Ο Σηκουάνας ήταν τοξικός για έναν αιώνα

Σύνταξη – επιμέλεια: Στέλιος Βασιλούδης

Το 2019, αρκετά χρόνια πριν οι  αθλητές των Ολυμπιακών Αγώνων κολυμπήσουν στον Σηκουάνα, μια ομάδα φίλων αναζήτησε ένα μέρος για κολύμπι στο Μετς, τρεις ώρες ανατολικά του Παρισιού. Τα καλοκαίρια γίνονταν όλο και πιο ζεστά και οι περισσότερες δημοτικές πισίνες είτε ήταν κλειστές είτε είχαν μικρή χωρητικότητα. Η ομάδα ήθελε να δημιουργήσει μια περιοχή κολύμβησης στον ποταμό Μοσέλ, ο οποίος πηγάζει 200 χμ από το Mέτς, στα βουνά Βοσγκ και διασχίζει τη γαλλική πόλη περίπου 117.000 κατοίκων. «Τώρα ο ποταμός είναι  κολυμβήσιμος τις περισσότερες φορές», λεει η Sibylle van der Walt, η οποία ήταν επικεφαλής της ομάδας. «Είναι πολύ καλύτερος από τον Σηκουάνα», συμπληρώνει.

…

Ίδρυσαν τότε το Metz Ville d’Eau, μια περιβαλλοντική οργάνωση βάσης και συνεργάστηκαν με πανεπιστημιακούς ερευνητές για να ξεκινήσουν τη δοκιμή της ποιότητας του νερού σε διαφορετικές τοποθεσίες, κατά μήκος του ποταμού. Μέχρι στιγμής, τα επίπεδα των βακτηρίων είναι γενικά ασφαλή εκτός μετά από δυνατή βροχή. Τα πλήρη αποτελέσματα αναμένονται τον Μάιο του 2025, σύμφωνα με την van der Walt.

Το Metz Ville d’Eau αποτελεί μέρος της συμμαχίας κολυμβήσιμων πόλεων, εκπροσωπώντας οργανισμούς από 31 πόλεις σε 16 χώρες που πιέζουν για καθαρότερες και πιο προσιτές αστικές πλωτές οδούς. Τον περασμένο μήνα, η συμμαχία δημοσίευσε έναν χάρτη που καθορίζει τις αρχές και τους στόχους της – συμπεριλαμβανομένης της μετατροπής 30 πόλεων σε κολυμβήσιμες έως το 2030.

…

Η ομάδα θέλει «ένα νέο status quo» δημόσιας πρόσβασης στις αστικές πλωτές οδούς για κολύμπι. Ανάλογα με την πόλη και την πλωτή οδό, αυτό θα μπορούσε να είναι τόσο απλό όσο να επιτρέπεται η κολύμβηση σε ένα πρώην μολυσμένο ποτάμι όπου οι συνθήκες έχουν βελτιωθεί. Αλλιώς, θα μπορούσε να απαιτήσει την εκ νέου σύνταξη νόμων για να επιτρέψουν φιλτραρισμένες πλωτές πισίνες σε ποτάμια ή περιοδικά να κλείνουν πλωτές οδοί στη ναυτιλία, για παράδειγμα.

Οι διοργανωτές λένε ότι δημιουργώντας μια παγκόσμια ομπρέλα για πρωτοβουλίες αστικής κολύμβησης, ελπίζουν να προωθήσουν την ανταλλαγή ιδεών και πρωτοτύπων. Αυτό που λειτουργεί στη Νέα Υόρκη ή το Παρίσι ή το Μετς θα μπορούσε να βοηθήσει στην καθοδήγηση των προσπαθειών σε άλλα μέρη.   «Αντί οι άνθρωποι να προσπαθούν να πετύχουν τις ίδιες λύσεις ανεξάρτητα, μπορούμε να συνεργαστούμε με αυτές που έχουν ήδη αναπτυχθεί», πιστεύει ο Matt Sykes, ιδρυτής της Regeneration Projects, μιας εταιρείας συμβούλων βιωσιμότητας με έδρα τη Μελβούρνη, που ξεκίνησε τη συμμαχία.

Πως μετατράπηκε ο Σηκουάνας από τοξική χωματερή σε οικονομική μηχανή

Τα σχέδια για μια εναρκτήρια σύνοδο κορυφής στο Παρίσι το επόμενο καλοκαίρι έχουν υποστήριξη από τον αντιδήμαρχο της πόλης. Η van der Walt ελπίζει ότι οι σύνοδοι κορυφής ενθαρρύνουν τη χρηματοδότηση από πόλεις ή την Ευρωπαϊκή Ένωση, βοηθώντας έτσι στην αξιοποίηση περισσότερων ποταμών και παραλιών για κολυμβηση. Όμως η μεταμόρφωση του Σηκουάνα για τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Παρισιού μπορεί τελικά να είναι αυτό που εισάγει την ιδεα της κολυμβήσιμης πόλης στη συνείδηση ​​του κοινού και ωθεί τα έργα προς τα εμπρός.

Το Παρίσι επένδυσε 1,5 δισ δολ σε μια δεξαμενή αποθήκευσης όμβριων υδάτων, που ισοδυναμεί με 20 πισίνες ολυμπιακών διαστάσεων, για να συγκρατήσει την τοξική απορροή που διαφορετικά θα κατέληγε στον Σηκουάνα. Τρεις δημόσιοι χώροι κολύμβησης έχουν προγραμματιστεί να ανοίξουν το επόμενο καλοκαίρι, συμπεριλαμβανομένου του Πύργου του Άιφελ, όπου τα πλοία θα απαγορευθούν μεταξύ 10 π.μ. και 6 μ.μ.

«Οι δημόσιες αρχές δεν θα μπορούν να ισχυριστούν οτι η διαδικασία είναι δύσκολη η περίπλοκη. Εάν έχει γίνει στο Παρίσι, θα μπορεί να γίνει και στην Τουλούζη», είπε η van der Walt, αναφέροντας μια άλλη γαλλική πόλη που προσπαθεί να μετατρέψει ένα ποτάμι της σε κολυμβήσιμο.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, περισσότερο από το 80% των μη επεξεργασμένων λυμάτων επιστρέφει στο περιβάλλον. Μέχρι αυτό το καλοκαίρι, η κολύμβηση είχε απαγορευτεί στον Σηκουάνα από το 1923. Όπως πολλοί ποταμοί της πόλης, ήταν πηγή ακατέργαστων λυμάτων και τοξικών απορροών. Τα τουριστικά και τα εμπορικά ναυτιλιακά σκάφη κυριαρχούν στον ποταμό, μια οδική αρτηρία για περίπου 20 εκατομμύρια τόνους εμπορευμάτων κάθε χρόνο.

Όλα αυτά αλλάζουν, αλλά όχι χωρίς μερικές δυσκολίες. Το Ολυμπιακό τρίαθλο ανδρών αναβλήθηκε λόγω βακτηρίων από υπερχείλιση λυμάτων. Αργότερα, μια Βελγίδα αθλήτρια τριάθλου φέρεται να αρρώστησε αφού κολύμπησε στο ποτάμι, με αποτέλεσμα η ομάδα της να αποχωρήσει από τη διοργάνωση.

Ενώ οι Ολυμπιακοί Αγώνες μπορεί να βοήθησαν «να τραβήξουν την προσοχή του κοινού σχετικά με τις υδάτινες οδούς που θα μπορούσαν να γίνουν κολυμβήσιμες», το φιάσκο του τριάθλου υπογραμμίζει επίσης ότι «για πάρα πολύ καιρό, αντιμετωπίζαμε τα ποτάμια μας σαν ανοιχτούς υπονόμους», δήλωσε ο Marc Yaggi, Διευθύνων Σύμβουλος της Waterkeeper Alliance, μιας οργάνωσης υπεράσπισης του καθαρού νερού και μέλος της συμμαχίας κολυμβήσιμων πόλεων.

Τα οφέλη της αστικής κολύμβησης 

Η αντιστροφή αυτών των πρακτικών μπορεί να προχωρήσει πέρα ​​από την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας (ο Σηκουάνας έχει τώρα περισσότερα από 30 είδη ψαριών, από μόλις τρία τη δεκαετία του 1970). Οι καθαρότερες πλωτές οδοί είναι ζωτικής σημασίας για πιο δίκαιες πόλεις, δημιουργώντας δημόσιους χώρους που υποστηρίζουν την υγεία, την οικονομική ανάπτυξη και την ανθεκτικότητα στο κλίμα. Η κολύμβηση μπορεί να είναι «μια οικονομική μηχανή», λεει ο Yaggi. «Μια πόλη που προσφέρει τη δυνατότητα κολύμβησης μπορεί να οδηγήσει τον τουρισμό, την αναψυχή και τις τοπικές επιχειρηματικές εξελίξεις. Έχετε μια πλατφόρμα για την περιβαλλοντική εκπαίδευση και μια κλιματική λύση όσον αφορά το να δώσετε στους ανθρώπους ένα μέρος για να δροσιστούν κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα», συμπληρώνει.

Η κολύμβηση συνεισέφερε περίπου 3 δισ δολ σε κοινωνική αξία στην Αγγλία το 2022, σύμφωνα με την Swim England, έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό που προωθεί και αναπτύσσει την κολύμβηση στην Αγγλία, με οφέλη που κυμαίνονται από τη βελτίωση της σωματικής και ψυχικής υγείας έως τη μείωση της εγκληματικότητας. Ο αρχιτέκτονας Chris Romer-Lee, με έδρα το Λονδίνο ελπίζει να επεκτείνει αυτά τα οφέλη δημιουργώντας περιοχές κολύμβησης στον ποταμό Τάμεση. Η εταιρεία του Studio Octopi, μέλος της συμμαχίας κολυμβησιμων πόλεων, πρότεινε αρχικά τα Λουτρά του Τάμεση το 2013.

Έχουν εξεταστεί πολλές τοποθεσίες κατά μήκος του τμήματος του ποταμού στο κεντρικό Λονδίνο, αλλά «οι παλιοί κανόνες που υπαγορεύουν τον τρόπο λειτουργίας του ποταμού» έχουν αποτρέψει κάθε προσπάθεια, είπε ο Romer-Lee. Η Αρχή Λιμένος του Λονδίνου (PLA) αποθαρρύνει την κολύμβηση στον Τάμεση. Πέρα ​​από το κόστος κατασκευής, οι πισίνες θα οφείλουν ενοίκιο στην PLA για τη χρήση αγκυροβολιών, οι οποίες είναι δυσεύρετες στον ποταμό. Αυτά τα τέλη θα έθεταν εκτός λειτουργίας μια δημόσια δεξαμενή «μέσα σε μερικά χρόνια», προσθεσε ο Romer-Lee. «Πρέπει να υπάρχει λίγη ευελιξία στον τρόπο με τον οποίο οι αρχές αντιμετωπίζουν μια μη κερδοσκοπική κοινοτική επιχείρηση όπως η Thames Baths».

Αυτό πάντως φαίνεται πιο πιθανό να συμβεί από ότι ακόμη και πριν από ένα χρόνο, δεδομένης της πρόσφατης πρότασης του δημάρχου του Λονδίνου Sadiq Khan για έναν Τάμεση που μπορεί να κολυμβηθεί μέχρι το 2034. Επιπλέον, το Λονδίνο ολοκλήρωσε πρόσφατα στον Τάμεση τη σήραγγα Tideway κόστους 6 δις δολ, ένα κοντέινερ μεγέθους 600 πισινών ολυμπιακών διαστάσεων, που θα αποτρέπει την υπερχείλιση λυμάτων. Δεν θα συλλαμβανει όλη τη ρύπανση από τους παραπόταμους που τροφοδοτούν τον ποταμό, αλλά μια προσέγγιση «πόλης σφουγγάρι» που χρησιμοποιεί διαπερατές επιφάνειες και χώρους πρασίνου «για να φιλτράρεται το νερό πριν πάει στο ποτάμι» θα μπορούσε να βοηθήσει, είπε ο Romer-Lee.

Τελος, το +Pool βοηθησε στην επίτευξη αλλαγών πολιτικης για την ενθάρρυνση δημιουργίας φιλτραρισμενων πλωτών πισινών στη Ν.Υορκη, προσφέροντας ένα πιθανό πρότυπο για άλλες μεγάλες πόλεις.

Πολίτες που συμπληρώνουν τα κενά 

Σε πόλεις που δεν διαθέτουν χρηματοδότηση ή πολιτική βούληση, οι άνθρωποι συχνά κολυμπούν ούτως ή άλλως, διακινδυνεύοντας την υγεία τους βουτώντας σε μολυσμένα ποτάμια. Πολλά μέρη βασίζονται σε προσπάθειες βάσης για τον μετριασμό ή τουλάχιστον την ευαισθητοποίηση σε ορισμένους από τους κινδύνους. Η Open Swims για παραδειγμα, εχει επισημάνει την κακή ποιότητα του νερού του ποταμού Μιλγουόκι, στην ομώνυμη πόλη. Η Lake Ontario Waterkeeper δημιούργησε το Swim Guide, μια εφαρμογή που χρησιμοποιεί την επιστήμη των πολιτών και τα κυβερνητικά δεδομένα για τον προσδιορισμό της δυνατοτητας κολύμβησης σε περισσότερες από 10.000 τοποθεσίες. Οι προσπάθειες της London Waterkeeper οδήγησαν σε έναν χάρτη δεδομένων υπερχείλισης λυμάτων, σε πραγματικό χρόνο, το 2023.

Παρά τις τόσες πολλές πληροφορίες, «δεν υπάρχουν αρκετές», υπογραμμίζει ο Yaggi. «Γνωρίζουμε ακριβώς πόσος άνθρακας και πόσο μεθάνιο εκπέμπεται στην ατμόσφαιρα, αλλά δεν ξέρουμε τι υπάρχει στο νερό μας, παρόλο που έχουμε πολλά δεδομένα για αυτό».

Το κόστος της ολοκληρωμένης παρακολούθησης της ποιότητας του νερού υπερβαίνει αυτό που είναι διατεθειμένες να επενδύσουν ορισμένες τοπικές και πολιτειακές κυβερνήσεις – καθως και η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ -, σύμφωνα με τον Yaggi. Επιπλέον, η περισσότερη παρακολούθηση της ποιότητας του νερού επικεντρώνεται στη βακτηριολογία – Ε. coli και Enterococcus – αλλά η van der Walt επισημαίνει ότι οι συγκεντρώσεις χημικών στο νερό και στην κοίτη του ποταμού δεν πρέπει να παραβλέπονται.

Αυτό το καλοκαίρι, χάρη στην υποστήριξη του Metz Ville d’Eau, ο δήμαρχος του Μετς δημιούργησε μια μικρή αμμώδη παραλία στο Μοσελ. Ωστόσο, η κοίτη του ποταμού είναι μολυσμένη με αρσενικό, σύμφωνα με χημικές δοκιμές από τους συνεργάτες της Metz Ville d’Eau, θέτοντας δυνητικά σε κίνδυνο τους κολυμβητές όταν χρησιμοποιούν τη νέα ρηχή περιοχή κολύμβησης.

Εκτός από τη μικρή παραλία, η van der Walt και οι φίλοι της εξακολουθούν να αναζητούν την έγκριση της πόλης για μια φιλτραρισμένη πισίνα ποταμού σε μια βαθύτερη περιοχή του Μοσελ. «Θα υπάρξουν ευκαιρίες να στηριχτούμε στη συμμαχία για υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης μιας προγραμματισμένης συνόδου κορυφής το 2027 στην Κοπεγχάγη για τον εορτασμό του 25ου έτους των Islands Brygge, ενός λιμανιού που θεωρείται πρότυπο για την αστική κολύμβηση. Η δημοσιότητα γύρω από τον καθαρισμό του Σηκουάνα μπορει να μας βοηθήσει περαιτέρω», είπε η van der Walt «Είναι μια νέα φάση στο γαλλικό πλαίσιο», πρόσθεσε.

«Ακριβώς όπως οι πόλεις που είναι κατασκευασμένες για αυτοκίνητα αναγνωρίζουν την ανάγκη για πεζόδρομους και ποδηλατόδρομους, ετσι και οι δήμοι που έχουν δώσει προτεραιότητα στη βιομηχανική χρήση των ποταμών έρχονται ξαφνικά αντιμέτωποι με το γεγονός ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν και άλλοι χρήστες του νερού», κατέληξε.

Πηγή: Fast Company