O υπερτουρισμός στη Σαντορίνη απειλεί τους αμπελώνες 3.000 χρόνων

Οι πολύτιμοι αμπελώνες της Σαντορίνης ζουν στις απόκρημνες πλαγιές και το μαύρο ηφαιστειακό χαλίκι του νησιού εδώ και πάνω από 3.000 χρόνια, καθώς ραντίζονται από το θαλασσινό νερό και ο ήλιος κυριολεκτικά τους «ψήνει».

Η ύπαρξή τους, όμως, απειλείται πλέον από την τουριστική υπερανάπτυξη, καθώς η γη μοσχοπουλιέται για να κτιστούν συγκροτήματα με βίλες, ξενοδοχεία και εστιατόρια. Με την αχαλίνωτη δόμηση στις ακρογιαλιές του Αιγαίου τα τελευταία χρόνια, μεγάλο μέρος του σαντορινιού αμπελώνα έχει αγοραστεί από τους εργολάβους και έχει καλυφθεί με μπετόν. Για την ακρίβεια, τη δεκαετία του 1960 η Σαντορίνη διέθετε 30.000 στρέμματα με αμπέλια, έκταση που όμως έχει πλέον συρρικνωθεί σε μόλις 10.000 στρέμματα.

Και η παραγωγή σταφυλιών στο νησί, που φημίζεται για την ηφαιστειακή καλντέρα του, το εκπληκτικό ηλιοβασίλεμα και τα σπιτάκια του που θυμίζουν κύβους ζάχαρης, έχει μειωθεί σχεδόν κατά 50% τα τελευταία 20 χρόνια, σύμφωνα με την Ενωση Οινοποιών Σαντορίνης, σημειώνει στην Telegraph, ο απεσταλμένος της βρετανικής εφημερίδας Νικ Σκουάιρς.

«Οι κατασκευές για τουριστική ανάπτυξη απειλούν το μοναδικό τοπίο του νησιού» δήλωσε στην Telegraph ο Μάρκος Καφούρος, τοπικός βουλευτής Κυκλάδων της Νέας Δημοκρατίας και πρόεδρος της Santo Wines, ενός από τα παλαιότερα οινοποιεία της Σαντορίνης. Η απειλή αυτή, δε, επιτείνεται από τη μείωση των βροχοπτώσεων, που πιθανώς οφείλεται στην κλιματική αλλαγή.

Στην προσπάθεια να αξιοποιηθεί στο έπακρο η λιγοστή υγρασία, τα αμπέλια στη Σαντορίνη καλλιεργούνται με μια μοναδική μέθοδο που ονομάζεται «κουλούρα», και θυμίζουν πλεγμένο καλάθι. Αντί να αναπτύσσονται κατά μήκος, σε όρθιες πέργκολες, όπως στις περισσότερες αμπελουργικές περιοχές του κόσμου, καλλιεργούνται σε σχήμα καλαθιού στο έδαφος, μια διάταξη που προστατεύει τα σταφύλια από την έντονη ηλιοφάνεια και τους ισχυρούς ανέμους που πλήττουν το νησί.

Το αποτέλεσμα είναι τραγανά, εσπεριδοειδή λευκά κρασιά, που παράγονται από τις ποικιλίες Ασύρτικο, Αθήρι και Αϊδάνι, και ερυθρά από τις ποικιλίες Μανδηλαριά και Μαυροτράγανο, γνωστά και αγαπημένα στα πέρατα του κόσμου.

Αλλά ακόμη και αυτή η αρχαία μέθοδος, που είναι δοκιμασμένη επί αιώνες, δεν μπορεί πλέον να προστατεύσει τα αμπέλια από τις συνθήκες ακραίας ξηρασίας. Οι ετήσιες βροχοπτώσεις έχουν μειωθεί, από 400 χιλιοστά κατά μέσο όρο, σε λιγότερο από 200 χιλιοστά τον χρόνο.

«Η κλιματική αλλαγή και ιδιαίτερα η ξηρασία είναι οι μεγαλύτερες απειλές για τους αμπελώνες της Σαντορίνης» δήλωσε στην Telegraph ο κ. Καφούρος. Φέτος ειδικά, η απουσία βροχοπτώσεων και οι καυτές θερμοκρασίες είχαν ως αποτέλεσμα μια καταστροφική συγκομιδή. Το νησί παρήγαγε μόλις 600 τόνους σταφύλια, σε σύγκριση με 3.500 τόνους σε μια κανονική χρονιά, με τη μείωση να ανέρχεται στο 82%.

«Η μείωση της παραγωγής οφείλεται στα ακραία καιρικά φαινόμενα, ιδίως στην ξηρασία, στις χαλαζοπτώσεις και στη ζέστη του καλοκαιριού. Ανησυχώ για το μέλλον των αμπελώνων της Σαντορίνης περισσότερο από ποτέ» τόνισε ο κ. Καφούρος, ο οποίος εργάζεται  ως γεωπόνος στο νησί εδώ και 35 χρόνια.

Υποστηρίζει ότι η ελληνική κυβέρνηση οφείλει να κάνει πολύ περισσότερα για να προστατεύσει τους εναπομείναντες αμπελώνες από την απειλή της ανάπτυξης και την έλλειψη νερού. Στο μεταξύ είναι σε εξέλιξη μια μελέτη για τη δυνατότητα χρήσης επεξεργασμένων λυμάτων για την άρδευση γεωργικών εκτάσεων.

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η ανάπτυξη και η ξηρασία, που θέτουν σε κίνδυνο την μεγάλη οινοποιητική παράδοση του νησιού και τα εκπληκτικά σαντορινιά κρασιά. Δυσκολίες υπάρχουν επίσης στο να πειστούν οι κάτοικοι του νησιού να δουλέψουν στα χωράφια, όταν υπάρχουν ευκολότερες και πιο άνετες θέσεις εργασίας στον τουρισμό.

«Οι παππούδες που καλλιεργούσαν τα αμπέλια σιγά-σιγά τα παρατάνε και οι νέοι στρέφονται στον τομέα του τουρισμού για εισόδημα. Κανείς δεν πηγαίνει πια στους αμπελώνες. Τα αμπέλια δυσκολεύονται, το κόστος των λιπασμάτων είναι αυξημένο και τα εργατικά χέρια σπανίζουν» δήλωσε πρόσφατα ο οινοποιός Ντένης Δαρζέντας.

Μείωση του τουρισμού

Ο δήμαρχος της Σαντορίνης, Νίκος Ζώρζος, ζητά εδώ και χρόνια από τις Αρχές να περιοριστεί η υπερανάπτυξη και να μειωθούν οι αφίξεις τουριστών στο νησί, καθώς το δημοτικό συμβούλιο δεν έχει την εξουσία να επιβάλει απαγόρευση της οικοδόμησης.

Θέλει επίσης να περιοριστεί σε 8.000 ο αριθμός των επιβατών κρουαζιερόπλοιων που επιτρέπεται να αποβιβάζονται καθημερινά στο νησί. Ελπίζει ότι αυτός ο περιορισμός του αριθμού θα εγκριθεί το επόμενο έτος.

«Από το 2012 ζητάμε [από τις Αρχές] να σταματήσουν την απρογραμμάτιστη τουριστική ανάπτυξη, να προστατεύσουν το τοπίο και να σώσουν τον τόπο από τον μαζικό τουρισμό. Η Σαντορίνη έχει ένα μοναδικό περιβάλλον, που δεν πρέπει να θυσιαστεί για χάρη κάποιου άλλου συμφέροντος» δήλωσε ο κ. Ζώρζος στην Telegraph.

Ο δήμαρχος εξετάζει επίσης το ενδεχόμενο θέσπισης ενός τέλους εισόδου για τους τουρίστες, ακολουθώντας το φετινό παράδειγμα της Βενετίας, που άρχισε να επιβάλλει τέλος 5 ευρώ στους ημερήσιους επισκέπτες της ιταλικής πόλης. Δεν θέλησε να διευκρινίσει πότε θα μπορούσε να εισαχθεί το τέλος εισόδου ή πόσο θα κοστίσει, αλλά δήλωσε: «Θέλουμε να έχουμε τη δυνατότητα να επιβάλλουμε οποιοδήποτε τέλος κρίνεται απαραίτητο».

Ωστόσο, καθώς η Σαντορίνη αρχίζει να ανακάμπτει από άλλη μια τραυματική καλοκαιρινή περίοδο εξαιτίας του κορεσμού του τουρισμού, άλλα ελληνικά νησιά ακολουθούν διαφορετική πορεία.

Το συμβούλιο της Σκύρου, στο νησιωτικό σύμπλεγμα των Σποράδων στο Βόρειο Αιγαίο, απέρριψε ομόφωνα μια πρόταση για ανάπτυξη, που θα περιλάμβανε νέα ξενοδοχεία, αποβάθρες για κρουαζιερόπλοια και μαρίνες για σκάφη αναψυχής.

Ο δήμαρχος Κυριάκος Αντωνόπουλος δήλωσε ότι οι ντόπιοι αγωνιούν να μην καταστρέψουν την ήρεμη γοητεία που προσελκύει τους επισκέπτες στο νησί. «Προτιμούμε να μείνουμε “αναξιοποίητοι” παρά να χάσουμε αυτό που κάνει τη Σκύρο μοναδική» τόνισε.

. . .