Ένα νέο «όπλο» στην μάχη με τον καύσωνα – Το explainer video του CNN Greece για το Heat Alarm

Το νέο «όπλο» στη «μάχη» με τις εξαιρετικά υψηλές θερμοκρασίες που έχει «επιστρατευθεί» το φετινό καλοκαίρι και συγκεκριμένα από τον Απρίλιο του 2024, παρουσιάζουν στο CNN Greece η Διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτο Περιβαλλοντικής Έρευνας στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, Βασιλική Κοτρώνη και ο συνεργάτης του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, Χρήστος Γιάνναρος. Ο λόγος για το νέο σύστημα προειδοποίησης «Heat Alarm». 

Ένα σύστημα προειδοποίησης για την θερμική επιβάρυνση των ανθρώπων εν μέσω καύσωνα, το οποίο λειτουργεί για πρώτη φορά πιλοτικά φέτος από τον Απρίλιο και θα διαρκέσει έως και τον Οκτώβριο. Ένα εργαλείο, που όπως επισημαίνει ο κ. Γιάνναρος εν καιρώ θα μπορούσε να συμβάλει «στην ευρύτερη ενημέρωση των πολιτών μέσα από συστήματα όπως το 112».

Οι καύσωνες αποκτούν μεγαλύτερη ένταση, διάρκεια και συχνότητα

«Η πρωτοβουλία ενός συστήματος προειδοποιήσεων για τη θερμική επιβάρυνση και τους καύσωνες δημιουργήθηκε αρχικά γιατί ο αριθμός των καυσωνικών επεισοδίων αυξάνεται ολοένα και περισσότερο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες» εξηγεί η κα Κοτρώνη.

Ενδεικτικό είναι το γεγονός, ότι, όπως επισημαίνει η ίδια, σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών για τα καυσωνικά επεισόδια των τελευταίων 50 χρόνων «διαπιστώσαμε πως αυξάνονται και γίνονται πιο έντονα όλα τα χαρακτηριστικά των καυσώνων: η διάρκεια, η έντασή και η συχνότητά τους».

Αυτά τα πολύ θερμά επεισόδια δημιουργούν πολύ μεγάλη επιβάρυνση στην υγεία των ανθρώπων και δη στα παιδιά, τους ηλικιωμένους και τα άτομα με υποκείμενα νοσήματα, σε βαθμό που αποτελούν κίνδυνο για τη ζωή τους.

«Σιωπηλός δολοφόνος» – Αύξηση των θανάτων που σχετίζονται με τους καύσωνες κατά 30% την τελευταία 20ετία

Αυτή η θερμική επιβάρυνση συνδυάζεται, τελικά και με μεγαλύτερη θνησιμότητα. Για το λόγο αυτό, οι καύσωνες έχουν χαρακτηριστεί και «σιωπηλός δολοφόνος»:

«Γιατί δεν συνιστούν ένα παράγοντα άμεσα ορατό, όταν ένας άνθρωπος χάνει τη ζωή του, όπως π.χ. σε μια πλημμύρα, όπου ένας θάνατος μπορεί να αποδοθεί άμεσα στο πλημμυρικό φαινόμενο. Αντιθέτως, μπορεί να χάσει κανείς/μιά τη ζωή του/της ακόμη και μέρες αργότερα γιατί τυχόν προβλήματα υγείας επιβαρύνονται πολύ περισσότερο» τονίζει η διευθύντρια Έρευνας του Ινστιτούτου Περιβαλλοντικής Έρευνας.

Μάλιστα, σύμφωνα με σχετικές έρευνες, τα τελευταία 20 χρόνια οι θάνατοι που σχετίζονται με τους καύσωνες έχουν αυξηθεί έως και 30%.

«Αυτοί οι λόγοι, λοιπόν, μας οδήγησαν στην ανάπτυξη του Heat Alarm».

Πώς λειτουργεί το Heat Alarm;

Το Heat Alarm, σύμφωνα με την κα Κοτρώνη, συνδυάζει παράγοντες όπως η θερμοκρασία, η υγρασία, ο άνεμος και η ακτινοβολία για να υπολογίσει την επιβάρυνση στον άνθρωπο.

Λαμβάνει παράλληλα και άλλα ανθρωπομετρικά χαρακτηριστικά, όπως το βιολογικό φύλο, την ηλικία, το βάρος, το ύψος και τη σωματική τους δραστηριότητα.

Παράλληλα, υπολογίζει όλες αυτές τις παραμέτρους για να εκτιμήσει την επικινδυνότητα μιας κλίμακας 1-4 (μέτρια επικινδυνότητα, υψηλή, πολύ υψηλή και ακραία) και να δημιουργήσει έναν δείκτη επικινδυνότητας λόγω καύσωνα.

Λαμβάνει υπόψιν όχι μόνο τις μεσημεριανές θερμοκρασίες, αλλά και τις νυχτερινές, καθώς τότε είναι που ο άνθρωπος μπορεί να ανακουφιστεί θερμικά.

Οι άμεσοι και μακροπρόθεσμοι στόχοι

Άμεσος σκοπός του βιομετεωρολογικού αυτού συστήματος προειδοποίησης, σύμφωνα με την κα Κοτρώνη είναι να αποτελέσει εργαλείο για τις υπηρεσίες και τους οργανισμούς που φέρουν την ευθύνη προστασίας των ευάλωτων πολιτών.

«Θα μπορούσε δηλαδή να αποτελέσει ένα σημαντικό εργαλείο στα «χέρια» ενός Δήμου ή και της πολιτείας, ώστε να εκδοθούν οδηγίες και να ληφθούν μέτρα διευκόλυνσης των ανθρώπων που πλήττονται περισσότερο» τονίζει η ίδια.

Από την πλευρά του ο κ. Γιάνναρος σημειώνει πως απώτερος στόχος του Heat Alarm είναι η «δημιουργία του κατάλληλου εδάφους για τη σύνταξη ευρύτερων σχεδίων αντιμετώπισης των επιπτώσεων της ακραίας ζέστης στην ανθρώπινη υγεία».

«Η εφαρμογή τέτοιων σχεδίων συστήνεται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας από το 2008. Η χώρα μας, όμως, ακόμα δεν διαθέτει κάποιο τέτοιο ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης, σε αντίθεση για παράδειγμα με την Ιταλία και την Πορτογαλία ή ακόμα και την Γερμανία και την Ελβετία» υπογραμμίζει.

Σε ποια σχέδια δράσης μπορεί να συνεισφέρει το εργαλείο αυτό;

Σύμφωνα με τον συνεργάτη του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών τα σχέδια δράσης που θα μπορούσαν να ληφθούν περιλαμβάνουν μακροπρόθεσμα (π.χ. αύξηση χώρων πρασίνου στις πόλεις), μεσοπρόθεσμα (π.χ. εκπαιδευτικές δράσεις πριν το καλοκαίρι) και βραχυπρόθεσμα μέτρα (π.χ. παροχή κλιματιζόμενων αιθουσών) για την προστασία της ανθρώπινης υγείας από τις ακραίες θερμές συνθήκες.

«Τα τελευταία ενεργοποιούνται όταν υπάρχει σχετική προειδοποίηση από συστήματα όπως το HEAT-ALARM, και θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν την ευρύτερη ενημέρωση των πολιτών μέσα από συστήματα όπως το 112».

Πώς μπορεί να φανεί χρήσιμο το σύστημα προειδοποίησης – Τέσσερα παραδείγματα

Ταυτόχρονα, ξεκαθαρίζει ο κ. Γιάνναρος οι φορείς υγειονομικής περίθαλψης και φροντίδας θα πρέπει να βρίσκονται στον πυρήνα των σχεδίων δράσης, ενώ θα πρέπει να υπάρχει και ένα επικεφαλής φορέας, όπως το Υπουργείο Υγείας για τον συνολικό συντονισμό.

«Μεταξύ άλλων, σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, όπως το κύμα ζέστης που επηρεάζει τη χώρα μας αυτές τις μέρες, θα μπορούσαν να ενεργοποιούνται κινητές και σταθερές μονάδες αντιμετώπισης περιστατικών θερμικής εξάντλησης και θερμοπληξίας, όπως το πρόσφατο παράδειγμα στην Ινδία.

«Εστιάζοντας στις πιο ευάλωτες ομάδες πληθυσμού, θα μπορούσε επίσης να υπάρχει τακτική επικοινωνία και έλεγχος της κατάστασης της υγείας ανθρώπων που διαμένουν μόνοι (π.χ. από το πρόγραμμα “Βοήθεια στο Σπίτι”), ενώ μονάδες φροντίδας ηλικιωμένων θα μπορούσαν να προσαρμόζουν τα γεύματα με περισσότερο αλάτι για την αναπλήρωση ηλεκτρολυτών» συμπληρώνει.

Σύμφωνα με τον ίδιο, «ειδική ενημέρωση και μέριμνα θα πρέπει να υπάρχει και για εργαζόμενους σε εξωτερικούς χώρους, όπως προβλέπεται και από τη σχετική εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας.