Μετά τον Τραμπ, η ΕΕ ρίχνει χρήματα στην Αμυνα

Μετά τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ στις Ηνωμένες Πολιτείς και καθώς συνεχίζεται ο πόλεμος στην Ουκρανία, οι Βρυξέλλες τροποποιούν την πολιτική των δαπανών τους για να ανακατευθύνουν «ενδεχομένως δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ» στην Αμυνα και την ασφάλεια.

Το κρίσιμο αυτό ζήτημα —προφανώς και για την Ελλάδα— αναδεικνύει ρεπορτάζ των Financial Times όπου τονίζεται πως η αλλαγή πολιτικής θα αφορά περίπου «το ένα τρίτο του κοινού προϋπολογισμού της ΕΕ, ύψους περίπου 392 δισ. ευρώ από το 2021 έως το 2027». Τα χρήματα αυτά αφορούν τη συνοχή, τη μείωση δηλαδή των οικονομικών ανισοτήτων μεταξύ των χωρών της Ενωσης.

Η εφημερίδα σημειώνει ότι μόλις το 5% των εν λόγω Ταμείων Συνοχής έχει δαπανηθεί μέχρι σήμερα, με τους μεγαλύτερους δικαιούχους, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας, να δαπανούν ακόμη λιγότερα. Σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, τα κεφάλαια αυτά δεν μπορούσαν έως τώρα χρησιμοποιηθούν για την αγορά αμυντικού εξοπλισμού ή την άμεση χρηματοδότηση του στρατού, αλλά επιτρέπονται οι επενδύσεις στα λεγόμενα προϊόντα «διπλής χρήσης», όπως τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη.

Σύμφωνα με αξιωματούχους της ΕΕ που μίλησαν στους Financial Times, οι πρωτεύουσες των κρατών-μελών θα ενημερωθούν τις επόμενες εβδομάδες ότι θα αποκτήσουν μεγαλύτερη ευελιξία βάσει της τροποποίησης των κανόνων για τη διάθεση κονδυλίων συνοχής με σκοπό τη στήριξη των αμυντικών τους βιομηχανιών και έργων στρατιωτικής κινητικότητας, όπως η ενίσχυση δρόμων και γεφυρών για την ασφαλή διέλευση αρμάτων μάχης. Κατά τις πληροφορίες, η τροποποίηση θα περιλαμβάνει και την έγκριση χρηματοδότησης για την ενίσχυση της παραγωγής όπλων και πυρομαχικών. Ωστόσο η απαγόρευση της χρήσης κονδυλίων της ΕΕ για την αγορά αυτών των όπλων θα παραμείνει.

Το ρεπορτάζ των FT αναφέρει ότι η αλλαγή θα εφαρμοστεί μέσω διευκρινίσεων προς τις χώρες της ΕΕ σχετικά με τον τρόπο χρήσης των κονδυλίων συνοχής και όχι μέσω αλλαγής των επίσημων κανόνων. Εκπρόσωπος της Επιτροπής δήλωσε στην εφημερίδα ότι «δεν υπάρχουν σχέδια» για να παρασχεθεί στις χώρες της ΕΕ «μεγαλύτερη ευελιξία», δεδομένου ότι «οι ισχύοντες κανόνες προβλέπουν ήδη μια τέτοια δυνατότητα».

«Είμαστε πάντα έτοιμοι να εξηγήσουμε στα κράτη μέλη τι είναι και τι δεν είναι δυνατό βάσει των υφιστάμενων κανόνων», πρόσθεσε ο εκπρόσωπος.

Οι Financial Times δείχνουν πάντως να υποψιάζονται ποιος κινεί αυτές τις αλλαγές αλλά και τους περιορισμούς που τις συνοδεύουν. Για παράδειγμα, αναφέρουν ότι η Γερμανία είναι ο άξονας της ευρωπαϊκής στρατιωτικής κινητικότητας λόγω της θέσης της, αλλά οι υποδομές των μεταφορών της βρίσκονται σε κακή κατάσταση. Το υπουργείο Οικονομίας του Βερολίνου εκτίμησε το 2022 ότι η χώρα πρέπει να δαπανήσει επειγόντως 165 δισ. ευρώ για δρόμους, σιδηροτροχιές και γέφυρες. Η Γερμανία δικαιούται να λάβει 39 δισ. ευρώ από τα Ταμεία Συνοχής έως το 2027.

Βεβαίως, η κίνηση αυτή θα είναι ευπρόσδεκτη από τα κράτη στα ανατολικά σύνορα της ΕΕ, τα οποία έχουν αυξήσει τις στρατιωτικές δαπάνες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, ενώ ορισμένα υπέστησαν μείωση των ξένων επενδύσεων. «Πρέπει να επενδύσουμε σε έργα στρατιωτικής κινητικότητας τα οποία είναι δαπανηρά και σημαντικά όχι μόνο για μια χώρα, αλλά και για ολόκληρη την περιοχή», δήλωσε η Γκιντάρε Σκάιστε, υπουργός Οικονομικών της Λιθουανίας.

Ας κάνει ο Πούτιν «ό,τι διάολο θέλει»

Ολα αυτά συνδέονται ασφαλώς με τις εξελίξεις που φέρνουν οι προεδρικές εκλογές στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ο εκλεγμένος πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, προειδοποίησε τους συμμάχους του ΝΑΤΟ, νωρίτερα τη φετινή χρονιά, πως αν δεν αυξήσουν τις στρατιωτικές τους δαπάνες για να πιάσουν το όριο του 2% που προβλέπει η Βορειοατλαντική Συμμαχία θα ενθάρρυνε τη Ρωσία να κάνει «ό,τι διάολο θέλει».

Ειδικά η Πολωνία, γράφουν οι FT, έχει ασκήσει πιέσεις στην Κομισιόν να δαπανήσει περισσότερα για την Αμυνα. Η Βαρσοβία δαπάνησε φέτος το 4,1% του ΑΕΠ, το διπλάσιο του στόχου του ΝΑΤΟ, και σχεδιάζει να φθάσει το 4,7% το 2025. Η Ελλάδα, βρίσκεται ήδη κοντά στο 3% του ΑΕΠ.

Παράλληλα, είναι γεγονός ότι οι χώρες της ΕΕ έχουν δαπανήσει σχετικά λίγα χρήματα από τα κονδύλια συνοχής μέχρι στιγμής, επειδή έδωσαν προτεραιότητα στα δισεκατομμύρια του Ταμείου Ανάκαμψης που αποφασίστηκε στον απόηχο της πανδημίας. Τα εν λόγω κονδύλια λήγουν το 2026.

Η αλλαγή πολιτικής για την ενίσχυση των δαπανών που σχετίζονται με την Αμυνα, πέρα από χώρες όπως η Πολωνία και η Ελλάδα, εκτιμάται ότι θα είναι ευπρόσδεκτη και από τις χώρες που συνεισφέρουν στον προϋπολογισμό της ΕΕ, όπως η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες και η Σουηδία, οι οποίες θεωρούν ότι η χρήση των υφιστάμενων κονδυλίων είναι προτιμότερη από την έκδοση κοινού χρέους ή την παροχή περισσότερης χρηματοδότησης από την ΕΕ.

Αξιωματούχος της ΕΕ ανέφερε στους Financial Times ότι η ανακατεύθυνση κονδυλίων από άλλες προτεραιότητες, όπως οι πράσινες και οι ψηφιακές δράσεις, στην αμυντική βιομηχανία θα απαιτούσε την έγκριση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. «Το γεγονός ότι θα πρέπει να δώσουμε μεγαλύτερη προσοχή στην Αμυνα δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να ξεχάσουμε την πράσινη μετάβαση ή τη συνοχή», δήλωσε ο Πιοτρ Σεραφίν, ο νέος επίτροπος Προϋπολογισμού της ΕΕ, κατά τη διάρκεια της ακρόασης για την επιβεβαίωσή του διορισμού του την περασμένη εβδομάδα.

Υπάρχουν βέβαια και αυτοί που διαφωνούν. Οι FT σημειώνουν λχ. ότι υπάρχουν Περιφέρειες κρατών της ΕΕ (προφανώς όχι στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ) που «έχουν ανάμεικτα συναισθήματα σχετικά με την ώθηση προς τις αμυντικές δαπάνες, ανησυχώντας ότι η στροφή αυτή θα μπορούσε να αποβεί σε βάρος της περιφερειακής ανάπτυξης και να συνεπάγεται μια συγκέντρωση της χρηματοδότησης μακριά από τις τοπικές αρχές». 

Το δημοσίευμα κλείνει πάντως με την επισήμανση ότι η αλλαγή πολιτικής υπέρ των δαπανών για την Αμυνα, που επιταχύνεται μετά την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ, μάλλον ήρθε για να μείνει. Διότι είναι βέβαιο, σύμφωνα και με τους Financial Times, ότι αποτελεί το προοίμιο της μεγαλύτερης εστίασης στoν αμυντικό τομέα που θα αποτυπωθεί στον επόμενο προϋπολογισμό της ΕΕ. Ο οποίος θα ξεκινά από το 2028 και θα αποτελέσει αντικείμενο σκληρής διαπραγμάτευσης —όπως παγίως συμβαίνει— ήδη από το 2025. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα θα μπορούσε να διεκδικήσει να γίνουν ακόμη περισσότερα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση, από αυτά που προωθούνται ήδη υπό το υπάρχον πλαίσιο —και υπό τον φόβο ότι ο Τραμπ θα αφήσει ακάλυπτη την Ευρώπη.

. . .