Εκτελέσεις, μπλόκα αλλά και σθεναρή αντίσταση: Το κλίμα στην Αθήνα λίγο πριν την απελευθέρωση

Αναφέρει πως μετά τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλινγκραντ το ’43, η ΕΑΜική Αντίσταση απέκτησε ακόμα μεγαλύτερο κύρος. Απελευθερώθηκαν εκτεταμένα ορεινά κυρίως εδάφη και το 1944 τα κατοχικά στρατεύματα έλεγχαν πλέον μόνο τα κέντρα μεγάλων πόλεων και κρίσιμες οδούς μεταφοράς.

Το κλίμα στην Αθήνα λίγο πριν την απελευθέρωση

«Τα κατοχικά στρατεύματα και οι συνεργάτες τους αδυνατούσαν πλέον να ελέγξουν ακόμα και γειτονιές της Αθήνας, όπου η Αντίσταση εκδηλωνόταν με όλες τις μορφές: απεργίες, συλλαλητήρια, διαδηλώσεις, σαμποτάζ στην παραγωγή, δράση του ΕΛΑΣ Αθήνας», αναφέρει ο κ. Σκολαρίκος.

Προσθέτει ακόμη πως τις τελευταίες ημέρες της Κατοχής, πέρα από την κυρίαρχη δράση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, είχε φουντώσει και η αντίδραση, «με αποτέλεσμα τα μπλόκα και οι εκτελέσεις να είναι καθημερινό φαινόμενο».

Το ΚΚΕ εκτιμά πως όσο περισσότερο γινόταν ξεκάθαρη η ήττα του φασιστικού άξονα, τόσο οι αστικές πολιτικές δυνάμεις ξεπέρασαν τις παλιές τους διαφορές και «συνενώθηκαν σε ένα λυσσασμένο αγώνα για τη μεταπολεμική διάσωση της καπιταλιστικής εξουσίας, που προϋπέθετε τη συντριβή του μεγαλειώδους εργατικού-λαϊκού κινήματος που είχε τολμήσει να σηκώσει κεφάλι στα χρόνια της Κατοχής».

Τα διδάγματα της Αντίστασης στην Κατοχή

«Δεν υπάρχει δύναμη, η οποία μπορεί να καταβάλλει τον μαζικά οργανωμένο και αποφασισμένο να αγωνιστεί για τη λευτεριά και το δίκιο του εργαζόμενο λαό», τονίζει ο κ. Σκολαρίκος μιλώντας για τα διδάγματα της αντίστασης σε μια περίοδο που πυκνώνουν τα σύννεφα ενός νέου γενικευμένου πολέμου.

Προσθέτει ακόμη πως ο συσχετισμός δυνάμεων όσο αρνητικός και να εμφανίζεται για τις εργατικές-λαϊκές δυνάμεις, δεν θα πρέπει να θεωρείται ως στάσιμος και αμετάβλητος από την οργανωμένη δράση του λαϊκού παράγοντα.

Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Κώστα Σκολαρίκου στο CNN Greece

Ποια αλληλουχία γεγονότων οδήγησε στην απελευθέρωση της Αθήνας από τους ναζί;

Μετά τη νίκη του Κόκκινου Στρατού στο Στάλιγκραντ (Φλεβάρης 1943) και το Κουρσκ (Αύγουστος 1943), την αντεπίθεσή του και τη συνθηκολόγηση της φασιστικής Ιταλίας, έγινε πλέον φανερή η επικείμενη ήττα του φασιστικού Άξονα. Αυτό προσέδωσε ακόμα μεγαλύτερο κύρος στην ΕΑΜική Αντίσταση, που είχε ως κύριο αιμοδότη και καθοδηγητή το ΚΚΕ και είχε ξεκινήσει το τιτάνιο έργο της από τους πρώτους μήνες της Τριπλής Φασιστικής Κατοχής. Στη διάρκεια του 1943 απελευθερώθηκαν εκτεταμένα ορεινά κυρίως εδάφη, όπου υπό την προστασία του ΕΛΑΣ συγκροτήθηκαν λαογέννητοι θεσμοί τοπικής διοίκησης, εκπαίδευσης και δικαιοσύνης. Αλλά και μέσα στα αστικά κέντρα, οι δυνάμεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ μπόρεσαν να εμποδίσουν βασικές επιλογές των Αρχών Κατοχής και των δοσιλογικών κυβερνήσεων. Το Μάρτη του 1943, οι μεγαλειώδεις απεργίες και διαδηλώσεις ακύρωσαν την επιστράτευση Ελλήνων εργατών που θα μεταφέρονταν στα γερμανικά εργοστάσια. Το ίδιο συνέβη τον Ιούλη του 1943 με την επέκταση της βουλγαρικής ζώνης Κατοχής. Στη διάρκεια του 1944, τα κατοχικά στρατεύματα και οι ντόπιοι συνεργάτες τους έλεγχαν μόνο τα κέντρα των μεγάλων πόλεων και κρίσιμες οδούς μεταφοράς. Έτσι, όταν άρχισε η επέλαση του Κόκκινου Στρατού στα Βαλκάνια, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Ελλάδα για να μην εγκλωβιστούν.

Πώς οργάνωνε η αντίσταση τη μάχη της ενάντια στους ναζί στην Αθήνα και ποιος ο ρόλος του ΚΚΕ;

Μετά την επιβολή της Τριπλής Φασιστικής Κατοχής, το κυρίαρχο τμήμα των Ελλήνων καπιταλιστών και των αστών πολιτικών ακολούθησε τα βρετανικά στρατεύματα και το βασιλιά στο Κάιρο, όπου συγκροτήθηκε εξόριστη κυβέρνηση. Μια άλλη μερίδα των Ελλήνων καπιταλιστών και των αστών πολιτικών, όπως και πολλοί ανώτατοι αξιωματικοί συνεργάστηκε με τις Αρχές Κατοχής και συμμετείχε στις δοσιλογικές κυβερνήσεις, ενώ ένα τρίτο τμήμα παρέμεινε ουδέτερο, περιμένοντας την έκβαση του πολέμου. Ως συνέπεια, συνολικά η οικονομικά κυρίαρχη τάξη και οι αστοί πολιτικοί άφησαν στην καλύτερη περίπτωση τον ελληνικό λαό έρμαιο στα σχέδια των καταχτητών, σε συνθήκες μαζικού λιμού και εκτεταμένων διώξεων και εκτελέσεων.

Την ίδια περίοδο, η πλειοψηφία των κομμουνιστών που είχε εξοριστεί ή φυλακιστεί παραδόθηκε από το δικτατορικό καθεστώς στις Αρχές Κατοχής. Οι ελάχιστοι ελεύθεροι κομμουνιστές και όσοι απέδρασαν από φυλακές και εξορίες συγκάλεσαν τον Ιούλη του 1941 την ΚΕ του ΚΚΕ, που αποφάσισε την ανασυγκρότηση του ΚΚΕ και την ίδρυση ενός εθνικοαπελευθερωτικού μετώπου με στόχο την πάλη με όλα τα μέσα για την απελευθέρωση της χώρας. Αυτή η δράκα των αποφασισμένων επαναστατών έθεσε ένα στόχο που έμοιαζε ανεδαφικός στη βάση του διαμορφωμένου συσχετισμού δυνάμεων, αλλά ήταν ο μόνος ρεαλιστικός για τις ανάγκες και τα συμφέροντα των εργατικών λαϊκών-δυνάμεων. Ακολούθησε η συγκρότηση του Εργατικού ΕΑΜ (Ιούλης 1941) και του ΕΑΜ (Σεπτέμβρης 1941) με τη συμμετοχή του Αγροτικού Κόμματος Ελλάδας και ολιγομελών σοσιαλδημοκρατικών πολιτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων. Το σκληρό χειμώνα του 1941-1942 οι οργανώσεις του ΚΚΕ και του ΕΑΜ έδωσαν τη μάχη εναντίον της πείνας στις πόλεις, ενώ το Φλεβάρη του 1942, οι πρώτοι αντάρτες του ΕΛΑΣ εμφανίστηκαν στα βουνά της Ελλάδας. Στη διάρκεια της χρονιάς, οι εστίες αντίστασης πολλαπλασιάστηκαν, δημιουργώντας ένα πανελλαδικό δίκτυο, ενώ εμφανίστηκαν και οι πρώτες απελευθερωμένες περιοχές. Την επόμενη χρονιά, οι ΕΑΜικές οργανώσεις πολλαπλασιάστηκαν και μαζικοποιήθηκαν. Στο πλάι του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ εμφανίστηκε το ΕΛΑΝ, η ΕΠΟΝ, η ΟΠΛΑ, ενώ στην φιλοΕΑΜική Αντιφασιστική Στρατιωτική Οργάνωση είχε ενταχθεί η πλειοψηφία των στρατευμένων στη Μέση Ανατολή. Τα κατοχικά στρατεύματα και οι συνεργάτες τους αδυνατούσαν πλέον να ελέγξουν ακόμα και γειτονιές της Αθήνας, όπου η Αντίσταση εκδηλωνόταν με όλες τις μορφές: Aπεργίες, συλλαλητήρια, διαδηλώσεις, σαμποτάζ στην παραγωγή, δράση του ΕΛΑΣ Αθήνας.

Ποιο ήταν το κλίμα στην Αθήνα τις ημέρες πριν από την απελευθέρωση;

Πέρα από την κυρίαρχη δράση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, τις τελευταίες μέρες της Κατοχής είχε φουντώσει και η αντίδραση, με αποτέλεσμα τα μπλόκα και οι εκτελέσεις να είναι καθημερινό φαινόμενο. Σε αυτό συνέβαλε το γεγονός ότι όσο περισσότερο γινόταν ξεκάθαρη η ήττα του φασιστικού άξονα, τόσο οι αστικές πολιτικές δυνάμεις ξεπέρασαν τις παλιές τους διαφορές και συνενώθηκαν σε ένα λυσσασμένο αγώνα για τη μεταπολεμική διάσωση της καπιταλιστικής εξουσίας, που προϋπέθετε τη συντριβή του μεγαλειώδους εργατικού-λαϊκού κινήματος που είχε τολμήσει να σηκώσει κεφάλι στα χρόνια της Κατοχής. Ήδη από το 1943 στο πλευρό των κατοχικών στρατευμάτων και των ελληνικών κατασταλτικών μηχανισμών (Γενική και Ειδική Ασφάλεια, Μπουραντάδες κλπ.) δρούσαν τα Τάγματα Ασφαλείας, στα οποία εντάχθηκαν και μέλη του ΕΔΕΣ Αθήνας. Παράλληλα, οι ένοπλες δυνάμεις του ΕΔΕΣ στην Ήπειρο κήρυξαν άτυπη ανακωχή με τα κατοχικά στρατεύματα και στράφηκαν εναντίον του ΕΛΑΣ, όπως έκαναν και στην Αθήνα αστικές οργανώσεις όπως η Χ και η ΡΑΝ που εξοπλίζονταν από τους Βρετανούς. Η ελληνική αστική τάξη και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι, προετοιμάζονταν για την τελική αναμέτρηση με το ΚΚΕ και το εργατικό-λαϊκό κίνημα.

Ποια είναι τα διδάγματα που αντλεί το ΚΚΕ από την περίοδο της κατοχής;

Τα χρήσιμα διδάγματα είναι πολλά και ιδιαίτερα επίκαιρα, αφού πυκνώνουν τα σύννεφα ενός νέου γενικευμένου ιμπεριαλιστικού πολέμου.

Πρώτα απ’ όλα, ότι ο συσχετισμός δυνάμεων όσο αρνητικός και να εμφανίζεται για τις εργατικές-λαϊκές δυνάμεις, δεν θα πρέπει να θεωρείται ως στάσιμος και αμετάβλητος από την οργανωμένη δράση του λαϊκού παράγοντα. Λίγες δεκάδες κομμουνιστές, τασσόμενοι αποφασιστικά στη σωστή πλευρά της Ιστορίας, αυτή των εργατικών-λαϊκών συμφερόντων, κατόρθωσαν να συγκροτήσουν ένα κίνημα που αντιπαρατέθηκε με τις «σιδερόφραχτες» στρατιές του Χίτλερ, που τότε θεωρούνταν ανίκητες.

Από την επιτυχία τους προκύπτει και ένα ακόμα δίδαγμα: Ότι δεν υπάρχει δύναμη, η οποία μπορεί να καταβάλλει τον μαζικά οργανωμένο και αποφασισμένο να αγωνιστεί για τη λευτεριά και το δίκιο του εργαζόμενο λαό.

Παράλληλα, η ιστορία της Κατοχής απέδειξε περίτρανα ότι κανένας λαός δεν μπορεί να εμπιστευτεί την υπεράσπιση της εδαφικής ακεραιότητας της πατρίδας του στα αστικά κόμματα και στην τάξη τους.

Η εργατική τάξη και οι σύμμαχοί της πρέπει να είναι προετοιμασμένοι μέσα και από τον καθημερινό αγώνα και την πολιτική τους πείρα, να μη χύσουν το αίμα τους στο πλευρό της αστικής τάξης, στο πλευρό μιας ιμπεριαλιστικής συμμαχίας στην προσπάθειά της να νικήσει την αντίπαλη, για να εξασφαλίσει κυρίαρχη θέση στη διανομή των πρώτων υλών, των αγορών, των σφαιρών επιρροής. Αντίθετα, πρέπει σήμερα να απαιτήσουν την απεμπλοκή της χώρας από όλες τις ιμπεριαλιστικές συμμαχίες και σε περίπτωση ιμπεριαλιστικού πολέμου να διαμορφώσουν το δικό τους αυτόνομο κέντρο αντίστασης.

Τέλος, η ιστορία της Κατοχής και τα όσα ακολούθησαν διδάσκει ότι μόνο η σύνδεση της εθνικοαπελευθερωτικής πάλης με την πάλη για την ταξική απελευθέρωση από την καπιταλιστική εξουσία, που γεννά την εκμετάλλευση και την ανεργία, τους πολέμους και την προσφυγιά, μπορεί να εξασφαλίσει την πραγματική και οριστική νίκη των εργατικών-λαϊκών δυνάμεων.