Τελικά ποιος νίκησε στη Γάζα; Σίγουρα όχι ο λαός της

Περισσότεροι από 46.000 νεκροί. Δεκάδες χιλιάδες σπίτια κατεστραμμένα. Η Γάζα σε ερείπια. Ποιος μπορεί, μέσα σε αυτό το απόλυτο χάος, να διεκδικήσει τη νίκη; Και πόσο βέβαιο είναι ότι η συμφωνία θα διατηρηθεί και πέρα από την πρώτη φάση της; Κανείς δεν μπορεί να δώσει απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα, καθώς πίσω από την πολύ εύθραυστη εκεχειρία, υπάρχουν –και από τις δύο πλευρές– φυγόκεντρες δυνάμεις που ενδεχομένως έχουν μεγαλύτερο όφελος από τη συνέχιση της σύγκρουσης, παρά από τη λήξη της.

Ο πρόεδρος του Ισραήλ, Ισαάκ Χέρτσογκ, γράφουν οι Times, αντανακλά τη ζοφερή διάθεση του λαού του σχετικά με τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, λέγοντας ότι «θα φέρει μεγάλες προκλήσεις και πολύ οδυνηρές στιγμές». Αν και πολλοί Παλαιστίνιοι μπορεί να αισθάνονται το ίδιο, η Χαμάς και οι Ιρανοί σύμμαχοί της έσπευσαν να πανηγυρίσουν.

Στους δρόμους της Καν Γιουνίς, στη νότια Γάζα, μια μικρή ομάδα ένστολων μαχητών της Χαμάς συγκεντρώθηκαν για να πανηγυρίσουν τη «νίκη» τους, ενώ στο Κατάρ ο αναπληρωτής αρχηγός του πολιτικού γραφείου του κινήματος επαίνεσε τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου ως «ένα θαυματουργό στρατιωτικό επίτευγμα και πηγή υπερηφάνειας για τον λαό μας και την αντίσταση».

Ενας εκπρόσωπος του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν, το οποίο έχει συγκροτήσει «άξονα αντίστασης» ενάντια στο Ισραήλ, περιλαμβάνοντας τη Χαμάς, χαιρέτισε τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός ως «ήττα του τερατώδους σιωνιστικού καθεστώτος».

Ωστόσο, επισημαίνουν οι Times, υπάρχουν επίσης πολλοί που κατηγορούν τη Χαμάς ότι έφερε την κόλαση στους Παλαιστινίους και σημειώνουν ότι από τη Γάζα μέχρι τον Λίβανο και τη Συρία, η σύγκρουση ήταν καταστροφή για το δίκτυο πληρεξουσίων του Ιράν.

«Οι μαχητές της Χαμάς βρήκαν ως εκ θαύματος τις στολές, τα κράνη και τις μάσκες που είχαν εξαφανιστεί», σχολίασε ο ακτιβιστής για την ειρήνη στη Γάζα, Αχμέντ Φουάντ Αλχατίμπ, με έδρα στις ΗΠΑ, αναφορικά με την επίδειξη δύναμης στην Καν Γιουνίς. «Αυτά τα αντικείμενα εξαφανίστηκαν για 15 μήνες, ενώ σκόπιμα κρύβονταν ανάμεσα σε αμάχους και προκάλεσαν αφάνταστες απώλειες».

Οι κάτοικοι της Γάζας που αντιτάχθηκαν στις επιθέσεις της Χαμάς βρέθηκαν αντιμέτωποι με απειλές, ξυλοδαρμούς, ακόμη και δολοφονίες. Τις τελευταίες εβδομάδες η ομάδα κυκλοφόρησε βίντεο με πυροβολισμούς στα πόδια των «εγκληματιών».

Τον περασμένο Νοέμβριο, ο καθηγητής Σαλμάν αλ-Νταγιά, πρώην κοσμήτορας της σχολής σαρία (ισλαμικού νόμου) στο Ισλαμικό Πανεπιστήμιο στη Γάζας, εξέδωσε έναν φετβά (θρησκευτική εντολή) καταδικάζοντας την Χαμάς για την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, υποστηρίζοντας ότι δεν έπρεπε να την κάνει λόγω των πιθανών συνεπειών της για τους Παλαιστινίους.

Τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου, ο Μούσα Αμπού Μαρζούκ, μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Χαμάς, είχε πει ότι οι σήραγγες της ομάδας κατασκευάστηκαν για να εξασφαλίσουν την επιβίωση των δικών της μαχητών, ενώ η προστασία των αμάχων δεν ήταν δική τους ευθύνη. Μήνες αργότερα, σε επικοινωνίες σχετικά με μια πιθανή συμφωνία για τους ομήρους, ο Γιαχία Σινουάρ, αρχιτέκτονας των επιθέσεων της 7ης Οκτωβρίου, περιέγραψε την απώλεια παλαιστινίων αμάχων ως «αναγκαία θυσία».

Οι συνήθεις κατευθυντήριες γραμμές του πολέμου παραμερίστηκαν νωρίς στην εκστρατεία. Οι New York Times αποκάλυψαν πρόσφατα ότι μετά τις 7 Οκτωβρίου, το Ισραήλ αύξησε το όριο των θανάτων αμάχων που θεωρείται αποδεκτό τίμημα για τη δολοφονία ενός διοικητή της Χαμάς μεσαίας τάξης, από πέντε σε 20.

Οσο πιο ανώτερος ήταν ο διοικητής, τόσο μεγαλύτερο ήταν το τίμημα που ήταν διατεθειμένοι να δεχθούν οι Ισραηλινοί. Οταν τον περασμένο Ιούλιο πήραν πληροφορίες σχετικά με το πού βρισκόταν ο Μοχάμεντ Ντέιφ, ο επικεφαλής της ένοπλης πτέρυγας της Χαμάς, σκότωσαν 200 αμάχους.

Ηταν μια καθοριστική στιγμή, καθώς το χτύπημα έγινε στη λεγόμενη «ασφαλή ζώνη» του Αλ Μουβάσι. Η Χαμάς δεν παραδέχτηκε ότι ο Ντέιφ εξοντώθηκε, κυρίως επειδή κρυβόταν σε έναν καταυλισμό με σκηνές γεμάτες πρόσφυγες. Το Ισραήλ, εν τω μεταξύ, επικρίθηκε επειδή απέτυχε να τον σκοτώσει αλλού, θυσιάζοντας λιγότερες ζωές αμάχων.

Καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου, η Χαμάς βασίστηκε στα δυτικά μέσα ενημέρωσης για την αναγγελία των ζοφερών αριθμών θανάτων αμάχων, χωρίς να λαμβάνουν υπ’ όψιν ότι το κίνημα δημιουργούσε σκόπιμα τέτοιες «αναγκαίες θυσίες». Ο τρομερός αριθμός των νεκρών είχε καταστροφική επίδραση στην εικόνα του Ισραήλ σε πολλές χώρες.

Παρ’ όλο που ο Σινουάρ αντιμετωπίστηκε ως μάρτυρας από τη Χαμάς μετά τη δολοφονία του τον Οκτώβριο, είχε προηγουμένως κάνει λάθος σε σχεδόν όλες τις αναλύσεις του, γράφουν οι Times: Σκέφτηκε ότι το σοκ μιας μαζικής επίθεσης στο Ισραήλ θα μπορούσε να προκαλέσει την κατάρρευση της κοινωνίας, ότι ο ευρύτερος αραβικός κόσμος θα ξεσηκωθεί σε υποστήριξη της Χαμάς, ότι το Ισραήλ δεν θα είχε το θάρρος να πραγματοποιήσει μια μεγάλης κλίμακας διαρκή εισβολή στη Γάζα και ότι η σύλληψη μεγάλου αριθμού ομήρων θα παρέλυε τους Ισραηλινούς.

Οπως θα υπάρξει, τελικά, απολογισμός για τον Μπενιαμίν Νετανιάχου και τα καταστροφικά λάθη που επέτρεψαν στη Χαμάς να πετύχει την αρχική φάση της επίθεσής της, καθώς και τις φορές που σαμποτάρισε τις πιθανότητες κατάπαυσης του πυρός, έτσι και το ισλαμικό κίνημα στη Γάζα θα αντιμετωπίσει πολλά ερωτήματα. Είναι προφανές ότι η υποστήριξη προς τη Χαμάς έχει μειωθεί τους τελευταίους 15 μήνες.

Στο πλαίσιο της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός, λίγες λεπτομέρειες έγιναν γνωστές δημοσίως, αναφορικά με τη δημιουργία μιας νέας κυβερνητικής αρχής στη Γάζα. Ο Τόνι Μπλίνκεν, ο απελθών υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, είπε ότι αυτές οι ρυθμίσεις αποτελούν μέρος «ενός λεπτομερούς σχεδίου που θα επιτρέψει στο Ισραήλ να αποσυρθεί πλήρως από τη Γάζα, θα αποτρέψει τη Χαμάς από το να αναλάβει ξανά τη διακυβέρνηση και θα διασφαλίσει την ανοικοδόμηση της Γάζας».

Ομως, υπάρχει ένα στοιχείο «μαγικής σκέψης» σε αυτό, σημειώνουν οι Times. Ορισμένοι Αμερικανοί και Ισραηλινοί πρότειναν ότι ο Μοχάμεντ Νταλάν, πρώην επικεφαλής της υπηρεσίας ασφαλείας του Γιάσερ Αραφάτ στη Γάζα, θα μπορούσε να είναι ο ισχυρός άνδρας για τη διαχείριση της επικράτειας. Τώρα ζει στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τα οποία προωθούνται ως πιθανός «επενδυτής» για την ανοικοδόμηση στη Λωρίδα.

Αλλά ούτε ο Νταλάν ούτε τα ΗΑΕ φαίνονται πρόθυμοι να βιαστούν να αναλάβουν αυτό το αδιανόητα δύσκολο έργο. Ως επικεφαλής ασφαλείας, ο Νταλάν φυλάκισε πολλούς αγωνιστές τη δεκαετία του 1990. Υπάρχουν κάποιες βαθιές μνησικακίες και είναι αναμενόμενο ότι τα εναπομείναντα στοιχεία της Χαμάς θα στοχοποιήσουν τον ίδιο και οποιαδήποτε νέα κυβέρνηση.

Ο,τι απομένει από τη στρατιωτική πτέρυγα της οργάνωσης διοικείται τώρα από τον Μοχάμεντ Σινουάρ, τον αδελφό του Γιαχία. Ο 49χρονος Μοχάμεντ ήταν ένας από τους σχεδιαστές της 7ης Οκτωβρίου και έχει επιβιώσει από πολλές ισραηλινές απόπειρες δολοφονίας. Θα ήταν ένας τρομερός αντίπαλος για τον Νταλάν ή για οποιονδήποτε άλλον προσπαθήσει να αποσπάσει τον έλεγχο της Γάζας.

Οι μεγάλες στρατιωτικές μονάδες της Χαμάς και η ικανότητα βαρέων όπλων της έχουν συντριβεί από την ισραηλινή εισβολή. Ομως, ενώ χιλιάδες μαχητές της έχουν σκοτωθεί, πολλοί έχουν στρατολογηθεί κατά τη διάρκεια του αδιεξόδου των τελευταίων μηνών και σε ορισμένες πρόσφατες ενέργειες, για παράδειγμα μια ενέδρα νωρίτερα αυτή την εβδομάδα που σκότωσε πέντε Ισραηλινούς στρατιώτες, έδειξαν ότι έχουν ακόμα κάποιες στρατιωτικές δυνατότητες.

Για τον Σινουάρ, αυτό που έχει σημασία τους επόμενους μήνες δεν είναι τόσο η ανασύσταση του στρατού των 30.000 ανδρών που υπήρχε στη Γάζα πριν από 15 μήνες, αλλά η προθυμία μερικών χιλιάδων νεαρών ανδρών με Καλάσνικοφ να ασκήσουν βάναυση βία στους συνανθρώπους τους στη Γάζα για να βεβαιωθούν ότι η Χαμάς θα διατηρήσει τον έλεγχο.

Η πολύωρη καθυστέρηση στην εφαρμογή της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα δεν είναι καλός οιωνός για μια συμφωνία που πολλοί φοβούνται ότι θα μπορούσε να είναι καταδικασμένη σε αποτυχία καθώς προχωρά στις τρεις δύσκολες φάσεις της, όπως γράφει ο Guardian.

Αναλυτές και παρατηρητές επεσήμαναν ότι ο σχεδιασμός της συμφωνίας, που προβλέπει τρεις φάσεις που απαιτούν τη διεξαγωγή νέων διαπραγματεύσεων καθώς προχωρά η εκεχειρία, φαίνεται δομημένος για να προκαλεί πολλαπλές κρίσεις.

Κυρίως επειδή η εμπιστοσύνη, και από τις δύο πλευρές, είναι στην καλύτερη περίπτωση ελάχιστη.

Η Χαμάς, δεδομένων των δημοσίων δηλώσεων ανώτερων ισραηλινών στελεχών, ανησυχεί ότι το Ισραήλ θα επιδιώξει να εξασφαλίσει την επιστροφή των πιο ευάλωτων ομήρων, γυναικών, παιδιών, ασθενών και ηλικιωμένων, και στη συνέχεια, θα αρχίσει τον πόλεμο ξανά, ίσως κατά τη δεύτερη φάση της εκεχειρίας.

Αυτή η αίσθηση ενισχύθηκε την Κυριακή 19 Ιανουαρίου, αφότου ο ακροδεξιός υπουργός Οικονομικών του Ισραήλ, Μπεζαλέλ Σμότριχ, ισχυρίστηκε ότι ο Μπενιαμίν Νετανιάχου τον είχε διαβεβαιώσει ότι ο πόλεμος θα συνεχιζόταν. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός, επισημαίνουν οι επικριτές του, έχει δώσει και αθετήσει πολλές υποσχέσεις κατά τη διάρκεια της καριέρας του, επιδιώκοντας αυτό που είναι πολιτικά σκόπιμο.

Το Ισραήλ επίσης δεν φαίνεται πεπεισμένο για την προθυμία της Χαμάς να τηρήσει τη συμφωνία, υποστηρίζοντας ήδη ότι έχει παραβιάσει τις δεσμεύσεις της πολλές φορές από την υπογραφή της συμφωνίας την περασμένη εβδομάδα, συμπεριλαμβανομένου του πρωινού που τέθηκε σε ισχύ η συμφωνία.

Ενώ η συμφωνία θα πρέπει να επιβιώσει από κάθε απειλούμενη κατάρρευση της κυβέρνησης του Νετανιάχου, αφού έχει ψηφιστεί από το πλήρες υπουργικό συμβούλιο, εάν η Ακροδεξιά αποχωρήσει από την κυβέρνησή του, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει μια τεράστια πολιτική κρίση. Για τον Νετανιάχου, το πρόβλημα, πάνω από όλα, ήταν πάντα η πολιτική του επιβίωση.

Εχοντας δεσμευτεί για «ολική νίκη» και «καταστροφή της Χαμάς», ο Νετανιάχου αναμφίβολα θα αντιμετωπίσει μεγάλη εγχώρια κριτική, σύμφωνα με τους Times. Η αποτυχία του να καθορίσει εφικτούς στόχους στη Γάζα επιτρέπει τώρα στη Χαμάς να απεικονίσει την επιβίωσή της ως νίκη. Μεταξύ του ισραηλινού κατεστημένου ασφαλείας, η πλήρης καταστροφή της Χαμάς δεν θεωρήθηκε ποτέ πιθανή. Αντίθετα, στόχος τους ήταν η εξόντωση των δυνάμεων που ξεκίνησαν την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου.

Αιφνιδιασμένοι και συγκλονισμένοι από την επίθεση, ήθελαν να εξαπολύσουν τέτοια καταστροφή που οι κάτοικοι της Γάζας δεν θα σκέφτονταν να πραγματοποιήσουν παρόμοια επίθεση στο άμεσο μέλλον. Πιστεύουν ότι η εκστρατεία τους, σε συνδυασμό με χτυπήματα στη Χεζμπολάχ και στο Ιράν, το έχει επιτύχει σε περιφερειακό επίπεδο.

Το μήνυμα από τους ανθρώπους του Νετανιάχου είναι ότι ο πρωθυπουργός του Ισραήλ είναι πλέον επικεντρωμένος στην εξουδετέρωση του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, γράφουν οι Times. Οπως λένε, δεχόταν πίεση από τον Ντόναλντ Τραμπ να κάνει μια συμφωνία στη Γάζα και σε αντάλλαγμα ο εκλεγμένος πρόεδρος είναι έτοιμος να δράσει για να εμποδίσει το Ιράν να αποκτήσει τη βόμβα.

Ο Τραμπ έχει μιλήσει δημόσια για την ανάγκη αντιμετώπισης του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και μια διαρροή από την ομάδα του στη Wall Street Journal υποδηλώνει ότι εξετάζει και την ανάληψη στρατιωτικής δράσης.

Για χρόνια ο Νετανιάχου και τα αμερικανικά γεράκια αποθαρρύνονταν να το κάνουν, από την παρουσία των συμμάχων της Τεχεράνης, της βαριά οπλισμένης πολιτοφυλακής της Χεζμπολάχ στον Λίβανο. Αλλά η ικανότητα της Χεζμπολάχ να αντεπιτεθεί σε οποιαδήποτε κίνηση εναντίον του Ιράν έχει αποδυναμωθεί από την φθινοπωρινή επίθεση του Ισραήλ εναντίον της.

Ομοίως, τα χτυπήματα του Οκτωβρίου κατά του Ιράν εξέθεσαν την αδυναμία της αεροπορικής άμυνας της χώρας, καταστρέφοντας ένα μεγάλο κομμάτι της και διευκολύνοντας ένα πιθανό πλήγμα κατά των πυρηνικών εγκαταστάσεων. Μόνο οι Αμερικανοί έχουν τις βόμβες που χρειάζονται για να στοχεύσουν βαθιά θαμμένες εγκαταστάσεις εμπλουτισμού, αλλά υπό τον Τραμπ η χρήση τους μπορεί να είναι τώρα ανοικτό ενδεχόμενο.

Εχοντας δει την αντιαεροπορική του άμυνα να παραβιάζεται, τη Χεζμπολάχ να αποδεκατίζεται και τη Χαμάς να μετατρέπεται σε σκιά του εαυτού της, καθώς και την απώλεια ενός βασικού συμμάχου στη Συρία, του Μπασάρ αλ Ασαντ, οι προοπτικές φαίνονται ζοφερές για το Ιράν. Μπορεί η κυβέρνηση Τραμπ να προσπαθήσει να αξιοποιήσει τη στιγμή, ώστε να επιτύχει κάποιου είδους συμφωνία με το Ιράν; Η μήπως έχει ήδη ληφθεί η απόφαση στην Τεχεράνη το Ιράν να προχωρήσει με τη βόμβα, καθιστώντας σχεδόν αναπόφευκτες κάποιου είδους επιδρομές Ισραήλ και ΗΠΑ;

Ο Τραμπ, εξηγεί ο Guardian, διεκδικεί τη συμφωνία ως δική του διπλωματική νίκη και γίνεται πλέον ο κύριος εγγυητής της, παρότι δεν είναι ξεκάθαρο ποια μόχλευση μπορεί να είναι διατεθειμένος να εφαρμόσει.

«Ενώ ο Νετανιάχου είναι απρόθυμος να προχωρήσει στη δεύτερη φάση της συμφωνίας», έγραψε την Κυριακή ο στρατιωτικός ανταποκριτής της Haaretz, Αμος Χαρέλ, «υπάρχουν δύο βασικοί παράγοντες που θα πιέσουν για την πλήρη εφαρμογή της: η κυβέρνηση Τραμπ και η ισραηλινή κοινή γνώμη. Οταν οι πρώτοι όμηροι επιστρέψουν και κάποια στιγμή συγκεντρώσουν αρκετή δύναμη για να μιλήσουν για τη φρίκη που υπέμειναν στην αιχμαλωσία, φαίνεται πιθανό ότι οι περισσότεροι Ισραηλινοί θα πειστούν ακόμη περισσότερο για την επείγουσα ανάγκη διάσωσης όσων βρίσκονται ακόμα στα τούνελ».

. . .