Το μέρος όπου οι φάλαινες παίζουν με τους ανθρώπους

Οι ντόπιοι στη λιμνοθάλασσα Σαν Ιγκνάσιο του Μεξικού τις αποκαλούν «φιλικές». Οι γκρίζες φάλαινες της περιοχής, που ζυγίζουν 40 τόνους, πλησιάζουν διαρκώς τα σκάφη τους, τρίβονται παιχνιδιάρικα στα πλευρά τους και ανυψώνονται για να κοιτάξουν στα μάτια τους επιβάτες.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του BBC, κάθε χρόνο από τον Ιανουάριο έως τα μέσα Απριλίου χιλιάδες γκρίζες φάλαινες φτάνουν στη λιμνοθάλασσα, έχοντας ταξιδέψει 19.300 χιλιόμετρα από τα παγωμένα νερά της Αρκτικής έως τα ζεστά της μεξικανικής επαρχίας Μπάχα Καλιφόρνια Σερ για να ζευγαρώσουν και να γεννήσουν.

Στα ασφαλή πλέον για θηλασμό και αναπαραγωγή νερά του Μεξικού, κάποτε οι φάλαινες ήταν θηράματα. Ωστόσο φαίνεται πως έχουν μάθει πλέον να εμπιστεύονται τους ανθρώπους. Μητέρες φέρνουν τα μικρά τους με παιχνιδιάρικη διάθεση στα σκάφη, σαν να τα παρουσιάζουν στους επιβάτες γεμάτες υπερηφάνεια.

Αυτές οι μοναδικές συναντήσεις ανθρώπων και φαλαινών έχουν επηρεάσει τους τρόπους προστασίας και συντήρησης του είδους των ευγενών γιγάντων του νερού, ενώ ταυτόχρονα προσφέρουν μια συναρπαστική και υπεύθυνη εμπειρία παρατήρησής τους που σπανίως συναντά κανείς οπουδήποτε αλλού.

Για περισσότερα από 50 χρόνια οι γκρίζες φάλαινες στην Μπάχα του Μεξικού έχουν επιδείξει τεράστια περιέργεια για τους ανθρώπους – σχεδόν όση και οι άνθρωποι για αυτές. Οι θαλάσσιοι βιολόγοι πιστεύουν ότι ένας συνδυασμός περιστάσεων συμβάλλει σε αυτή τη μοναδική συμπεριφορά, με κυριότερη την αίσθηση ασφάλειας που νιώθουν.

Σε άλλα σημεία των θαλασσών τα κήτη περιστασιακά πλησιάζουν τους ανθρώπους, αλλά στη συγκεκριμένη λιμνοθάλασσα παραμένουν σταθερά πλάι στα σκάφη για αρκετά λεπτά, ενώ συχνά υψώνονται από το νερό επιτρέποντας στους ανθρώπους να τα αγγίξουν στη μύτη – ακριβώς όπως τα δελφίνια.

Η παρακολούθηση των φαλαινών επιτρέπεται μόνο σε μια συγκεκριμένη «ζώνη» του προστατευόμενου καταφυγίου και διέπονται από αυστηρούς κανόνες – μόνο 16 αλιευτικά σκάφη επιτρέπεται να πλέουν μαζί στο σημείο κάθε φορά. Για να μην πανικοβληθούν τα κήτη, όλα τα σκάφη πρέπει να απενεργοποιούν τους κινητήρες τους όταν τα πλησιάζουν. Φυσικά, απαγορεύεται στους χειριστές των σκαφών να καταδιώκουν τις φάλαινες.

Η περιέργεια για τους ανθρώπους είναι χαρακτηριστικό όλων των θηλαστικών που έχουν τη στοιχειώδη νοημοσύνη να εξερευνούν το περιβάλλον τους. Ειδικά οι φάλαινες διαθέτουν γερή μνήμη, ενώ είναι απτικά ζώα: τους αρέσει να τρίβουν τα σώματά τους και να αγγίζουν επιφάνειες. Αυτός είναι ο τρόπος επικοινωνίας τους.

Οι γκρίζες φάλαινες σχεδόν εξαφανίστηκαν τον 18ο και 19ο αιώνα, με αποτέλεσμα τα εναπομείναντα θηλαστικά να γίνουν επιθετικά προς τους ανθρώπους – τόσο που οι ντόπιοι ψαράδες τις αποκαλούσαν «διαβολόψαρα» και τις απέφευγαν.

Το 1972, ένας άνδρας ονόματι Πατσίκο Μαγιοράλ είχε βγει για ψάρεμα στα ανοιχτά της Μπάχα, όταν μια φάλαινα εμφανίστηκε και παρέμεινε δίπλα στην ψαρόβαρκά του. Από περιέργεια ο ψαράς έβαλε το χέρι του στο νερό και το κήτος τρίφτηκε παιχνιδιάρικα επάνω του για αρκετή ώρα. Τα νέα για την εμπειρία του Μαγιοράλ διαδόθηκαν και οι ντόπιοι, λιγότερο φοβισμένοι πια, περίμεναν υπομονετικά να βιώσουν παρόμοιες φιλικές συναντήσεις.

Η ανατροπή στη συμπεριφορά τόσο των ψαράδων όσο και των φαλαινών υπήρξε άμεση. Τα φύσει περίεργα ζώα είχαν γίνει επιθετικά εξαιτίας της ανθρώπινης συμπεριφοράς και όταν το περιστατικό με τον Μαγιοράλ εξάλειψε τον φόβο, η συμβίωση μαζί τους ήρθε ομαλά – και με πολλά παιχνίδια.

Την ίδια χρονιά η μεξικανική κυβέρνηση κήρυξε την περιοχή φυσικό καταφύγιο και το 1988 η λιμνοθάλασσα κηρύχτηκε επίσης καταφύγιο φαλαινών και βιόσφαιρας. Πέντε χρόνια αργότερα χαρακτηρίστηκε Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO. Ο πληθυσμός των γκρίζων φαλαινών ανέκαμψε και το είδος απομακρύνθηκε από τη λίστα με τα υπό προστασία επαπειλούμενα είδη το 1994.

Την ίδια χρονιά ο Μαγιοράλ ενημέρωσε τους περιβαλλοντολόγους ότι η Mitsubishi και η μεξικανική κυβέρνηση σχεδίαζαν να χτίσουν ένα τεράστιο εργοστάσιο αλατιού εντός του φυσικού καταφυγίου. Τα σχέδια για το αλατωρυχείο εγκαταλείφθηκαν το 2000, μετά από συνεχείς αγώνες ντόπιων και διεθνών ακτιβιστών – ανάμεσά τους ο πολιτικός και δικηγόρος Ρόμπερτ Κένεντι τζούνιορ και ο ηθοποιός Κρίστοφερ Ριβ.

Ο Μαγιοράλ πέθανε το 2013 αλλά ακόμα μνημονεύεται ως ο «σωτήρας των γκρίζων φαλαινών» και ο παππούς της παρακολούθησης φαλαινών στην Μπάχα. Από την πρώτη του ειρηνική συνύπαρξη με τη φάλαινα το 1972, ντόπιοι και επισκέπτες αναζητούν αυτού του είδους την εμπειρία στη λιμνοθάλασσα.

. . .