Το PKK, ο Οτσαλάν και η τρίτη θητεία του Ερντογάν

Ο τούρκος πρόεδρος μετέβη στο Καζάν της Ρωσίας για να συμμετάσχει στη σύνοδο κορυφής των BRICS αλλά και για να εισπράξει όλα όσα θεωρεί πως δικαιούται, για τον εξισορροπητικό ρόλο που επιδιώκει να διαδραματίζει στη διεθνή σκηνή, άλλοτε λόγω του ιδεολογικού του καθορισμού άλλοτε κινούμενος πραγματιστικά.

Χαρακτηρίζοντάς τον ως «οξυδερκή διαμεσολαβητή» μεταξύ Δύσης και Ανατολής, η Γκαμπριέλα Κολαρούσο της ιταλικής εφημερίδας La Repubblica σημειώνει πως στόχος του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είναι η προσχώρηση της Τουρκίας στην ομάδα των BRICS, ώστε να εξασφαλιστούν κινεζικά κεφάλαια για την εύθραυστη τουρκική οικονομία, δίχως, όμως, να απολέσει η πατρίδα του, όλα όσα καρπώνεται ως ισχυρό μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας.

Ξαφνικά, όμως, ο τούρκος ηγέτης, ο οποίος εξακολουθεί να επιδιώκει να δράσει ως μεσολαβητής στη σύρραξη μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, καλείται να αντιμετωπίσει εχθροπραξίες στο εσωτερικό της Τουρκίας, στο πλαίσιο μιας σύγκρουσης που έχει σημαδέψει την μακρά πολιτική του σταδιοδρομία, εκείνης με τους Κούρδους.

Την ώρα που Ερντογάν βρισκόταν στο Καζάν της Ρωσίας, σε ένα άλλο Καζάν, μια εργατική συνοικία στα βόρεια προάστια της Αγκυρας, κομάντος του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) -όπως επιβεβαίωσε ο τούρκος υπουργός Αμυνας Γιασάρ Γκιουλέρ- εξαπέλυσαν επίθεση στην έδρα της TUSAS, της Τουρκικής Αεροπορικής και Διαστημικής Βιομηχανίας, που κατασκευάζει μαχητικά αεροσκάφη και drones, τα οποία χρησιμοποιούνται από την Τουρκία και εναντίον θέσεων του PKK στη Συρία και στο βόρειο Ιράκ.

Η Γκαμπριέλα Κολαρούσο κάνει λόγο για μια «αφανή σύγκρουση», η οποία συχνά επισκιάζεται από άλλες συρράξεις. Αυτό, ωστόσο, δεν την καθιστά λιγότερο βίαιη, με την ιταλίδα δημοσιογράφο να αναφέρει ενδεικτικά πως πέρυσι τον Οκτώβριο, οι Κούρδοι είχαν κατηγορήσει τις τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ότι έβαλαν με χημικά όπλα κατά ενός στρατοπέδου τους στο βόρειο Ιράκ. Οι τουρκικές επιδρομές κατά κουρδικών στόχων στην περιοχή είναι επίμονες, τόσο που οι κούρδοι μαχητές κατέληξαν να κινούνται πλέον υπογείως, μέσω σηράγγων, παρόμοιων με εκείνες της Χαμάς στη Γάζα, και να σκάβουν καταφύγια στους βράχους των βουνών του Ιράκ.

Το PKK, το οποίο χαρακτηρίζεται ως τρομοκρατική οργάνωση από την Τουρκία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ενωση, βρίσκεται σε πόλεμο με το τουρκικό κράτος εδώ και 40 χρόνια. Στην αρχή της καριέρας του, μεταξύ 2005 και 2009, ο Ερντογάν αποπειράθηκε πρώτα να πετύχει την ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ και στη συνέχεια να διαπραγματευτεί την ειρήνη με το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν. Ωστόσο αμφότερες προσπάθειες απέτυχαν, οπότε ο Ερντογάν άρχισε να αναζητά νέους συμμάχους στην Ανατολή ενώ τους Κούρδους αποφάσισε να τους αντιμετωπίσει με σιδηρά πυγμή.

Τις προηγούμενες ημέρες, όμως, καταγράφηκε μια αναπάντεχη όσο και σαφής αλλαγή των θέσεων του κυβερνητικού συνασπισμού. Ο ηγέτης των Γκρίζων Λύκων, αρχηγός του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (ΜΗΡ) και κυβερνητικός εταίρος του Ερντογάν, άφησε να εννοηθεί ότι το κόμμα του θα συμφωνούσε με την υπό όρους αποφυλάκιση του ηγέτη του ΡΚΚ, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, ο οποίος κρατείται από το 1999, εάν εκείνος αποκήρυσσε δημοσίως στην Εθνοσυνέλευση την ένοπλη δράση και καλούσε τα μέλη του ΡΚΚ να παραδώσουν τα όπλα.

Πολλοί ξαφνιάστηκαν, άλλοι έκαναν λόγο για ριψοκίνδυνη κίνηση, όμως στην πραγματικότητα δεν επρόκειτο για «κεραυνό εν αιθρία», όπως γράφει η Κολαρούσο, σημειώνοντας πως τις τελευταίες εβδομάδες κυκλοφορούσαν φήμες περί μυστικών και έμμεσων επαφών με τους Κούρδους και τον Οτσαλάν, με πιθανό μεσολαβητή έναν βουλευτή του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP).

To HDP το διέψευσε, ωστόσο ο στόχος του τούρκου προέδρου είναι σαφής: η επίτευξη μιας συμφωνίας με το PKK, ώστε να κερδίσει την υποστήριξη των Κούρδων για μια αναθεώρηση του συντάγματος που θα του επέτρεπε να παραμείνει στην εξουσία (σύμφωνα με το ισχύον σύνταγμα ο Ερντογάν δεν μπορεί να είναι υποψήφιος στις εκλογές του 2028).

Το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το οποίο φιλοδοξεί να διεκδικήσει την προεδρία με υποψήφιο τον δημοφιλή δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου έχει ήδη ξεκαθαρίσει ότι δεν θα συναινέσει σε καμία τροποποίηση του συντάγματος. Οπότε «ο Ερντογάν αναζητά μια άμεση λύση, ώστε το φιλοκουρδικό κόμμα να μπορεί να υποστηρίξει τις προσπάθειές του να παραμείνει στην εξουσία για μια ζωή, αλλά αμφιβάλλω ότι θα λειτουργήσει», σχολίασε η τουρκάλα αναλύτρια Γκιονούλ Τολ.

Οπως εξηγεί η δημοσιογράφος της La Repubblica, μετά τις τελευταίες εκλογές που κερδήθηκαν δύσκολα και με τη χώρα διχασμένη, ο Ερντογάν ηγείται μιας μπλοκαρισμένης κυβέρνησης, η οποία δεν κατάφερε να αποκαταστήσει την οικονομία και να αντιμετωπίσει την αυξανόμενη ανεργία και την εγκληματικότητα. Υπάρχει, φυσικά, και η μεταναστευτική/προσφυγική κρίση, η οποία, μάλιστα, ενδέχεται να επιδεινωθεί λόγω της σύρραξης στον Λίβανο ενώ η τουρκική πνευματική και επιχειρηματική τάξη έχουν ολοένα λιγότερη εμπιστοσύνη στους θεσμούς.

Σε αυτό το πλαίσιο μια συμφωνία με τον Οτσαλάν θα μπορούσε να προσφέρει στον τούρκο πρόεδρο την ευκαιρία να τερματίσει μια ιστορική σύρραξη, θέτοντας, έτσι, τις βάσεις για μια ακόμη θητεία στην προεδρία. Ζήτημα, ωστόσο, αποτελεί πως ο Σελαχατίν Ντεμιρτάς, ο οποίος είναι ο πραγματικός πρωταγωνιστής της κουρδικής πολιτικής στην Τουρκία, ως ηγέτης του φιλοκουρδικού Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP), είναι επίσης έγκλειστος στη φυλακή, έχοντας καταδικαστεί σε κάθειρξη 42 ετών.

Ωστόσο η τρομοκρατική επίθεση της Τετάρτης αλλάζει άρδην τα δεδομένα. «Από το Καζάν της Αγκυρας εστάλη ένα μήνυμα το οποίο θα αποκρυπτογραφηθεί μόνο κατά τις επόμενες εβδομάδες και θα καταδείξει εάν ο Ερντογάν έχει κάποιες πιθανότητες να συνάψει μια ιστορική συμφωνία ή εάν θα επιλέξει τον δρόμο της βίας, καλώντας το έθνος να ενωθεί κατά της τρομοκρατίας», γράφει η Γκαμπριέλα Κολαρούσο.

. . .