρότυπο υπολογισμού της ώρας σε ολόκληρο τον κόσμο.