Τα γυάλινα σπίτια της Τεχεράνης

Η Ναϊμέχ Μποζοργκμέρ είναι ανταποκρίτρια των Financial Times στην Τεχεράνη. Γράφει ότι πρόσφατα αναζήτησε καινούργιο διαμέρισμα και αυτό που συνάντησε την εξέπληξε: «Μετά από δεκαετίες αρχιτεκτονικής αδιαφάνειας, οι Ιρανοί υιοθετούν μια τολμηρή νέα τάση: διαμερίσματα με μεγάλα παράθυρα από το δάπεδο μέχρι την οροφή στα σαλόνια, τα υπνοδωμάτια, ακόμη και τις κουζίνες. Αυτή η αναδυόμενη αισθητική αντικατοπτρίζει κάτι περισσότερο από μια απλή προτίμηση για μοντέρνο σχεδιασμό. Σηματοδοτεί την κοινωνική αλλαγή σε μια χώρα που παραδοσιακά διαμορφώνεται από την ιδιωτικότητα, τη σεμνότητα και το άγρυπνο μάτι των γειτόνων και του κράτους».

Η μεταμόρφωση, συνεχίζει, είναι ορατή, ιδιαίτερα στα πιο εύπορα προάστια της πόλης και όχι μόνο. Οι διαφημίσεις για νέα κτίρια προβάλλουν τα τεράστια παράθυρα και τα μεγάλα μπαλκόνια σχεδιασμένα για χαλάρωση. Το 2008, όταν αναζήτησε το πρώτο της σπίτι, οι επιλογές ήταν εντελώς διαφορετικές: Τότε, τα μεγάλα παράθυρα ήταν πολύ ασυνήθιστα και τα μπαλκόνια ήταν αυστηρά λειτουργικά, με μοναδικό σκοπό να στεγνώνουν εκεί τα ρούχα ή να αποθηκεύονται φρούτα και λαχανικά. Επίσης, πολλοί υποψήφιοι σπιτονοικοκύρηδες την κοιτούσαν παράξενα επειδή δεν ήταν παντρεμένη και έκαναν συχνά αδιάκριτες και ενοχλητικές ερωτήσεις για την προσωπική της ζωή.

Σήμερα, όμως, το να ζει κανείς μόνος δεν είναι πλέον τόσο ασυνήθιστο. Η κοινωνική αυτή αλλαγή συμβαδίζει με τις γυάλινες προσόψεις των κτιρίων. Τα μεγάλα παράθυρα δεν είναι μόνο θέμα αλλαγής γούστου, αλλά συμβολίζουν πάνω απ’ όλα την επιθυμία για διαφάνεια. Σε μια κοινωνία όπου οι ιδιωτικές ελευθερίες εδώ και πολύ καιρό κρύβονται πίσω από κλειστές πόρτες, η αλλαγή υποδηλώνει ότι τα όρια μεταξύ προσωπικής και δημόσιας ζωής αρχίζουν και θολώνουν.

Τα όρια αυτά άρχισαν να γίνονται όλο και πιο αυστηρά από τότε που άρχισε η κυριαρχία της Ισλαμικής Δημοκρατίας, το 1979. Οι αυστηροί κανόνες του θεοκρατικού καθεστώτος απαιτούσαν από όλους να δείχνουν ότι συμμορφώνονται. Τα σπίτια, ωστόσο ήταν καταφύγια για πιο ελεύθερη έκφραση. Οι συγκεντρώσεις ανδρών και γυναικών και η κατανάλωση αλκοόλ άνθησαν σε χώρους που παρέμεναν προστατευμένοι πίσω από τις βαριές και πάντα κλειστές κουρτίνες.

Τα πράγματα, επισημαίνουν οι FT, αρχίζουν να αλλάζουν. Από τη μια είναι η επιρροή των παγκόσμιων τάσεων, στις οποίες έχουν όλοι πρόσβαση μέσω των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης και η ανάδειξη μιας νέας γενιάς αρχιτεκτόνων με σαφείς προσλαμβάνουσες από το εξωτερικό. Από την άλλη, οι αλλαγές αυτές νοοτροπίας και εμφάνισης, καθοδηγούνται από τους πλούσιους Ιρανούς που ταξιδεύουν συχνά σε κοσμοπολίτικα μέρη, όπως το Ντουμπάι.

Αυτοί οι άνθρωποι υιοθετούν όσα βλέπουν στα ταξίδια τους και θέλουν να εισαγάγουν έναν πιο παγκοσμιοποιημένο τρόπο ζωής στην Τεχεράνη. Η επιρροή τους, καθώς πολλοί από αυτούς μετέχουν στο πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο, μπορεί να θεωρείται από πολλούς ως «διαφθορά των προνομιούχων», αλλά ταυτόχρονα βοηθά στην κανονικοποίηση πρακτικών που μέχρι πρόσφατα θεωρούνταν ταμπού.

Οι πλούσιες βόρειες και δυτικές συνοικίες της Τεχεράνης διαθέτουν τις πιο πολυτελείς και μοντέρνες πολυκατοικίες, που έχουν σχεδιαστεί σύμφωνα με το δυτικό στιλ. Αυτά τα κτίρια διαθέτουν μεγάλα διαμερίσματα με ιδιωτικές πισίνες, μεγάλα μπαλκόνια με υδρομασάζ και κήπους στην ταράτσα. Είναι, γράφει η Μποζοργκμέρ στους FT, σαν τα σπίτια που βλλέπει κανείς «στις ταινίες του Χόλιγουντ. Ενας τρόπος ζωής που έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τα αυστηρά ιδανικά της Ισλαμικής Δημοκρατίας».

Επιπέδου Χόλιγουντ, όμως, είναι και οι τιμές στην αγορά ακινήτων. Ενα διαμέρισμα 500 τετραγωνικών μέτρων σε αυτές τις πολυκατοικίες φτάνει τα 10 εκατομμύρια δολάρια. Και είναι πολλά.

Κι εδώ ερχόμαστε στις βαθύτατες κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες της Τεχεράνης. «Σε κάθε ρετιρέ με γυάλινους τοίχους αντιστοιχούν αμέτρητοι νέοι και πολύ μορφωμένοι Ιρανοί που  αγωνίζονται να αντέξουν οικονομικά ακόμη την απόκτηση μέτριας στέγασης. Ο πληθωρισμός, η στάσιμη αγορά εργασίας και η υποτίμηση του νομίσματος έχουν διαβρώσει την αγοραστική δύναμη. Η ενοικίαση ενός μοντέρνου διαμερίσματος μεσαίας κατηγορίας είναι όλο και πιο απρόσιτη για πολλούς, πόσο μάλλον η αγορά του». Η ύπαρξη πλούσιων Ιρανών που αψηφούν τις αυστηρές επιταγές της Ισλαμικής Δημοκρατίας δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι ίδιοι και οι γόνοι τους διαφημίζουν τον απόλυτα δυτικό τρόπο ζωής τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης εδώ και χρόνια, προκαλώντας θυμηδία για το υποκριτικό του πράγματος.

Για πολλούς από τους κατοίκους της πόλης, όμως  η διαφάνεια αυτών των μοντέρνων κτιρίων χρησιμεύει μόνο για να τονίσει το χάσμα ανάμεσα σε εκείνους που μπορούν να κάνουν έναν τέτοιο τρόπο ζωής και εκείνων που μένουν πίσω, σε μια παραπαίουσα οικονομία που έχει πληγεί σκληρά από τις αμερικανικές κυρώσεις.

Η νέα αρχιτεκτονική της Τεχεράνης εξισορροπεί τα όνειρα της νεωτερικότητας με τη σκληρή πραγματικότητα της ανισότητας. Πίσω από τους αστραφτερούς γυάλινους τοίχους κρύβεται ένα περίπλοκο αφήγημα φιλοδοξίας και διχασμού. Είναι, καταλήγουν οι FT, η ιστορία μιας κοινωνίας που περιορίζεται από τις δικές της αντιφάσεις.

. . .