Το διπλό παιχνίδι Ερντογάν και Όρμπαν στο αέριο με ΗΠΑ και Ρωσία

Σε ρόλο «μάγου» της ενεργειακής διπλωματίας που καταφέρνει να ισορροπεί ανάμεσα σε αντικρουόμενα συμφέροντα βάζει ξανά τον εαυτό της η Τουρκία, υποσχόμενη στις ΗΠΑ ότι θα διαφοροποιήσει το ενεργειακό της μείγμα, αλλά πέφτοντας ταυτόχρονα όλο και πιο βαθιά στην αγκαλιά του Β. Πούτιν.

Τη μια στιγμή δηλώνει ότι θα αλλάξει μόνιμα τις πηγές προμήθειας αερίου, όπως θύμισε προχθές από τη Κωσταντινούπολη ο Αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών Τζέφρι Πάιατ, επικαλούμενος πρόσφατη δέσμευση του Τούρκου υπουργού Ενέργειας Αλ. Μπαιρακτάρ, και την άλλη, προωθεί την επέκταση του Turkstream, για να εξάγει, μέσω Βουλγαρίας, αέριο προς την Κενρική Ευρώπη, με το αμφιλεγόμενο εμπορικό σήμα «Turkish Blend», που αποτελεί κοινό μυστικό ότι είναι σε μεγάλο βαθμό ρωσικό.

Ένα μήνα πριν συνήψε δύο «δυτικά» συμβόλαια με Total και Shell, μεγάλο μέρος των οποίων αποτελείται από LNG αμερικανικής προέλευσης, όπως έσπευσε να θυμίσει ο Αμερικανός αξιωματούχος από την Τουρκία, αλλά σήμερα μιλά για την ανάγκη να αυξηθεί η χωρητικότητα του Turkstream, για να «ενισχυθεί η διαφοροποίηση πηγών και οδεύσεων και την ασφάλεια εφοδιασμού της Νοτιοανατολικής Ευρώπης».

Οι δύο βάρκες

Τις τελευταίες ημέρες που η αμερικανική κινητικότητα στη περιοχή είναι έντονη, και πλησιάζει η διακοπή στο τέλος του 2024 των transit ροών ρωσικού αερίου, μέσω Ουκρανίας, προς Κεντρική Ευρώπη, η Άγκυρα, θυμίζει με κάθε τρόπο ότι και στα ενεργειακά «πατάει σε δύο βάρκες». Ενα παιχνίδι που έχει παίξει συχνά τόσο στη γεωπολιτική, όσο και στην άμυνα, ελπίζοντας ότι έτσι θα αποσπάσει κέρδη και ανταλλάγματα και από τη μια και από την άλλη πλευρά.

Σε συνέδριο που έγινε τη Τετάρτη στην Κωσταντινούπολη, με διοργανωτή το αμερικανικό think tank Atlantic Council και με τη συμμετοχή του Τζ. Πάιατ (επ’ ευκαιρία της οποίας, «κούμπωσε» και η παρουσία του μια μέρα πριν στο workshop της Κομισιόν στην Αθήνα), ο κ. Μπαϊρακτάρ, κάλεσε την Ελλάδα και τη Βουλγαρία να διευρύνουν τη χωρητικότητα του υπάρχοντος διασυνδετηρίου αγωγού φυσικού αερίου, ώστε η Τουρκία να μπορέσει να αυξήσει τις εξαγωγές της προς τη ΝΑ Ευρώπη.

Στέιτ Ντιπάρτμεντ για Τουρκία

Μια μέρα πριν, ο Πάιατ μιλούσε για τη σημασία του «Κάθετου Διαδρόμου», που προορίζεται να μεταφέρει μη ρωσικό αέριο από την Ελλάδα προς την Ουκρανία, εξήρε τη σημασία του «στη μετάβαση της Ευρώπης από τον αναξιόπιστο ρωσικό εφοδιασμό», και προειδοποιούσε ότι απειλείται από τη Μόσχα που κάνει σκοπίμως dumping στις τιμές, υπονοώντας μέσω της Βουλγαρίας, χωρίς φυσικά τη παραμικρή αιχμή για το ρόλο της Τουρκίας.

Σε μια συγκυρία που το κλίμα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις παραμένει ρευστό, βρισκόμαστε παραμονές των εκλογών της 7ης Νοεμβρίου για την ανάδειξη Προέδρου στις ΗΠΑ και τα διμερή ανοικτά θέματα είναι ουκ ολίγα, όπως η επαναφορά της Τουρκίας στο πρόγραμμα των F-35, δεν θα ανέμενε κανείς από τους Αμερικανούς να ανοίξουν νέα μέτωπα.

Είναι χαρακτηριστική η χθεσινή ανακοίνωση του Στέιτ Ντιπάρτμεντ  για την επίσκεψη Πάιατ στην περιοχή, σύμφωνα με την οποία ο Αμερικανός αξιωματούχος ανέδειξε κατά τις επαφές του στην Κωνσταντινούπολη, τον ρόλο της Τουρκίας και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο κέντρο του ευρωπαϊκού ενεργειακού χάρτη και ως περιφερειακού hub. Καθώς επίσης η δήλωση του έμπειρου διπλωμάτη ότι «ήρθε η ώρα να δεσμευτούμε ώστε να ολοκληρώσουμε τη δουλειά και να διασφαλίσουμε ότι οι μελλοντικές γενιές θα ζουν σε έναν κόσμο όπου η ενέργεια θα δένει τους γείτονες και θα προωθεί την ευημερία τους».

Το «τάιμινγκ» και ο σύμμαχος

Σε ό,τι αφορά το “τάιμινγκ” της τουρκικής κινητικότητας δεν είναι τυχαίο. Συμπίπτει με την οριστική διακοπή της μεταφοράς ρωσικού αερίου μέσω του αγωγού από την Ουκρανία προς την Ευρώπη, εξέλιξη που αφενός θα στερήσει όγκους από Αυστρία, Σλοβακία και Ουγγαρία, που συνεχίζουν να εξαρτώνται έως και κατά 90% από τη Μόσχα, αφετέρου θα δημιουργήσει νέες αγορές για το αμερικανικό LNG.

Τα 15 δισεκατομμύρια κυβικά μέτρα ρωσικού αερίου που εξήχθησαν το 2023, transit, μέσω Ουκρανίας, θα λείψουν από τις χώρες αυτές, και οι αμερικανικές εταιρείες βλέπουν μια ευκαιρία. Το υποδηλώνει, λένε οι γνωρίζοντες, και η παρουσία τη Τρίτη στην Αθήνα, στο workshop που διοργάνωσε η Κομισιόν, παρουσία του Τζ. Πάιατ, τριών μεγάλων αμερικανικών εταιρειών στο χώρο του LNG των Sempra, Excelerate Energy και Venture Global.

Τυχαίος δεν είναι και ο σύμμαχος που βρήκε η τουρκική πρόταση για αύξηση της χωρητικότητας στους αγωγούς φυσικού αερίου που συνδέουν τη Τουρκία με Βουλγαρία και Ελλάδα. Ακριβώς μια μέρα μετά την πρόταση Μπαιρακτάρ, ο υπουργός Εξωτερικών τής Ουγγαρίας, που προεδρεύει την εποχή αυτή στην ΕΕ, Πέτερ Σιγιάρτο, δήλωσε ότι ο αγωγός TurkStream που μεταφέρει ρωσικό αέριο στην Τουρκία μέσω της Μαύρης Θάλασσας θα μπορούσε να βοηθήσει την Ευρώπη να αντιμετωπίσει την επικείμενη απώλεια των ρωσικών όγκων μετά το τέλος της ουκρανικής διαδρομής.

«Αυτή η εναλλακτική διαδρομή μπορεί να βοηθήσει όχι μόνο την Ουγγαρία, αλλά και άλλες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης εάν αντιμετωπίσουν μια σοβαρή κατάσταση σε περίπτωση που δεν υπάρξει διέλευση μέσω Ουκρανίας», είπε ο Σιγιάρτο στο Διεθνές Φόρουμ Φυσικού Αερίου της Αγίας Πετρούπολης.

Με άλλα λόγια, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση Όρμπαν προωθεί την επέκταση του Turkstream είναι ταυτόχρονα και μια από τις εννέα χώρες διέλευσης που εργάζεται για την υλοποίηση του «Κάθετου Διαδρόμου» (μαζί με Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Μολδαβία, Ουκρανία και Σλοβακία), τον οποίο στηρίζουν οι ΗΠΑ. Τόσο πολιτικά, όσο πλέον και σε επιχειρηματικό επίπεδο, όπως δείχνει η κινητικότητα των τελευταίων ημερών και το αυξανόμενο ενδιαφέρον από αμερικανικούς ομίλους.

Ίσως αυτό τον κίνδυνο να βλέπει και η ρωσική πλευρά και αυξάνει συνεχώς τις εξαγωγές της προς τη περιοχή, πουλώντας ακόμη και κάτω του κόστους (10 ευρώ / MWh, έναντι 40 ευρώ που λέγεται ότι είναι η τιμή του αμερικανικού LNG), προκειμένου να πάρει μερίδια και να κλείσει την αγορά σε τρίτους. Τον Σεπτέμβριο στην Ελλάδα, οι εισαγωγές ρωσικού αερίου άγγιξαν το 65% (στοιχεία ΔΕΣΦΑ που επεξεργάστηκε το Green Tank), το τρίτο υψηλότερο επίπεδο ιστορικά σε μηνιαίο επίπεδο.