Από τον Αρσένη στον Σαμαρά: Οι πιο ηχηρές διαγραφές της μεταπολίτευσης

Η διαγραφή του Αντώνη Σαμαρά από τον Κυριάκο Μητσοτάκη είναι μια από πιο ηχηρές της μεταπολίτευσης, με δεδομένο μάλιστα ότι ο πρώην πρωθυπουργός έχει διαγραφεί ξανά από το κόμμα και μάλιστα από τον πατέρα του νυν πρωθυπουργού. Επιπρόσθετα είναι μόλις η δεύτερη διαγραφή πρώην πρωθυπουργού από το κόμμα του.

Το διαζύγιο με τη Νέα Δημοκρατία ήταν μάλλον προδιαγεγραμμένο τους τελευταίους μήνες, οι διαφοροποιήσεις ήταν έντονος και η τελευταία συνέντευξη του πρώην πρωθυπουργού άφηνε λίγα περιθώρια για εξομάλυνση των σχέσεων.

Διαγραφή λόγω …«ονόματος»

Δεν ήταν όμως η πρώτη φορά που ο Αντώνης Σαμαράς διεγράφη από το κόμμα. Το 1992 όταν ήταν υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος του είχε δώσει νωρίς την ευκαιρία να υπηρετήσει σε ένα «βαρύ» χαρτοφυλάκιο. Εκείνη την εποχή ο Αντώνης Σαμαράς ήταν 40άρης. Το θέμα που απασχολούσε διπλωματία και ελληνική κοινή γνώμη είναι το «Μακεδονικό» με την ονομασία να βρίσκεται στο προσκήνιο.

Στις 13 Απριλίου 1992 συγκαλείται συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών για το φλέγον αυτό εθνικό θέμα υπό τον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή. Στη σύσκεψη αυτή από τη θέση του υπουργού Εξωτερικών ο Αντώνης Σαμαράς παρουσίασε σημείωμα με επτά σημεία δράσης, τα οποία όμως δεν είχαν συμφωνηθεί με τον πρωθυπουργό και διαφοροποιούνταν σαφώς από τις κυβερνητικές θέσιες

Στην πρωτοβουλία αυτή αντέδρασαν τόσο ο Προέδρος της Δημοκρατίας όσο ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο οποίος σε συνέντευξη Τύπου που ακολούθησε ανακοίνωσε την αποπομπή Σαμαρά από την κυβέρνηση αναλαμβάνοντας ο ίδιος το υπουργείο Εξωτερικών.

Η πορεία του Αντώνη Σαμαρά από εκείνο το σημείο είναι γνωστή. Ίδρυσε τον επόμενο χρόνο την «Πολιτική Άνοιξη» και χρεώθηκε την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη, με την αποχώρηση του βουλευτή Κιλκίς, Γιώργου Σιμπιλίδη, το όνομα του οποίου ανέφερε τις τελευταίες μέρες και ο κυβερνητικός εκπρόσωπος λέγοντας ότι «Στην Κ.Ο. της ΝΔ δεν υπάρχουν “Συμπιλίδηδες”»

Μια διαγραφή… αντιμνημονιακή

Η ταραχώδης σχέση του Αντώνη Σαμαρά με την οικογένεια Μητσοτάκη δεν έχει μόνο τα δύο προηγούμενα επεισόδια. Όταν ο ίδιος είχε αναλάβει πρόεδρος του κόμματος κερδίζοντας την Ντόρα Μπακογιάννη, είχε επιλέξει στην αρχή των μνημονίων αντιμνημονιακή ρητορική, υποστηρίζοντας ότι δεν αποτελούσαν λύση.

Πλην όμως η Ντόρα Μπακογιάννη αποφάσισε να ψηφίσει το πρώτο μνημόνιο που έφερε στη Βουλή ο τότε πρωθυπουργός, Γιώργος Παπανδρέου. Αρχικά τέθηκε εκτός κοινοβουλευτικής Ομάδας με απόφαση του Αντώνη Σαμαρά, που αυτή τη φορά είχε το ρόλο του διαγράφοντα, ενώ λίγο αργότερα και το Πειθαρχικό Συμβούλιο την έθεσε εκτός κόμματος. Να θυμίσουμε ότι είχε προηγηθεί η ήττα της Ντόρας Μπακογιάννη στις εσωκομματικές εκλογές από τον Αντώνη Σαμαρά. Οι σχέσεις των δύο πολιτικών ήταν έκτοτε ψυχρές, αν και συγκατοίκησαν στην ίδια Κ.Ο. εντός της Βουλής.

Η πρωτιά διαγραφής πρώην πρωθυπουργού

Λίγα χρόνια νωρίτερα, ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε κάτι που κανείς πρόεδρος κόμματος δεν είχε τολμήσει ποτέ να κάνει. Διέγραψε πρώην πρωθυπουργό. Οι σχέσεις μεταξύ Σημίτη – Παπανδρέου το 2008 δεν διένυαν την καλύτερη εποχή τους. Μπορεί ο Γιώργος Παπανδρέου να πήρε από τον πρώην πρωθυπουργό το δαχτυλίδι της διαδοχής το 2004 η συνέχεια όμως δεν ήταν ανάλογη.

Η σύγκρουση ήρθε μετά από την επιστολή του πρώην πρωθυπουργού με την οποία εξέφραζε διαφωνία του για την πρόταση διεξαγωγής δημοψηφίσματος επί της Συνθήκης της Λισαβόνας.

Ο Γιώργος Παπανδρέου με επιστολή στον Κώστα Σημίτη τον ενημέρωσε ότι δεν θα κινήσει μεν τις τυπικές διαδικασίες διαγραφής, σεβόμενος την ιστορία του πρώην πρωθυπουργού, αλλά δεν τον προσμετρά πλέον στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος.

«Αντιλαμβάνομαι ότι έχεις τελικά αποφασίσει να κινείσαι έξω από το πλαίσιο των αποφάσεων του ΠΑΣΟΚ και να λειτουργείς αυτόνομα και ανεξάρτητα. Μπορώ να το κατανοήσω, αλλά δεν μπορώ να το δεχτώ», γράφει χαρακτηριστικά στην επιστολή.

Ο Κώστας Σημίτης απαντά επίσης με επιστολή με καρφιά για τον πρόεδρο του κόμματος: «Το ΠΑΣΟΚ από το 2004 και μετά έχασε όλες τις εκλογικές αναμετρήσεις και το ποσοστό του στην απήχηση των ψηφοφόρων έχει μειωθεί δραστικά. Κάθε μέλος του ΠΑΣΟΚ, και ιδίως εγώ, έχει υποχρέωση να προβληματιστεί για την εξέλιξη αυτή».

Οι σχέσεις των δύο ανδρών στη συνέχεια εξομαλύνθηκαν, άλλωστε το ΠΑΣΟΚ κέρδισε τις εκλογές του 2009, αλλά η πρωτιά της διαγραφής πρώην πρωθυπουργού παραμένει.

Όταν ο Ανδρέας διέγραφε Αρσένη και Τρίτση

Ο «ηγεμονικός» τρόπος με τον οποίον ο Ανδρέας Παπανδρέου απέπεμπε τους υπουργούς του είναι θρυλική. Κάποιες φορές μάλιστα μάθαιναν την «εκπαραθύρωση» μέσω… ραδιοφώνου. Από τις κυβερνήσεις του είχαν αποπεμφθεί υπουργοί πρώτης γραμμής μεταξύ των οποίων και ο Κώστας Σημίτης. Σπανίως όμως αυτές οι απομακρύνσεις σήμαιναν και διαγραφή από το κόμμα.

Και σ’ αυτόν τον κανόνα όμως υπήρχαν εξαιρέσεις. Στις 2 Μαρτίου του 1986 οι σχέσεις του προέδρου του ΠΑΣΟΚ με τον πρώην υπουργό Οικονομικών του φτάνουν στα όρια τους. Ο Γεράσιμος Αρσένης διαγράφεται με τη γνωστή φράση ότι «έθεσε τον εαυτό του εκτός κινήματος». Χαρακτηριστική είναι η ανακοίνωση της διαγραφής του:

«Ανά την Ελλάδα κινούμενος, ο κ. Γεράσιμος Αρσένης επιχειρεί και να αποσείσει τις προσωπικές του ευθύνες κατά την άσκηση των αρμοδιοτήτων του ως υπουργού Εθνικής Οικονομίας και να παρουσιάσει τον εαυτό του ως υπέρμαχο της “αριστερής” γραμμής του Κινήματος – που πηγάζει από την διακήρυξη της 3ης Σεπτέμβρη. Στα πλαίσια αυτής της «πορείας του προς τον λαό» δεν χάνει ευκαιρία να ασκεί δημόσια κριτική των οικονομικών μέτρων και ειδικότερα του οικονομικού προγράμματος της κυβέρνησης – κάτι που ασφαλώς είχε κάθε δικαίωμα να κάνει στα πλαίσια των οργάνων του ΠΑΣΟΚ στα οποία συμμετείχε. Ταυτόχρονα, συνεργάζεται συστηματικά με τους διαγραμμένους από το ΠΑΣΟΚ συνδικαλιστές, με στόχο τη δημιουργία ενός νέου αντι-πασοκικού πολιτικού φορέα. Με τις πράξεις του αυτές, ο κ. Γερ. Αρσένης έθεσε τον εαυτό του εκτός Κινήματος και δεν ανήκει πια στις τάξεις του.»

Άλλη μια ηχηρή απομάκρυνση ήρθε τρία χρόνια αργότερα στο τέλος της δεύτερης θητείας του ΠΑΣΟΚ, όταν στις 13 Μαρτίου του 1989 διαγράφονται από το ΠΑΣΟΚ οι βουλευτές Αντώνης Τρίτσης, Γεώργιος Μαγκάκης και Ρούλα Κακλαμανάκη.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου διέγραψε τους βουλευτές, επειδή επέλεξαν να απουσιάζουν από την ψηφοφορία εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση.

Ο Αντώνης Τρίτσης ήταν προβεβλημένο στέλεχος και μια πρώτη ψυχρή περίοδος με τον Ανδρέα Παπανδρέου ήρθε το 1987 όταν ο τότε πρωθυπουργός τον άδειασε στα όσα σχεδίαζε για την εκκλησιαστική περιουσία.

Αρσένης και Τρίτσης ακολούθησαν διαφορετικούς δρόμους. Ο Γεράσιμος Αρσένης επανήλθε στο κίνημα διεκδικώντας μάλιστα και την αρχηγία μετά το θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, ενώ ο Αντώνης Τρίτσης αυτονομήθηκε, κατέβηκε ως υποψήφιος για δήμαρχος της Αθήνας το 1990, κερδίζοντας τις εκλογές απέναντι σε ένα πολύ «βαρύ» όνομα, όπως αυτό της Μελίνας Μερκούρη.

Η… περίπου διαγραφή Βενιζέλου από Γεννηματά

Υπάρχουν όμως και οι περιπτώσεις που δεν έχουν άμεση διαγραφή, αλλά κάποιο θεαματικό άδειασμα από νυν σε πρώην αρχηγό, που ισοδυναμεί με διαγραφή. Όλοι οι πρώην πρόεδροι των κομμάτων, ακόμα και αν έχουν αποσυρθεί από την ηγεσία, εθιμικώ δικαίω έχουν θέση στα ψηφοδέλτια του κόμματος. Από την πολιτική αποσύρονται σχεδόν πάντα όταν το αποφασίσουν οι ίδιοι. Αυτό δε συνέβη το 2019 στο ΠΑΣΟΚ, όταν η Φώφη Γεννηματά ανακοίνωσε στον προηγούμενο πρόεδρο του κόμματος ότι δεν υπάρχει χώρος στα ψηφοδέλτια και του πρότεινε την τελευταία «τιμητική» θέση στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά τη μεταξύ τους συνάντηση ο Ευάγγελος Βενιζέλος δήλωσε: «Δεν της ευχήθηκα καλή επιτυχία σε ένα σχέδιο που καθιστά το ΚΙΝΑΛ ουρά του ΣΥΡΙΖΑ».