Πώς η κλιματική κρίση έγινε μέρος της νέας έκδοσης του δημοφιλούς επιτραπέζιου παιχνιδιού «Catan»

Για πολλούς, τα παιχνίδια είναι μια απόδραση σε έναν κόσμο διασκέδασης και φαντασίας. Ωστόσο, η νεότερη έκδοση ενός δημοφιλούς επιτραπέζιου παιχνιδιού ασχολείται άμεσα με ένα επίκαιρο θέμα που δεν είναι και τόσο διασκεδαστικό: την κλιματική κρίση.

Το «Catan» (γνωστό στην Ελλάδα ως «Οι άποικοι του Κατάν») είναι ένα παιχνίδι που αφορά τη συλλογή και τη χρήση πόρων, όπως τούβλα και ξυλεία, για την οικοδόμηση και την επέκταση οικισμών σε έναν φανταστικό κόσμο. Το 2025 συμπληρώνει 30 χρόνια, και ενώ μέσα σε αυτό το διάστημα έχουν κυκλοφορήσει πολλές εκδόσεις και επεκτάσεις που έχουν πουλήσει περισσότερα από 45 εκατομμύρια αντίτυπα παγκοσμίως. Η τελευταία έκδοση «Catan: New Energies» είναι αυτή που φέρνει τις περισσότερες αλλαγές.

Αντί να διαδραματίζεται σε προβιομηχανικές εποχές, το «New Energies» λαμβάνει χώρα στον 21ο αιώνα, με πραγματικά στοιχεία για τον κόσμο μας, όπως οι σταθμοί παραγωγής ενέργειας και η ρύπανση να παίζουν σημαντικό ρόλο. Από πολλές απόψεις, είναι λογικό για ένα παιχνίδι σχετικά με την ταχεία επέκταση της ανθρωπότητας να εξερευνά τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, την οποία, άλλωστε, προκάλεσε η εκβιομηχάνιση.

Πώς παίζεται

Στο «New Energies», το βασικό gameplay της συλλογής πόρων για την οικοδόμηση οικισμών είναι το ίδιο με την παραδοσιακή έκδοση του «Catan». Αλλά σε αυτή την έκδοση, υπάρχουν πρόσθετες κάρτες και μηχανισμοί που εισάγουν στοιχεία κλιματικής κρίσης.

Αντί να χτίζουν απλώς δρόμους, πόλεις και κωμοπόλεις, οι παίκτες πρέπει να χτίσουν εργοστάσια ορυκτών καυσίμων ή ανανεώσιμων πηγών ενέργειας για να συλλέξουν ενέργεια. Αλλά οι επιλογές τους έχουν συνέπειες.

Αν ένας παίκτης χτίσει ένα εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας από ορυκτά καύσιμα, για παράδειγμα, το επίπεδο των αερίων του θερμοκηπίου στο παιχνίδι αυξάνεται και υποδεικνύεται στο ταμπλό του παιχνιδιού με έναν μικρό δείκτη. Όταν συμβαίνει αυτό, αυξάνονται επίσης οι πιθανότητες για γεγονότα που σχετίζονται με το κλίμα στο παιχνίδι, όπως οι πλημμύρες ή η ατμοσφαιρική ρύπανση.

Αυτά τα κλιματικά συμβάντα μπορούν να εμποδίσουν την παραγωγή πόρων για τους παίκτες και επομένως την ικανότητά τους να επεκτείνουν τους οικισμούς τους και να κερδίσουν το παιχνίδι. Μπορούν επίσης να προκαλέσουν το πρόωρο τέλος του παιχνιδιού, οπότε κερδίζει ο παίκτης με τις περισσότερες μονάδες παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές.

Η προσθήκη κλιματικών στοιχείων στο «Catan» σίγουρα κάνει το παιχνίδι πιο περίπλοκο. Αλλά αυτό αντικατοπτρίζει επίσης την πραγματικότητα του κόσμου μας. Ακόμα και οι ειδικοί δυσκολεύονται να καταλήξουν σε συναίνεση σχετικά με τις καλύτερες λύσεις για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής.

Ηθικά διλήμματα

Ενώ το «Catan: New Energies» κυκλοφόρησε στις 14 Ιουνίου, ο σχεδιασμός του είχε ξεκινήσει από το 2011, με ένα σενάριο που ονομαζόταν «Oil Springs» και βασιζόταν στη διαχείριση των πετρελαϊκών πόρων. Στη συνέχεια η έκθεση του Παγκόσμιου Ταμείου για τη Φύση (WWF) για τις κλιματικές λύσεις του 2050, ενέπνευσε την ιδέα ενός «Catan» που ασχολείται με την ηλεκτρική ενέργεια ως πόρο, και μπήκαν στο παιχνίδι ο άνεμος, το νερό και ο ήλιος ως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.

Προτού ολοκληρωθεί ο σχεδιασμός του «New Energies» τον Δεκέμβριο του 2022, ζητήθηκαν γνώμες από εξωτερικούς δοκιμαστές παιχνιδιών. «Τους άρεσε, γιατί κανείς δεν ένιωσε ότι τους επιβάλλαμε τη γνώμη μας», λέει ο Benjamin Teuber, σχεδιαστής παιχνιδιών και διευθύνων σύμβουλος της Catan GmbH. «Έλεγαν: “Ω, μπορώ να αναπτυχθώ αρκετά καλά με ορυκτά καύσιμα. Θέλω όμως να το κάνω αυτό; Δεν ξέρω”».

«Θέλαμε να το κάνουμε να μοιάζει με προσομοίωση της πραγματικότητας. Και για το λόγο αυτό, είναι σημαντικό ότι μπορείτε να κερδίσετε με την ενέργεια από ορυκτά καύσιμα. Πολλοί από τους δοκιμαστές του παιχνιδιού έπρεπε να αμφισβητήσουν την ηθική τους και να λάβουν αποφάσεις με βάση αυτή», λέει ο Teuber.

Στην πραγματική ζωή, σχεδόν όλοι έχουν άποψη για το τι θα μπορούσαμε να κάνουμε ως κοινωνία για να μειώσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης. Αλλά λίγοι από εμάς είναι σε θέση να κάνουν αλλαγές σε παγκόσμια κλίμακα. Το να έχουμε τη δύναμη να βελτιώσουμε την υγεία του πλανήτη, ακόμη και σε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, μπορεί να μας δώσει δύναμη.

Αν οι παίκτες μέσα από το «New Energies» φιλοσοφήσουν την πορεία του κλίματος και προσπαθήσουν να κάνουν μικρές αλλαγές στη ζωή τους, το παιχνίδι θα έχει κάνει τη δουλειά του, λέει ο Teuber.

Με πληροφορίες από: How the makers of a beloved board game reworked it to address the climate crisis by Saira Mueller, CNN.