Explainer video: Η Γάζα αντιμέτωπη με την «οικοκτονία» – Οι συνέπειες του πολέμου στο περιβάλλον

Τη θέση του σε ένα τόπο «φάντασμα» έχει δώσει το φυσικό περιβάλλον που δέσποζε κάποτε στη Γάζα, καθώς το περιβαλλοντικό αποτύπωμα του πολέμου στον παλαιστινιακό θύλακα είναι οδυνηρό. Οι συνέπειες του σφυροκοπήματος του Ισραήλ στα οικοσυστήματα της Παλαιστίνης είναι πλέον ασύλληπτες και έχει αρχίσει εδώ και αρκετούς μήνες να διερευνάται το ενδεχόμενο της «οικοκτονίας».

Τι είναι όμως η «Οικοκτονία»; Ο όρος οικοκτονία σχηματίσθηκε κατ’ αναλογία με τη σύνθετη λέξη γενοκτονία και σημαίνει καταστροφή του φυσικού περιβάλλοντος.

Ο ορισμός της «Οικοκτονίας»

Τον όρο προσπάθησε να εισάγει στο Διεθνές Δίκαιο ως «έγκλημα πολέμου» μια ανεξάρτητη ομάδα εμπειρογνωμόνων και δικηγόρων, σύμφωνα με την οποία ως οικοκτονία θεωρούνται οι «απρόβλεπτες πράξεις που διαπράττονται με γνώση ότι υπάρχει σημαντική πιθανότητα σοβαρής και είτε εκτεταμένης είτε μακροπρόθεσμης βλάβης στο περιβάλλον που προκλήθηκαν από αυτές τις πράξεις».

Με βάση αυτό τον ορισμό, την κλίμακα και τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο της καταστροφής, έχουν υπάρξει εκκλήσεις να διερευνηθεί το ενδεχόμενο οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις του πολέμου στη Γάζα να συνιστούν «οικοκτονία».

Σύμφωνα με το Καταστατικό της Ρώμης, το οποίο διέπει το διεθνές ποινικό δικαστήριο, είναι έγκλημα πολέμου η εκ προθέσεως υπερβολική επίθεση γνωρίζοντας ότι θα προκαλέσει εκτεταμένη, μακροπρόθεσμη και σοβαρή ζημιά στο φυσικό περιβάλλον. Οι συμβάσεις της Γενεύης απαιτούν από τα αντιμαχόμενα μέρη να μην χρησιμοποιούν μεθόδους πολέμου που προκαλούν «ευρεία, μακροπρόθεσμη και σοβαρή ζημιά στο φυσικό περιβάλλον».

Ο Αμπίρ αλ-Μπούτμε, συντονιστής του Δικτύου Παλαιστινιακών Περιβαλλοντικών ΜΚΟ, λέει: «Η ισραηλινή κατοχή έχει βλάψει ολοκληρωτικά όλα τα στοιχεία της ζωής και τα περιβαλλοντικά στοιχεία στη Γάζα. Κατέστρεψαν εντελώς τη γεωργία και την άγρια ζωή».

«Αυτό που συμβαίνει είναι, σίγουρα, οικοκτονία», λέει. «Βλάπτει ολοκληρωτικά το περιβάλλον στη Γάζα μακροπρόθεσμα». «Ο παλαιστινιακός λαός έχει μια ισχυρή σχέση με τη γη – είναι πολύ συνδεδεμένος με τη γη του αλλά και με τη θάλασσα», λέει. «Οι άνθρωποι στη Γάζα δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς ψάρεμα, χωρίς γεωργία», προσθέτει.

Στο παραπάνω συντείνει και η Forensic Arcitecture. «Η καταστροφή γεωργικής γης και υποδομής στη Γάζα είναι μια σκόπιμη πράξη οικοκτονίας», τονίζει.

Ποιες είναι οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις στη Γάζα;

Σε μεγάλο μέρος του πολύπαθου θύλακα, δεν υπάρχει πλέον τρεχούμενο νερό, ενώ τα λύματα και τα απόβλητα συσσωρεύονται. Οι κάτοικοι φοβούνται ότι ο αέρας που αναπνέουν είναι μολυσμένος από καπνό και σωματίδια και ότι το νερό μεταφέρει ασθένειες.

Το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα έχουν μολυνθεί από πυρομαχικά και τοξίνες, η θάλασσα είναι πνιγμένη από λύματα και απόβλητα και ο αέρας είναι μολυσμένος από καπνό και σωματίδια.

Οπωρώνες, ελαιώνες και χωράφια έχουν ισοπεδωθεί από τις βόμβες και μπουλντόζες, ενώ δορυφορικές εικόνες, που είχε δημοσιεύσει ο Guardian, δείχνουν να έχει καταστραφεί περίπου το 38-48% της επιφάνειας των δέντρων

Σύμφωνα με το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών, ο βομβαρδισμός κατοικημένων περιοχών μπορεί να μολύνει το έδαφος και τα υπόγεια ύδατα μακροπρόθεσμα – τόσο μέσω των ίδιων των πυρομαχικών όσο και μέσω των κτηρίων που έχουν καταρρεύσει και τα οποία απελευθερώνουν επικίνδυνα υλικά όπως αμίαντο, βιομηχανικές χημικές ουσίες και καύσιμα στον αέρα, στο έδαφος και στα υπόγεια ύδατα.

«Χάθηκαν ολόκληρα περιβόλια, έχει μείνει μόνο χώμα, δεν βλέπεις τίποτα πια» αναφέρουν ειδικοί.

Έχει χαθεί τουλάχιστον το 1/3 της γης

Ανεξάρτητη δορυφορική ανάλυση από την Forensic Architecture (FA), μια ερευνητική ομάδα με έδρα το Λονδίνο που ερευνά την κρατική βία, βρήκε παρόμοια αποτελέσματα.

Πριν από τις 7 Οκτωβρίου, τα αγροκτήματα και οι οπωρώνες κάλυπταν περίπου 170 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ή το 47% της συνολικής έκτασης της Γάζας. Μέχρι τα τέλη Φεβρουαρίου, η FA εκτιμά από δορυφορικά δεδομένα ότι η ισραηλινή στρατιωτική δραστηριότητα είχε καταστρέψει περισσότερα από 65 τετραγωνικά χιλιόμετρα, ή το 38% αυτής της γης.

Εκτός από την καλλιεργούμενη γη, περισσότερα από 7.500 θερμοκήπια αποτελούσαν ζωτικό μέρος της γεωργικής υποδομής της περιοχής.

Σχεδόν το ένα τρίτο έχει καταστραφεί εξ ολοκλήρου, σύμφωνα με την ανάλυση της FA, που κυμαίνονται από έως και 90% στα βόρεια της Γάζας έως περίπου 40% γύρω από το Χαν Γιούνις.

Από τον Ιανουάριο του 2024, το UNEP εκτίμησε ότι οι βομβαρδισμοί είχαν αφήσει 22,9 εκατομμύρια τόνους συντριμμιών και επικίνδυνου υλικού, με πολλά από τα συντρίμμια να περιέχουν ανθρώπινα υπολείμματα.

«Πρόκειται για μια εξαιρετικά μεγάλη ποσότητα συντριμμιών, ειδικά για μια τόσο μικρή περιοχή», λέει. «Τα συστατικά των συντριμμιών και των ερειπίων μπορεί να περιέχουν επιβλαβείς ουσίες όπως αμίαντο, βαρέα μέταλλα, ρυπαντές πυρκαγιάς, πυρομαχικά που δεν έχουν εκραγεί και επικίνδυνες χημικές ουσίες».