Σχέδιο επί χάρτου για την ειρήνη στην Ουκρανία: Τι προβλέπει έγγραφο της ομάδας της Γενεύης

Την άνοιξη του 2022 στρατιωτικοί και πολιτικοί εμπειρογνώμονες συναντήθηκαν στη Γενεύη για να συζητήσουν ένα ευαίσθητο θέμα: πώς μπορεί να εφαρμοστεί μια μελλοντική κατάπαυση πυρός στην Ουκρανία.

Την περασμένη εβδομάδα, αυτή η ομάδα εμπειρογνωμόνων δημοσιοποίησε για πρώτη φορά, ένα έγγραφο 31 σελίδων που εμβαθύνει στις τεχνικές λεπτομέρειες εφαρμογής του ειρηνευτικού σχεδίου και της επιτήρησης σε μια γραμμή μετώπου πάνω από 1.000 χιλιόμετρα.

Το έγγραφο κοινοποιήθηκε τον περασμένο μήνα μέσω ενός άλλου εμπιστευτικού διαύλου, μιας συνάντησης στη Γενεύη μεταξύ Αμερικανών, Ρώσων και Ουκρανών εμπειρογνωμόνων εξωτερικής πολιτικής.

Πρόκειται για ένα από τα πιο λεπτομερή σχέδια εκεχειρίας στην Ουκρανία που έχει δημοσιευθεί, και μια ένδειξη του πόσο γρήγορα το θέμα του σχεδιασμού για μια κατάπαυση του πυρός έχει μετατραπεί από μια αμφιλεγόμενη και θεωρητική άσκηση σε ένα επείγον και πρακτικό ζήτημα σχολιάζουν οι New York Times.

Η Γαλλία και η Βρετανία έχουν εγείρει την προοπτική να στείλουν χιλιάδες δικά τους στρατεύματα στην Ουκρανία μετά τη διακοπή των μαχών, αν και είναι ακόμα ασαφής η αρμοδιότητα αυτής της δύναμης. Η Ρωσία από την άλλη, δεν έχει δείξει κανένα σημάδι ότι συμφωνεί σε μια τέτοια δύναμη, ενώ και ο πρόεδρος Τραμπ έχει προσφέρει ελάχιστες διαβεβαιώσεις για οποιαδήποτε αμερικανική υποστήριξη.

«Μία από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις παρακολούθησης της κατάπαυσης του πυρός που έγινε ποτέ, θα έρθει γρήγορα, χωρίς κανέναν μέχρι στιγμής σχεδιασμό για το πώς θα μοιάζει», δήλωσε ο Γουόλτερ Κεμπ, ειδικός στην ευρωπαϊκή ασφάλεια που συνέταξε το έγγραφο της ομάδας της Γενεύης.

Η πιθανότητα κατάπαυσης του πυρός ατην Ουκρανία φαινόταν μακρινή και όπως λένε ορισμένοι αναλυτές ήταν θέμα ταμπού. Οι ηγέτες του Κίεβου και της Δύσης προσπάθησαν να εστιάσουν στο πεδίο της μάχης και όχι στις επιπλοκές ενός τελικού συμβιβασμού και ήταν απρόθυμοι να μιλήσουν δημόσια για την πιθανότητα η Ουκρανία να στερηθεί τη νίκη, ωστόσο ο Τραμπ θέλει να τερματίσει γρήγορα τις μάχες και να ρίξει τα φώτα της δημοσιότητας στο τι θα συμβεί στο έδαφος εάν οι μάχες τελειώσουν.

Το σχέδιο εκεχειρίας

Το έγγραφο το οποίο εκπονήθηκε από τη δεξαμενή σκέψης Κέντρο Πολιτικής Ασφάλειας της Γενεύης και χρηματοδοτείται από την ελβετική κυβέρνηση, παρουσίαζε συγκεκριμένες προτάσεις για την εκεχειρία.

Συγκεκριμένα πρότεινε μια ουδέτερη ζώνη πλάτους τουλάχιστον δέκα χλμ. για να χωρίσει τους δύο στρατούς με 5.000 πολίτες και αστυνομικούς να την περιπολούν. Στο έγγραφο αναφερόταν επίσης, ότι μπορεί να χρειαστούν περίπου 10.000 ξένοι στρατιώτες για την παροχή ασφάλειας σε αυτή τη ζώνη.

Οι παρατηρητές θα αναφέρουν την εφαρμογή της κατάπαυσης πυρός και εάν ο βαρύς οπλισμός έχει αποσυρθεί σε μια συμφωνημένη απόσταση από τη ζώνη ασφαλείας. Η αποστολή θα λειτουργούσε υπό την εντολή των Ηνωμένων Εθνών ή άλλου διεθνούς οργανισμού.

Μια τέτοια δύναμη θα μπορούσε να συμβάλει στην αποτροπή ή και την αποκλιμάκωση εντάσεων προτού εξελιχθούν σε νέες συγκρούσεις. Ωστόσο, θα διαφοροποιείται από την όποια δύναμη θα κληθεί να παράσχει εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία σε περίπτωση νέας ρωσικής εισβολής.

Το έγγραφο προτείνει ότι οι διεθνείς παρατηρητές θα συνεργαστούν με μια κοινή επιτροπή που θα αποτελείται από Ρώσους και Ουκρανούς στρατιωτικούς αξιωματούχους. Μέσω της επιτροπής, και οι δύο πλευρές θα λογοδοτούσαν η μία στην άλλη και θα διαπραγματεύονταν για ενδεχόμενη απελευθέρωση κρατουμένων, εκκαθάριση ναρκοπεδίων και ανθρωπιστικούς διαδρόμους μέσω της ουδέτερης ζώνης.

«Αυτό θα είναι ένα άνευ προηγουμένου, δύσκολο πρόβλημα», δήλωσε ο Σάμιουελ Σαράπ, Ρώσος αναλυτής στην RAND Corporation, αναφερόμενος στην εφαρμογή της κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία.

Ένας λόγος είναι το μήκος των συνόρων μεταξύ της ουκρανικής και της ρωσοκρατούμενης επικράτειας — περίπου πέντε φορές μεγαλύτερο από την Αποστρατιωτικοποιημένη Ζώνη μεταξύ Βόρειας και Νότιας Κορέας. Ένα άλλο, είπε, είναι η πολυπλοκότητα και ο αριθμός των όπλων που διαθέτουν τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία.

Ο Σαράπ είπε ότι δεν ασχολήθηκε με το έργο του κέντρου της Γενεύης, αλλά ήταν εξοικειωμένος με αυτό και ότι εργαζόταν πάνω στις δικές του προτάσεις για το πώς οι αισθητήρες τοποθετημένοι σε drones, σημαδούρες και σκάφη θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός.

Απόρρητες συζητήσεις ειδικών από Ρωσία Ουκρανία, ΗΠΑ και ΕΕ

Ο Τόμας Γκρέμινγκερ, διευθυντής του ελβετικού κέντρου, επόπτευσε την παρακολούθηση της κατάπαυσης του πυρός στην Ουκρανία από το 2017 έως το 2020 ως γενικός γραμματέας του Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ).

Σύμφωνα με τον ίδιο, σύστησε μια ομάδα εμπειρογνωμόνων για την κατάπαυση του πυρός αμέσως μετά την έναρξη της εισβολής του 2022, που θα κατέληγε σε επιλογές για το πώς θα επιτευχθεί μια μελλοντική εκεχειρία στην Ουκρανία πιο ανθεκτική και βιώσιμη από την προηγούμενη.

Η ομάδα εμπειρογνωμόνων περιλάμβανε αξιωματούχους διεθνών οργανισμών και πρώην στρατιωτικούς διοικητές με εμπειρία σε ειρηνευτικές αποστολές, εξηγεί ο ίδιος.

Ο Γκρέμινγκερ φιλοξένησε μεμονωμένες απόρρητες συζητήσεις μεταξύ ειδικών σε θέματα εξωτερικής πολιτικής από την Ουκρανία, τη Ρωσία, τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη.

Οι συμμετέχοντες σε αυτές τις συναντήσεις – των οποίων τις ταυτότητες δεν αποκάλυψε ο κ. Γκρέμινγκερ – ενήργησαν υπό την προσωπική τους ιδιότητα, αν και αναμενόταν να ενημερωθούν εκ των προτέρων από τις κυβερνήσεις τους και να τους ενημερώσουν αργότερα. Είπε ότι ο αρχικός σκοπός των συναντήσεων, που ξεκίνησαν το 2022, ήταν «η δημιουργία ενός καναλιού επικοινωνίας» με τη Μόσχα και ότι συζητήθηκαν επίσης σενάρια για κατάπαυση του πυρός ή διευθέτηση.

Δεν είναι σαφές τι αντίκτυπο θα έχει η πρόταση κατάπαυσης του πυρός στις ίδιες τις διαπραγματεύσεις, δεδομένης της προσωπικής προσέγγισης του Τραμπ και του Πούτιν.

Ωστόσο, όπως σχολιάζουν οι New York Times οι προσπάθειες του κέντρου της Γενεύης ρίχνουν επίσης φως στη διπλωματία του παρασκηνίου που ήταν χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός πολέμου στον οποίο η Δύση και η Ουκρανία προσπάθησαν να απομονώσουν τη Ρωσία στην παγκόσμια σκηνή.