«Φραγή» για ανήλικους στα social media: Τα κυβερνητικά σχέδια και πώς αντιδρούν γονείς και παιδιά

Μπορεί να εφαρμοστεί ένα τέτοιο μέτρο; Θα έχει αποτέλεσμα; Πώς θα επηρεάσει τους νέους, η ζωή και η καθημερινότητα των οποίων είναι συνυφασμένες με την τεχνολογία;

Το CNN Greece μίλησε με εκπροσώπους της κυβέρνησης, με γονείς, με παιδιά αλλά και με ειδικούς προκειμένου να δώσει απαντήσεις στα ερωτήματα που προκύπτουν γύρω από το τόσο σοβαρό αυτό ζήτημα.

Ζαχαράκη: «Εθνική στρατηγική για την ψηφιακή προστασία των παιδιών»

Η κυβέρνηση σχεδιάζει να εφαρμόσει αυστηρούς περιορισμούς στη χρήση των social media από παιδιά κάτω των 15 ετών. Μάλιστα, την Τρίτη (17/12) πραγματοποιήθηκε σύσκεψη υπό τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσιάστηκε το εθνικό σχέδιο για την αντιμετώπιση του εθισμού των ανηλίκων στο διαδίκτυο.

Η υπουργός Οικογένειας και Κοινωνικής Συνοχής Σοφία Ζαχαράκη μιλώντας στο CNN Greece κάνει λόγο για μια «εθνική στρατηγική για την ψηφιακή προστασία των παιδιών» και διευκρινίζει ότι είναι δύσκολο να αρθεί η δυνατότητα δημιουργίας προσωπικού προφίλ αλλά ότι μπορούν να τεθούν όρια στη λήψη και αξιοποίηση προσωπικών δεδομένων των ανηλίκων.

«Χαράζουμε μια εθνική στρατηγική για την ψηφιακή προστασία των παιδιών, σε συνεννόηση και με τις εταιρείες που διαθέτουν τις ψηφιακές πλατφόρμες και τα social media, προκειμένου να περιορίσουμε τη λήψη προσωπικών δεδομένων και αξιοποίησής τους. Ταυτόχρονα, εντείνουμε τη συζήτηση, σε επίπεδο ΕΕ, για τον περιορισμό της πρόσβασης σε παιδιά κάτω των 15 ετών και θέτουμε σε εφαρμογή το Kids Wallet«

»Η κυβέρνηση θα υιοθετήσει την Ευρωπαϊκή Χάρτα για τα ψηφιακά δικαιώματα του παιδιού. Ήδη εφαρμόζουμε αρκετές οδηγίες, όπως είναι το digital acting, για τις ψηφιακές υπηρεσίες, με τις οποίες τίθενται περιορισμοί στις πλατφόρμες και ειδικότερα στο κομμάτι που αφορά στην συλλογή προσωπικών δεδομένων. Βέβαια καθίσταται δύσκολο να γίνει άρση της δυνατότητας δημιουργίας προσωπικού προφίλ, αλλά μπορούν να τεθούν όρια στη λήψη και αξιοποίηση των προσωπικών δεδομένων», δηλώνει στο CNN Greece η Σοφία Ζαχαράκη.

«Τόσο σε εθνικό αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, διεξάγεται μια έντονη συζήτηση αναφορικά με τις δικλείδες ασφαλείας χρήσης των social media και των πλατφορμών από τα παιδιά αλλά και με το όριο ψηφιακής ενηλικίωσης τους. Η ελληνική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι το όριο της ενηλικίωσης ψηφιακά πρέπει να είναι τα 15 έτη. Ήδη πραγματοποιείται συζήτηση με όλους τους αρμόδιους υπουργούς, ανά κράτος-μέλος της ΕΕ για το θέμα αυτό.

Όμως, στην προσπάθεια αυτή είναι αναγκαία η αρωγή της οικογένειας, καθώς το κράτος μόνο του δεν μπορεί να είναι αποτελεσματικό στην επιβολή κανόνων που θα προστατεύσουν τα παιδιά μας», προσθέτει.

Μάθημα στα σχολεία

Από την πλευρά του ο υπουργός Παιδείας, Κυριάκος Πιερρακάκης, σε πρόσφατη τηλεοπτική του συνέντευξη ανέφερε ότι το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής επιμελείται ήδη ένα βιβλίο και ότι το μάθημα για το πώς τα παιδιά πρέπει να διαχειρίζονται τη σχέση τους με τα κοινωνικά δίκτυα θα ενταχθεί στο μάθημα της πληροφορικής.

Ερωτηθείς για τυχόν καθολική απαγόρευση της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, αντίστοιχη με εκείνη που αποφάσισε πρόσφατα η κυβέρνηση της Αυστραλίας, είπε ότι για τον έλεγχο της πρόσβασης των παιδιών στα social media απαιτείται και ευρωπαϊκή συναίνεση, ωστόσο ανέφερε ότι συζητείται η διαμόρφωση μιας εφαρμογής που θα εγκαθίσταται στα κινητά των παιδιών και θα μπλοκάρει την πρόσβαση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Kids Wallet

Μέχρι και τον Μάρτιο του 2025 αναμένεται να ξεκινήσει η λειτουργία της εφαρμογής «Kids Wallet» που θα περιορίζει την πρόσβαση των ανηλίκων κάτω των 15 ετών στα social media.

Η εφαρμογή αυτή μπορεί να εγκατασταθεί τόσο στα κινητά, όσο και στα τάμπλετ των παιδιών και σύμφωνα με τον υπουργό Ψηφιακής Διακυβέρνησης, Δημήτρη Παπαστεργίου και στόχο έχει να αντιμετωπίσει τον εθισμό των παιδιών στις οθόνες τους που «πλέον γίνεται ακραίος».

Όπως εξήγησε ο υπουργός, ο έλεγχος της ηλικίας θα γίνεται μέσω της εφαρμογής Kids Wallet.

«Το βάζει ο γονέας μαζί με πολλές ρυθμίσεις γονικού ελέγχου. Άρα μπορούμε πολύ εύκολα να ελέγξουμε το τι βλέπει και τι δεν βλέπει. […] Ο γονέας θα μπορεί να δηλώνει το κινητό του παιδιού του, όπως ακριβώς κάνουμε σήμερα με τα εισιτήρια στα γήπεδα. Μπορούμε μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2025 να το υλοποιήσουμε. Πρέπει όμως να βοηθήσουμε τους γονείς πρώτα, οι οποίοι είναι πελαγωμένοι μέσα σε όλη αυτή την ιστορία και δεν ξέρουν πως μπορούν να βοηθήσουν» κατέληξε» πρόσθεσε ο κ. Παπαστεργίου, μιλώντας στην ΕΡΤ.

«Επιβεβλημένος ο περιορισμός»

«Κατά τη γνώμη μου, ο περιορισμός είναι επιβεβλημένος με δεδομένη την ανεξέλεγκτη χρήση των social media και τους σοβαρούς κινδύνους που απορρέουν από αυτήν. Ως μητέρα δύο παιδιών έχω αντιληφθεί ότι οι ανήλικοι δυσκολεύονται να διακρίνουν αν το περιεχόμενο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης είναι κατάλληλο ή όχι για τους ίδιους. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα διάφορα challenges που δημοσιεύονται στο Tik Tok και τα οποία συχνά οδηγούν σε σοβαρούς τραυματισμούς ανηλίκων καθώς τα παιδιά που συμμετέχουν δεν κατανοούν τις επιπτώσεις της εκάστοτε φάρσας«

»Ο αυθορμητισμός της ηλικίας και ο μιμητισμός, σε συνδυασμό με την έκθεση σε ένα αχανές κυβερνο-περιβάλλον, καθιστούν τα παιδιά ευάλωτα σε κινδύνους που πολλές φορές και εμείς, ως γονείς, αγνοούμε και είναι αδύνατον να τα προστατεύουμε ανά πάσα ώρα και στιγμή», λέει στο CNN Greece η Γιώτα, μητέρα δύο κοριτσιών ηλικίας 11 και 13 ετών.

Η Γιώτα υποστηρίζει ότι ο περιορισμός της πρόσβασης στα social media για τα παιδιά κάτω των 15 ετών είναι στη σωστή κατεύθυνση καθώς θα βοηθήσει τα παιδιά να «φιλτράρουν» το περιεχόμενο στο οποίο εκτίθενται και να κατανοήσουν ότι η online περιήγηση χρειάζεται πλαίσιο προστασίας.

«Ακόμη ένα “μάθημα” θα είναι ο καθορισμός ορίων, για το οποίο δίνεται “μάχη” σχεδόν σε κάθε οικογένεια. Μέσα από τον καθορισμό κανόνων χρήσης των social media τα παιδιά θα έχουν τη δυνατότητα να αντιληφθούν γενικά τα οφέλη των ορίων και να μάθουν να συμπεριφέρονται με υπευθυνότητα και ισορροπία. Από την άλλη, εμείς ως γονείς οφείλουμε να παρακολουθούμε τη διαδικτυακή δραστηριότητα των παιδιών και σε αυτό το πλαίσιο εκτιμώ ότι είναι καλοδεχούμενη κάθε κυβερνητική πρωτοβουλία για ασφαλή χρήση των social media. Παράλληλα, θα βοηθήσει τους γονείς που δεν έχουν εξοικείωση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, να προσεγγίσουν τη δύσκολη εξίσωση “παιδιά+social media=κίνδυνοι”» καταλήγει.

«Να μην δημιουργηθεί στα παιδιά η αίσθηση αυστηρού ελέγχου»

Μιλώντας με ψυχοθεραπευτές που ειδικεύονται στους εφήβους, εμφανίζονται προβληματισμένοι κατά πόσο ένα τέτοιο μέτρο είναι αναγκαίο και αν τελικά είναι εφαρμόσιμο. Μάλιστα, εκφράζουν τη βεβαιότητα ότι θα υπάρξουν διαφωνίες και αντιδράσεις από τους νέους καθώς η καθημερινότητά τους είναι συνυφασμένη με τη χρήση του διαδικτύου και υποστηρίζουν ότι μέσω της ψυχοεκπαίδευσης παιδιών και γονέων σχετικά με την ασφαλή χρήση του διαδικτύου, θα μπορούσε η περιήγηση σε αυτό να γίνεται με ασφάλεια.

«Η χρήση των social media από ανηλίκους σε αρκετές περιπτώσεις ενέχει κινδύνους, όπως είναι ο εθισμός, ο διαδικτυακός εκφοβισμός, η έκθεση σε ακατάλληλο περιεχόμενο (αυτοτραυματικές / αυτοκτονικές συμπεριφορές, παραβατικότητα, βία κ.α) και η προβολή διαστρεβλωμένων προτύπων ομορφιάς», λέει στο CNN Greece η Όλγα Καραγιάννη, Ψυχολόγος, Γνωσιακή- Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια, με ειδίκευση στην Ψυχολογία της Εκπαίδευσης.

«Ωστόσο, τα social media αποτελούν, σε αρκετές περιπτώσεις, έναν εύκολο τρόπο επικοινωνίας και αλληλεπίδρασης των παιδιών με τους φίλους τους και με συνομηλίκους που έχουν κοινά ενδιαφέροντα, συνθήκη που – υπό προϋποθέσεις – μπορεί να τα ωθήσει στην αναγνώριση των θετικών τους χαρακτηριστικών και ταλέντων, στην έκφραση των προβληματισμών τους και στην αποδοχή του εαυτού τους», προσθέτει.

Η κ. Καραγιάννη υποστηρίζει ότι η εφαρμογή ενός μέτρου με θέσπιση χρονικών και ηλικιακών ορίων και περιορισμούς σε ακατάλληλο περιεχόμενο θα μπορούσε να λειτουργήσει θετικά «αρκεί να συνοδεύεται όχι μόνο από εκπαίδευση στη χρήση γονικού ελέγχου και στην εξάσκηση των παιδιών στην αντιμετώπιση διαδικτυακών κινδύνων, αλλά και μέσω προγραμμάτων ενδυνάμωσης των σχέσεων μεταξύ των μελών της οικογένειας και συνεργασίας σχολείου–οικογένειας, ώστε να μην δημιουργηθεί στα παιδιά η αίσθηση αυστηρού ελέγχου, που μπορεί να οδηγήσει σε αντίθετα αποτελέσματα».

Ενημέρωση, όχι απαγόρευση

Τα παιδιά από την πλευρά τους, φαίνεται να διαφωνούν με την απαγόρευση.

«Είναι ένας τρόπος να επικοινωνούμε μεταξύ μας και να εκφραζόμαστε. Δεν συμφωνώ με την απαγόρευση γιατί παραβιάζει αρκετά δικαιώματά μας. Θα πρέπει να γίνουν καμπάνιες ενημέρωσης για τους διαδικτυακούς κινδύνους και την ορθή χρήση των social media και μόνο αν αυτό δεν έχει αποτέλεσμα, μόνο τότε να προχωρήσουν σε άλλες λύσεις», μας λέει ο Χρήστος, μαθητής της Α’ Λυκείου.

Ο Χρήστος αναγνωρίζει τους κινδύνους που ενέχει η αλόγιστη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης αλλά λέει ότι σε αυτούς είναι πιο επιρρεπή τα μικρότερα παιδιά, ενώ προσθέτει ότι τεράστια ευθύνη για τη λάθος χρήση των social media από τους εφήβους φέρουν οι γονείς.

«Προκειμένου να μην ασχοληθούν με τα παιδιά, τούς πετάνε ένα tablet ή ένα κινητό για να έχουν το κεφάλι τους ήσυχο, χωρίς να ελέγχουν τι και πώς. Πρωτίστως οι γονείς θα πρέπει να φροντίσουν να προστατεύσουν τα παιδιά τους και ύστερα ας μιλήσουμε για απαγορεύσεις και περιορισμούς», προσθέτει ο Χρήστος.

Προβληματική χρήση του Διαδικτύου – Τα ευρήματα της έρευνας του ΠΟΥ

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) κρούει τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τους εφήβους και τον αντίκτυπο στην ψυχική υγεία και την ευημερία των νέων.

Στο πλαίσιο της έρευνας που διεξήγαγε ο ΠΟΥ, ρωτήθηκαν 280.000 παιδιά ηλικίας 11, 13 και 15 ετών σε 44 χώρες από την Ευρώπη, την Κεντρική Ασία και τον Καναδά. Η μελέτη διαπίστωσε ότι το 11% των ερωτηθέντων ασχολήθηκαν με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης με προβληματικό τρόπο το 2022 σε σύγκριση με το 7% του 2018 όταν ήταν και η τελευταία φορά που διεξήχθη η εν λόγω έρευνα.

Όπως δήλωσε η διεθνής συντονίστρια της έρευνας, Τζο Ίντσλεϊ «τουλάχιστον το ένα τρίτο των εφήβων αναφέρουν συνεχή διαδικτυακή επαφή με φίλους και άλλα άτομα. Αυτό σημαίνει ότι σχεδόν όλη την ώρα κατά τη διάρκεια της ημέρας είναι συνδεδεμένοι στο διαδίκτυο με φίλους και το ευρύτερο φιλικό περιβάλλον».

Τα βασικά ευρήματα:

• Διαπιστώθηκαν διαφορές μεταξύ των φύλων στη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Τα κορίτσια ανέφεραν υψηλότερα επίπεδα συνεχούς διαδικτυακής επαφής και προβληματικής χρήσης μέσων κοινωνικής δικτύωσης από τα αγόρια.
• Συνολικά, το 36% των εφήβων (33% στην Ελλάδα) ανέφερε συνεχή καθημερινή διαδικτυακή επαφή με φίλους και άλλους, με το ποσοστό αυτό να είναι υψηλότερο μεταξύ των 15χρονων κοριτσιών (44% διεθνώς και 38% στην Ελλάδα).
• Οι έφηβοι ανέφεραν συχνή διαδικτυακή επαφή με στενούς φίλους σε ποσοστό 26%.
• Το 11% των εφήβων ταξινομήθηκαν ως προβληματικοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το 32% ως εντατικοί χρήστες, το 44% ως ενεργοί χρήστες και το 12% ως μη ενεργοί χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.
• Η προβληματική χρήση των social media παρατηρήθηκε συχνότερα μεταξύ των 13χρονων παιδιών.
• Τα κορίτσια αναφέρουν προβληματική ενασχόληση σε υψηλότερα ποσοστά από τα αγόρια (13% έναντι 9% διεθνώς και 16% έναντι 10% στην Ελλάδα).
• Σε σύγκριση με την έρευνα για τη Συμπεριφορά Υγείας σε Παιδιά Σχολικής Ηλικίας 2017/2018, τα ευρήματα του 2021/2022 δείχνουν υψηλότερα ποσοστά της προβληματικής χρήσης των social media (7% το 2018 έναντι 11% το 2022).

Αναλυτικά τα στοιχεία για την Ελλάδα:

• το 14% των εφήβων δεν χρησιμοποιεί social media,
• το 44% είναι ενεργοί χρήστες,
• το 28% είναι εντατικοί χρήστες και
• το 13% είναι προβληματικοί χρήστες

Συνεχής επικοινωνία με φίλους και άλλους:
11χρονα: Αγόρια 26%, Κορίτσια 24%
13χρονα: Αγόρια 31%, Κορίτσια 43%
15χρονα: Αγόρια 32%, Κορίτσια 44%

Προβληματική χρήση social media:
11χρονα: Αγόρια 7%, Κορίτσια 6%
13χρονα: Αγόρια 12%, Κορίτσια 20%
15χρονα: Αγόρια 10%, Κορίτσια 21%

Η ΕΡΕΥΝΑ ΤΟΥ ΠΟΥ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΦΗΒΟΥΣ ΚΑΙ ΤΑ SOCIAL MEDIA

Ισορροπία

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδραματίζουν αναμφίβολα πρωταγωνιστικό ρόλο στον τρόπο με τον οποίο κοινωνικοποιούνται και επικοινωνούν οι νέοι.

Ωστόσο, η αλόγιστη χρήση τους μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τον ψυχισμό τους μέχρι και να τους εκθέσει σε σοβαρότατους κινδύνους ακόμη και της ίδιας τους της ζωής.

Γι’ αυτό θα πρέπει οι νέοι να εκπαιδευτούν και να μάθουν πώς να ισορροπούν την ψηφιακή με την πραγματική ζωή τους και να αναγνωρίζουν τον αντίκτυπο που έχει η συνεχής έκθεση στα social media.