Υπόθεση Λεπέν: Ο πολιτικός σεισμός και το κράτος δικαίου

Η απόφαση του γαλλικού δικαστηρίου, τη Δευτέρα 31 Μαρτίου, που έκρινε ένοχη τη Μαρίν Λεπέν για υπεξαίρεση χρημάτων από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, έχει δύο πλευρές. Η μία είναι η ποινική: η Λεπέν καταδικάστηκε σε τετραετή ποινή φυλάκισης και πρόστιμο 100.000 ευρώ, ποινές που δεν θα τεθούν άμεσα σε ισχύ, καθώς η ίδια θα ασκήσει έφεση.

Η άλλη πλευρά της υπόθεσης, η πολιτική, είναι πολύ πιο σημαντική, καθώς από την 56χρονη αρχηγό του ακροδεξιού κόμματος Εθνική Συσπείρωση (RN) αφαιρέθηκε το δικαίωμα του εκλέγεσθαι σε δημόσιο αξίωμα «με άμεση ισχύ» και πενταετή διάρκεια. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα είναι υποψήφια στις προεδρικές εκλογές του 2027, για τις οποίες ήταν φαβορί, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις.

Η Λεπέν βρέθηκε αντιμέτωπη με ένα παράδοξο, τη Δευτέρα: «Το κόμμα της επί χρόνια στρέφεται εναντίον της Δικαιοσύνης, με το επιχείρημα ότι αυτή είναι πολύ επιεικής απέναντι σε κάθε είδους εγκληματίες. Το ποινικό δικαστήριο του Παρισιού, όμως, επέβαλε την αυστηρότερη δυνατή ποινή στην ίδια», γράφουν οι Financial Times.

«Οι σύμμαχοι της Λεπέν κατέκριναν τη σκληρή ποινή ως εξωφρενική δικαστική υπερβολή. Το δικαστήριο όχι μόνο καταδίκασε άδικα την αρχηγό του RN, αλλά εκτέλεσε και τη γαλλική δημοκρατία», είπε εξοργισμένος ο αναπληρωτής της, Ζορντάν Μπαρντελά. Το Κρεμλίνο ανησυχεί για τη διάβρωση των δημοκρατικών αρχών. Ακόμη και ορισμένοι από τους πιο ένθερμους πολιτικούς εχθρούς της Λεπέν στη Γαλλία, όμως, καταδίκασαν το δικαστήριο επειδή στέρησε από τους ψηφοφόρους το δικαίωμα επιλογής.

Το δικαστήριο, ωστόσο, έκανε απλώς τη δουλειά του για την τήρηση των κανόνων συμπεριφοράς στα αιρετά αξιώματα. «Εκρινε μεν ότι δεν υπήρξε προσωπικός πλουτισμός για τη Λεπέν ή συναδέλφους της στο κόμμα, όμως θεώρησε ότι η πολιτικός ήταν στο επίκεντρο ενός συστήματος που, μεταξύ 2004 και 2016, χρησιμοποιούσε κεφάλαια από την ΕΕ για να χρηματοδοτήσει το RN», γράφει ο Economist. Οι εισαγγελείς συγκέντρωσαν άφθονα στοιχεία που απέδειξαν ότι εννέα πρώην βουλευτές και οι βοηθοί τους, εν γνώσει τους και συστηματικά, καταχράστηκαν περισσότερα από 4 εκατ. ευρώ από κονδύλια του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για γαλλικές πολιτικές δραστηριότητες.

«Το ερώτημα είναι αν ο αποκλεισμός της Λεπέν από τις μελλοντικές εκλογές, ακόμη και όταν εκκρεμεί η έφεσή της, είναι δίκαιη», σημειώνουν οι Financial Times. Ανακοινώνοντας την ετυμηγορία του δικαστηρίου, η προεδρεύουσα δικαστής, Μπενεντίκτ ντε Παρτουί, σημείωσε ότι η ποινή έπρεπε να είναι αναλογική. Δεδομένου του ρόλου της Λεπέν στην απάτη, η δικαστής κατέληξε στο συμπέρασμα ότι είναι. «Υποστήριξε επίσης ότι το δικαστήριο θα υπονόμευε το κράτος δικαίου εάν η Λεπέν μπορούσε να αποφύγει την τιμωρία κερδίζοντας την προεδρία, με συνέπεια τα δικαστήρια να μην μπορούν να επικυρώσουν την ποινή της», συνεχίζουν οι FT.

Ουσιαστικά, το δικαστήριο αποφάσισε ότι το δικαίωμα των γάλλων ψηφοφόρων σε μη διεφθαρμένες εκλογές υπερισχύει του δικαιώματος ενός υποσυνόλου να ψηφίσουν για έναν συγκεκριμένο υποψήφιο.

Η Λεπέν έχει πολύ λίγες επιλογές στη διάθεσή της για να ανακτήσει το δικαίωμά της να κατέβει στις εκλογές, επισημαίνει ο Economist. Ακόμη και αν ασκήσει έφεση, δεν είναι βέβαιο ότι η ακρόαση θα πραγματοποιηθεί εγκαίρως είτε για να ανατραπεί η δικαστική απόφαση είτε για να ελαφρύνει την ποινή. Μπορεί να προσφύγει στο συνταγματικό συμβούλιο της χώρας, το ανώτατο συνταγματικό όργανο, για αναστολή της απόφασης, επικαλούμενη τον σεβασμό στην ελευθερία του εκλογικού σώματος.

Σε κάθε περίπτωση, οι πολιτικές συνέπειες της απαγόρευσης θα μπορούσαν να είναι εκτεταμένες. Είναι βέβαιο ότι θα μιμηθεί τον Ντόναλντ Τραμπ παρουσιάζοντας τον εαυτό της ως θύμα μιας συνωμοσίας του κατεστημένου, ελπίζοντας να συσπειρώσει τους υποστηρικτές της και να κερδίσει άλλους ψηφοφόρους που έχουν κουραστεί από τον Εμανουέλ Μακρόν και τα κυρίαρχα κόμματα. «Η κυβέρνηση Τραμπ μπορεί κάλλιστα να κατηγορήσει τη Γαλλία για περιορισμό των δημοκρατικών δικαιωμάτων, όπως έκανε και με τη Ρουμανία για τον αποκλεισμό ενός ακροδεξιού υποψηφίου. Ομως, σε αντίθεση με τη ρουμανική υπόθεση, η Λεπέν έχει καταδικαστεί από δικαστήριο», σύμφωνα με τους FT.

Εν τω μεταξύ στο κόμμα της επικρατεί αναβρασμός, καθώς κανείς σε αυτό δεν ήταν προετοιμασμένος για μια τόσο σκληρή απόφαση και τα στελέχη του δεν φαίνεται να έχουν σχέδιο δράσης υπό τις νέες συνθήκες, εξηγεί ο Economist: «Ο Μπαρντελά είχε προετοιμαστεί να γίνει πρωθυπουργός, όχι πρόεδρος και υπάρχει η ευρεία άποψη στο κόμμα ότι δεν είναι ακόμη έτοιμος. Μπορεί, ωστόσο, να είναι η καλύτερη επιλογή. Μια δημοσκόπηση που δημοσιεύθηκε πριν από την απόφαση του δικαστηρίου τον κατέταξε ως τον τρίτο δημοφιλέστερο πολιτικό στη Γαλλία, μετά τη Λεπέν και τον κεντρώο πρώην πρωθυπουργό Εντουάρ Φιλίπ».

Η Λεπέν μπορεί να εκδικηθεί ανατρέποντας την κυβέρνηση μειοψηφίας του Φρανσουά Μπαϊρού. «Ακόμα κι αν οι νομικές προσφυγές της Λεπέν αποτύχουν, το RN θα μπορούσε να γίνει ισχυρότερο υπό τον Μπαρντελά, ο οποίος δεν έχει την εμπειρία της αλλά ούτε και το αρνητικό ιστορικό της», υπερθεματίζουν οι FT.

Τον περασμένο Δεκέμβριο το RN οδήγησε στην ανατροπή του κεντροδεξιού Μισέλ Μπαρνιέ, και τορπίλισε τον προϋπολογισμό του 2025. Η ανατροπή ακόμη μιας κυβέρνησης ίσως είναι ο τρόπος που θα επιλέξει η Λεπέν για να εκτονώσει την οργή της προς το σύστημα.

Μακροπρόθεσμα, ο αποκλεισμός της Λεπέν θα μπορούσε να έχει δύο συνέπειες για το κόμμα της, γράφει ο Economist. Οι λεπτομέρειες της κατάχρησης κεφαλαίων που προέκυψαν κατά τη διάρκεια της δίκης θα μπορούσαν να βλάψουν τη θέση του RN μεταξύ των νεότερων ψηφοφόρων του, τους οποίους έχει κερδίσει την τελευταία δεκαετία με σκληρές προσπάθειες, κυρίως εκ μέρους της ίδιας της Λεπέν, να προβάλει μια νέα, αξιοσέβαστη εικόνα για το πρώην περιθωριακό κόμμα. Αυτό, μαζί με την απειρία του Μπαρντελά, μπορεί να βλάψει τις προοπτικές του.

Για τον κορμό των ψηφοφόρων της Λεπέν, ωστόσο, που προσελκύονται κυρίως από τις αντισυστημικές θέσεις της, η απόφαση θα μπορούσε να τροφοδοτήσει το αίσθημα ότι το σύστημα είναι ενάντια στο κόμμα της. Σε μια εποχή που οι λαϊκιστές πολιτικοί, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, διαμαρτύρονται ενάντια σε αυτό που θεωρούν «αντιδημοκρατική λογοκρισία», η Λεπέν θα μπορούσε να επωφεληθεί από την καταδίκη της.

Ο αποκλεισμός της Λεπέν βάζει φωτιά στη γαλλική πολιτική, καταλήγουν οι FT. «Ομως, δεν είναι δουλειά του δικαστηρίου να λαμβάνει πολιτικές αποφάσεις. Το γεγονός ότι κατηγορείται πώς το κάνει δείχνει πόσο έχει αποδυναμωθεί ο σεβασμός για το κράτος δικαίου ως θεμελιώδη αρχή της δημοκρατίας σε όλη τη Δύση».

. . .