Τα πρώτα 30 μεγάλα «πράσινα» έργα στα ελληνικά νησιά

Το δρόμο για ένα κύμα πράσινων επενδύσεων στα ελληνικά νησιά με σκοπό να τους προσδώσει ενεργειακή αυτάρκεια, να τα απεξαρτήσει οριστικά από τις ακριβές πετρελαϊκές μονάδες, να αντιμετωπίσει χρόνια προβλήματα λειψυδρίας και εντέλει να αναβαθμίσει το ίδιο το τουριστικό τους προϊόν, ξεκλειδώνουν οι ευρωπαϊκοί πόροι του νέου Ταμείου Απανθρακοποίησης.

Στην πράξη πρόκειται για ένα σχέδιο με ορίζοντα δεκαετίας, ένα νέο μίνι «Ταμείο Ανάκαμψης» που θα εμπλέξει μικρές και μεγάλες κατασκευαστικές και ενεργειακές εταιρείες και με το οποίο η κυβέρνηση φιλοδοξεί να δώσει μια λύση «πακέτο» για τη λειψυδρία, την φθηνή ενέργεια και το πρασίνισμα πολλών μικρών τοπικών οικονομιών από την Εύβοια και τις Κυκλάδες, μέχρι τα Δωδεκάνησα και τη Κρήτη.

«Καύσιμο» για όλες αυτές τις επενδύσεις είναι τα έσοδα που αναμένεται να έχει η Ελλάδα από τη δημοπράτηση 25 εκατομμυρίων δικαιωμάτων εκπομπών CO2 που της διατίθενται από το ευρωπαϊκό σύστημα εμπορίας (EU ETS) και τα οποία μεταφράζονται καταρχήν σε έσοδα κοντά στα 2 δισ. ευρω.

Σαν συνολικό ποσό, οι επενδύσεις που μπορεί να φέρει αυτό το νέο ευρωπαϊκό εργαλείο, υπολογίζονται σε 4-5 δισ. ευρώ μέχρι και το 2032, οι οποίες ωστόσο μπορεί και να πολλαπλασιαστούν, αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις των αναλυτών για εκτίναξη τα αμέσως επόμενα χρόνια των τιμών στα χρηματιστήρια των ρύπων.

Κοιτάζοντας τη μεγάλη εικόνα, το νέο αυτό ταμείο, οι υπογραφές για το οποίο έπεσαν χθες στη Νάξο, παρουσία του Πρωθυπουργού, ανάμεσα στην ελληνική κυβέρνηση, την Κομισιόν και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, προσφέρει στη χώρα νέους πόρους, που εφόσον τους εκμεταλλευτεί σωστά και σχεδιάσει αποτελεσματικά τα νέα έργα, μπορεί να αποτελέσουν καταλύτη για πολλές τοπικές οικονομίες.

Κεντρική θέση κατέχουν οι ηλεκτρικές διασυνδέσεις που χρηματοδοτεί το πρόγραμμα, ύψους άνω των 2,5 δισ ευρώ, με πρώτη αυτή των Δωδεκανήσων με τη Κόρινθο και μετά αυτές των νησιών του ΒΑ Αιγαίου, όπως και μικρότερων νησιών των Κυκλάδων, που σήμερα βασίζονται κυρίως στο μαζούτ, μέχρι τα νέα έργα σε ΑΠΕ, που θα απορροφήσουν τουλάχιστον το 50% του συνολικού budget.

Εχοντας διασυνδεθεί πχ τα Δωδεκάνησα με το κεντρικό ηλεκτρικό σύστημα της χώρας, αφενός δεν θα έχουν πλέον ανάγκη τις σημερινές παλαιές πετρελαϊκές μονάδες, αφετέρου θα επιτραπεί ο πολλαπλασιασμός των έργων ΑΠΕ.

Στο σκέλος των ανανεώσιμων, το σχέδιο προβλέπει σε όλα τα ελληνικά νησιά μια πλειάδα επιδοτήσεων για διαφορετικές επενδύσεις και τεχνολογίες: Μικρά φωτοβολταικά σε συνδυασμό με μπαταρίες (προϋπολογισμού 270 εκατ. ευρώ, εκ των οποίων το 50% αφορά ενίσχυση). Σταθμοί ΑΠΕ σε διασυνδεδεμένα νησιά (165 εκατ. ευρώ, 40% η επιδότηση), υβριδικά συστήματα ΑΠΕ με μπαταρίες σε μη διασυνδεδεμένα νησιά (500 εκατ. 42% η επιδότηση) και ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων (880 εκατ. ευρώ, 30% επιδότηση).

Ακτινογραφώντας σε αδρές γραμμές τα επιλέξιμα έργα, το Ταμείο χρηματοδοτεί από μικρές επενδύσεις με σκοπό την αυτοκατανάλωση κατοικιών και επιχειρήσεων μέχρι μεγαλύτερες όπως την ανάπτυξη θαλάσσιων αιολικών πάρκων, και από την τροφοδοσία πλοίων με ηλεκτρική ενέργεια στα λιμάνια (cold ironing) μέχρι την κατασκευή πλειάδας ταμιευτήρων πολλαπλού σκοπού, με συνολικό προυπολογισμό κοντά στα 400 εκατ. ευρώ και ένα διπλό στόχο: Τόσο την ηλεκτροπαραγωγή και αποθήκευση ενέργειας, όσο και την καλύτερη διαχείριση των υδάτων μέσω αντιλησιοταμιευτικών μονάδων και έργων αφαλάτωσης.

Εργα απαραίτητα ειδικά σε μια συγκυρία, όπου το τουριστικό μοντέλο σε πολλά ελληνικά νησιά έχει κορεστεί και επείγουν επενδύσεις σε βασικές υποδομές ενέργειας και ύδρευσης, με τις τοπικές κοινωνίες να εκπέμπουν SOS μπροστά στην αυξανόμενη λειψυδρία.

Ένα σύνθετο πλέγμα έργων για να γίνουν ενεργειακά ανεξάρτητα τα νησιά, να αναβαθμιστεί η ποιότητα ζωής κατοίκων και επισκεπτών, όπως είπε η υφυπ. Περιβάλλοντος και Ενέργειας Αλεξάνδρα Σδούκου που παρουσίασε το σκεπτικό του Ταμείου Απανθρακοποίησης, το οποίο θυμίζει σε βαθμό δυσκολίας το Ταμείο Ανάκαμψης. Εξασφαλίζει ωστόσο δυνητικά για τα νησιά ακόμη μεγαλύτερους πόρους από το Ταμείο Ανάκαμψης, όπως σημείωσε ο υπουργός Θεόδωρος Σκυλακάκης.

Τα πρώτα 30 υποψήφια έργα έχουν ήδη επιλέγει και το σκεπτικό λειτουργίας τους, όπως το έχει κατά καιρούς περιγράψει ο κ. Σκυλακάκης, που ως υπουργός, θα έχει και τη διαχείριση του Ταμείου, είναι απλό.

Τον χειμώνα, που οι ανάγκες για νερό και για ηλεκτρική ενέργεια είναι περιορισμένες, μεγάλο μέρος της «πράσινων» γιγαβατώρων θα αξιοποιείται για τη λειτουργία της αφαλάτωσης, με το νερό να αποθηκεύεται στον ανώτερο ταμιευτήρα των αντλησιοταμιευτικών μονάδων.

Σταδιακά από την άνοιξη και μετά, το υδατικό αυτό απόθεμα θα απελευθερώνεται σταδιακά, ώστε να αξιοποιηθεί για την κάλυψη των αναγκών σε άρδευση και ύδρευση. Ετσι, οι αντλησιοταμιευτικές μονάδες θα λειτουργούν και ως υδροηλεκτρικοί σταθμοί, παράγοντας «πράσινη» ηλεκτρική ενέργεια, προκειμένου να καλυφθούν οι μεγαλύτερες ανάγκες των νησιών σε ρεύμα, όσο θα προχωρά η τουριστική περίοδος.

Κεντρικό στοιχείο του σχεδιασμού για το οποίο έχει προηγηθεί η ανάλογη προεργασία είναι η παραγωγή μέσα στην επόμενη δεκαετία άφθονης και φθηνής ενέργειας, απαραίτητης για τις ανάγκες των νέων ταμιευτήρων που αποτελούν επενδύσεις «energy hungry» και ενώ την ίδια στιγμή οι υφιστάμενοι στεγνώνουν με ταχύτατους ρυθμούς λόγω της ανομβρίας.

Τα πρώτα σύνθετα έργα

Τέτοιο είναι το διπλό φράγμα του Ταυρωνίτη, το μεγαλύτερο κατασκευαστικό έργο εδώ και δεκαετίες στο δυτικό νομό Χανίων και ένα από τα μεγαλύτερα στην Ελλάδα. Εχει στόχο την άρδευση εκτεταμένων αγροτικών περιοχών και την ύδρευση οικιστικών περιοχών και τουριστικών εγκαταστάσεων, προκειμένου να μειώνει τις πιέσεις σε σημαντικούς υπόγειους ταμιευτήρες νερού, όπως αυτός του Κολενιού. Επιπλέον, φιλοδοξεί να συμβάλει στην αντιπλημμυρική προστασία των ευάλωτων περιοχών που βρίσκονται στη ζώνη του Ταυρωνίτη.

Το πρόγραμμα προβλέπει την ενίσχυση του φράγματος σε διάφορες θέσεις με την εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών, ισχύος γύρω στα 1,4 MW, τα οποία υπολογίζεται ότι θα παράγουν ετησίως 3.285 MWh. Εκτιμάται ότι η επένδυση θα φτάσει τα 137,8 εκατ. ευρώ.

Άλλη ενδεικτική περίπτωση αφορά το έργο μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών στο φράγμα Τσικνιά της Λέσβου καθώς και την ανάπτυξη συστήματος αντλησιοταμίευσης. Το σύστημα αντλησιοταμίευσης θα συνοδεύεται από την κατασκευή ταμιευτήρα σε παρακείμενο λόφο στα δυτικά του φράγματος, με χωρητικότητα 200.000 κυβικών μέτρων. Εδώ πρόκειται να προστεθούν έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας συνολικής ισχύος 3,35 MW, με την αναμενόμενη παραγωγή να διαμορφώνεται στα 4.230 MWh. Σαν κόστος θα μπορούσε να φτάσει τα 32,1 εκατομμύρια ευρώ.

Μια τρίτη περίπτωση αφορά την εγκατάσταση μικρών υδροηλεκτρικών σταθμών κατάντη του φράγματος στη θέση Σέτα -Μανίκια στην Εύβοια. Εδώ θα κατασκευαστεί ένα πλωτό φωτοβολταϊκό πάρκο (θα καταλαμβάνει το 2,5% της επιφάνειας του ταμιευτήρα) με την εγκατεστημένη ισχύς να φτάνει τα 0,85 MW και την παραγόμενη ενέργεια στις 1.600 MWh. Το κόστος υπολογίζεται στα 14,4 εκατ. ευρώ.

Τα λιμάνια και η φόρτιση των πλοίων

Ανοίγεται με αλλά λόγια για την επόμενη δεκαετία στα νησιά μια νέα αγορά, πολλών εκατοντάδων εκατ. ευρώ που δεν περιορίζεται μόνο σε αιολικά, φωτοβολταικά, φράγματα και ταμιευτήρες, αλλά αφορά και νέους τομείς, άγνωστους μέχρι σήμερα στην Ελλάδα, όπως η φόρτιση πλοίων στα λιμάνια με ηλεκτρική ενέργεια.

Έχει διαπιστωθεί ότι ο σταδιακός εξηλεκτρισμός της χώρας απαιτεί την ανάπτυξη και λειτουργία υποδομών στα νησιωτικά λιμάνια για την παροχή ηλεκτρικής ενέργειας σε ελλιμενιζόμενα πλοία (cold-ironing).

Στην κατηγορία αυτή αναμένεται να γίνουν επενδύσεις 200 εκατ. ευρώ για συστήματα ηλεκτροδότησης στην ακτή, φωτοβολταϊκά και συστήματα αποθήκευσης ενέργειας. Εχει εκτιμηθεί ότι ένα μέσο λιμάνι νησιού για να παρέχει τις παραπάνω υπηρεσίες απαιτεί την εγκατάσταση 32,7 MW συστημάτων ηλεκτροδότησης στην ακτή, 1,8 MW φωτοβολταϊκών και 5,1 MWh συστημάτων αποθήκευσης, με συνολική παραγωγή που θα κυμαίνεται στα 14.660 MWh, και με την επένδυση να φτάνει τα 33 εκατ ευρώ.