Η Αΐσα Καντάφι και η τέχνη της βεντέτας

H «κόρη της Λιβύης» επέστρεψε! Η 47χρονη Αΐσα Καντάφι, πέμπτο παιδί του συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι, η μοναδική θυγατέρα του, έχει ακόμα τα ξανθά μαλλιά της «Κλόντια Σίφερ της Βόρειας Αφρικής» και την υπερηφάνεια της «Ζαν ντ’Αρκ της ερήμου» έγραψε με κάποιον λάιφ στάιλ οίστρο η Ροζάλμπα Καστελέτι στο ρεπορτάζ της που απέστειλε στη Repubblica από τη Μόσχα.

Δεκατρία χρόνια μετά την αναγκαστική εξορία της, «η γυναίκα με τα πολλά προσωνύμια» προσπαθεί ακόμη να επουλώσει τις πληγές της και έδωσε τις συστάσεις. Δεν το κρύβει, άλλωστε. Ζωγραφίζει τον πόνο της και τον εκθέτει σε κοινή θέα. Διότι στη ζωγραφική βρήκε την παρηγοριά που γύρευε, συγχρόνως όμως και τον τρόπο για να εκδικηθεί, σχολίασε η Καστελέτι.

Πώς εμπλέκεται η Ρωσία; Η Αΐσα πήγε στη Μόσχα για να εκθέσει τους πίνακές της («σκοτεινότατους» κατά τη Repubblica) και για να στείλει ένα μήνυμα στον κόσμο. H ίδια η ζωγράφος λέει ότι αυτοί οι πίνακες δεν ζωγραφίστηκαν από το χέρι της αλλά από την καρδιά της, τουτέστιν είναι κατά κάποιον τρόπο «αιμάτινοι» αφού το θέμα τους είναι το χυμένο αίμα των Καντάφι, των δικών της ανθρώπων. Θέλω, τονίζει, η δουλειά μου να αντανακλά τη φωνή μου, τη μνήμη μου και τις σκέψεις μου. Δηλώνει ότι τα έργα της τεκμηριώνουν ένα έγκλημα (προφανώς και εθνικό και προσωπικό) το οποίο θεωρεί ότι ο κόσμος δεν πρέπει να λησμονήσει.

Πολιτική τέχνη, λοιπόν, από την Αΐσα, η οποία το 2020, όταν η τουρκική Βουλή ενέκρινε την αποστολή στρατιωτικών δυνάμεων στη Λιβύη, ύψωσε παντιέρα αντίστασης δηλώνοντας ότι η τουρκική αρβύλα δεν πρέπει να πατήσει στην Τρίπολη και να τη βεβηλώσει. Οι φωτογραφίες των πινάκων της Αΐσα, που στολίζουν το ρεπορτάζ, δείχνουν τον δυναμισμό της γυναίκας, η οποία μάλλον στο μήνυμα προσβλέπει παρά στην εξ ύψους Τέχνης παρηγορία. Η Καστελέτι ανέφερε τη συμμετοχή του ΝΑΤΟ στα γεγονότα του 2011, χαρακτήρισε τη διακυβέρνηση του Καντάφι σκαιά, θύμισε τις καλές εποχές της Αΐσα, τις σπουδές της και τα ταξίδια της στη Δύση, και επικέντρωσε στην έμπνευση για τους πίνακες.

«Σε ένα χαντάκι βρέθηκε ο άνθρωπος που επί 42 χρόνια διοίκησε βάναυσα τη Λιβύη. Το πτώμα του τελικά τοποθετήθηκε σε καταψύκτη ενός εμπορικού κέντρου στη Μιζουράτα και εξετέθη τέσσερις ημέρες, μαζί με το πτώμα του γιου του, του Μουτάσιμ, στη χλεύη των πρώην υπηκόων του, οι οποίοι στάθηκαν μπροστά του για να βγάλουν μια εκδικητική selfie». Στο μοσχοβίτικο Μουσείο Ανατολικής Τέχνης, όπου παρουσιάζει τη δουλειά της η Αΐσα, υπάρχει ένας ιδιαίτερος πίνακας. Αφορά ακριβώς την παραπάνω φρικαλέα σκηνή. Λέει η Αΐσα Καντάφι: «Πρώτη φορά τον δείχνω. Δείχνει τα πτώματα του πατέρα μου και του αδελφού μου και στα δεξιά τους μία ομάδα εγκληματιών. Από πάνω τους το χέρι του ΝΑΤΟ κρατάει ένα χαρτονόμισμα των 100 δολαρίων. Από αυτό κατεβαίνουν νήματα που κινούν αυτούς τους εγκληματίες σαν μαριονέτες».

Υστερα από τα δραματικά γεγονότα εκείνης της εποχής η Αΐσα, η οποία νωρίτερα «είχε ζήσει σαν πριγκίπισσα», αναγκάστηκε να περάσει την καινούργια ζωή της στη εξορία, «σαν παρίας», προτού καταλήξει στο Ομάν όπου είναι πλέον εγκατεστημένη. Στη Λιβύη την καταζητούσαν, οι Δυτικοί τής είχαν επιβάλει κυρώσεις, έτσι πήγε στην Αλγερία με τη μητέρα της  και με τους επιζήσαντες αδελφούς της, Μοχάμεντ και Χάνιμπαλ. Στην Αλγερία γέννησε και μία κόρη. «Εκανε πολλή φασαρία. Ηταν έξαλλη. Ζητούσε δικαιοσύνη και καταδίκαζε τους πάντες για τη μοίρα του πατέρα της και των αδελφών της, όπως και του συζύγου της και των παιδιών της, που όλοι τους σκοτώθηκαν από βόμβες. Την έδιωξαν.

»Το Ομάν της έδωσε άσυλο για ανθρωπιστικούς λόγους, υπό τον όρο ότι δεν θα ασχοληθεί με την πολιτική. Και το 2021 η Ευρωπαϊκή Ενωση έβγαλε το όνομά της από τη μαύρη λίστα, όμως η Αΐσα δεν το εκμεταλλεύτηκε. Εδειχνε ότι ήθελε να αποτραβηχτεί από τη σκηνή, ώσπου τώρα, ύστερα από πολλά χρόνια απομόνωσης, επανεμφανίστηκε ως ζωγράφος. Επιασε τον χρωστήρα πριν από τέσσερα χρόνια μόλις».

Στο κλείσιμο της μοσχοβίτικης ανταπόκρισης της Καστελέτι μπήκε, αναπόφευκτα κατά κάποιον τρόπο, και η γεωπολιτική πινελιά. Η ιταλίδα δημοσιογράφος έγραψε ότι η μετακόμιση των πινάκων από το Ομάν στη Μόσχα και η έκθεσή τους εκεί, σε μουσείο μάλιστα, είναι σημάδι ότι ο Πούτιν ενδιαφέρεται για τη Λιβύη και επιδιώκει να ελέγξει τις εξελίξεις στη διχασμένη ξανά χώρα.

. . .