Συρία: Οι θέσεις Τουρκίας, Ιράν και Ρωσίας για το μέλλον της χώρας

Την ώρα που το καθεστώς του Μπασάρ αλ Ασαντ δείχνει να καταρρέει, οι τρεις βασικοί εξωτερικοί «παίκτες» στη Συρία προσπαθούν να ισχυροποιήσουν την επιρροή τους στη διαλυμένη χώρα. Το Σάββατο 7 Δεκεμβρίου, στο περιθώριο του Φόρουμ της Ντόχα στο Κατάρ, η Τουρκία, το Ιράν και η Ρωσία προέτρεψαν τη συριακή αντιπολίτευση να τερματίσει τις συγκρούσεις, να ανανεώσει τον διάλογο με τον Ασαντ και να βοηθήσει στη διατήρηση της Συρίας ως ενωμένης χώρας.

Οι τρεις πλευρές πρόσθεσαν, σύμφωνα με τον Guardian, ότι θα ήταν «απαράδεκτο» να χρησιμοποιηθούν τρομοκράτες για να κερδηθεί ο έλεγχος της χώρας.

Εν μέσω αναφορών ότι ρώσοι διπλωμάτες εγκαταλείπουν τη Δαμασκό ενόψει της αστραπιαίας προέλασης των ανταρτών της αντιπολίτευσης, ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ είπε ότι η Ρωσία «προσπαθεί να κάνει ό,τι είναι δυνατόν για να αποτρέψει την επικράτηση των τρομοκρατών, ακόμη κι αν αυτοί ισχυρίζονται ότι δεν είναι τρομοκράτες».

Πρόσθεσε ότι θα γίνουν νέες προσπάθειες για να πειστεί ο Ασαντ να εξομαλύνει τις σχέσεις του με την Τουρκία, ικανοποιώντας ενδεχομένως και την απαίτηση της Αγκυρας να μπορεί να παρέμβει εναντίον των κουρδικών δυνάμεων, οι οποίες χρησιμοποιούν τη βόρεια Συρία για να πραγματοποιούν επιθέσεις εντός της Τουρκίας.

Νωρίτερα φέτος ο Ασαντ είχε αρνηθεί να συνομιλήσει με την Τουρκία όσο οι τουρκικές δυνάμεις παρέμεναν στη Συρία. Αυτή η άρνηση οδήγησε τον τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να δώσει σιωπηρά πράσινο φως στην μαχητική οργάνωση Hayat Tahrir al-Sham (HTS), τον περασμένο μήνα, για να πραγματοποιήσει τις επιτυχημένες επιθέσεις της στο Χαλέπι και πιο πρόσφατα στην πόλη Χομς.

Με την 24χρονη κυριαρχία του Ασαντ να παραπαίει, ο σύρος ηγέτης δεν έχει άλλη επιλογή από το να κάνει παραχωρήσεις στην Τουρκία για το κουρδικό ζήτημα, γράφει ο Guardian. Η Αγκυρα είναι πεπεισμένη ότι οι συριακές Μονάδες Προστασίας του Λαού (YPG), που πολεμούν υπό τη σημαία των Συριακών Αμυντικών Δυνάμεων και υποστηρίζονται από τις ΗΠΑ, είναι ένα και το αυτό με το κουρδικό PKK, που δρα στην Τουρκία.

Ομως δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι η Τουρκία μπορεί πλέον να ελέγξει την ισλαμιστική ομάδα HTS ή να τη διατάξει να τερματίσει την επίθεση, η οποία αποδείχτηκε πολύ πιο αποτελεσματική από ό,τι περίμεναν ακόμη και οι ίδιοι οι αντάρτες.

Ο Λαβρόφ επεσήμανε επανειλημμένως ότι η HTS περιλαμβάνεται στον κατάλογο των τρομοκρατικών οργανώσεων, τόσο από τον ΟΗΕ όσο και από τις ΗΠΑ. Αμφισβήτησε αν η ομάδα είχε αποκοπεί εντελώς από την Αλ Κάιντα, όπως ισχυρίζεται η ηγεσία της.

Χωρίς να κατονομάσει τις ΗΠΑ, ο ρώσος υπουργός Εξωτερικών είπε ότι οι ομάδες της αντιπολίτευσης χρησιμοποιούνται για γεωπολιτικούς σκοπούς και ότι η επίθεση «είχε στόχο να υπονομεύσει όλα όσα έχουμε κάνει στη Συρία».

Και πρόσθεσε: «Εάν η αντιπολίτευση είναι υπεύθυνη και νοιάζεται για τη χώρα, δεν θα επιτρέψει να συνεχιστεί αυτή η διαμάχη». Εφόσον δημιουργηθεί κενό εξουσίας, είπε, οι Σύροι θα βρεθούν στο ίδιο χάος που παρατηρήθηκε στο Ιράκ το 2003 και στη Λιβύη το 2011. «Η Ρωσία βοηθά τον συριακό στρατό με την αεροπορία της για να αντιμετωπίσει τις επιθέσεις των τρομοκρατών» κατέληξε.

Η Ρωσία διατηρεί μια από τις μεγαλύτερες στρατιωτικές της βάσεις εκτός της πρώην Σοβιετικής Ενωσης στο Χμέιμιμ και μια πολύτιμη ναυτική βάση στο Ταρτούς. Θέλει απεγνωσμένα να διατηρήσει αμφότερα.

Αξιωματούχοι της αμερικανικής κυβέρνησης, που φαίνονται επίσης επιφυλακτικοί για την ταχύτητα με την οποία οι ισλαμιστικές ομάδες καταλάμβαναν εδάφη, είχαν αρχικά δηλώσει ότι αναμένουν να παραμείνει ο Ασαντ ως μέρος της εξίσωσης. Ωστόσο οι στρατιωτικές εξελίξεις του τελευταίου δεκαπενθημέρου έχουν αφήσει τους διπλωμάτες όλων των χωρών σε σύγχυση, συνεχίζει ο Guardian.

Με τις δυνάμεις της αντιπολίτευσης να σημειώνουν ραγδαία πρόοδο και τον Ασαντ να προσπαθεί να κρατήσει τη γραμμή του μετώπου στην πόλη της Χομς, η συριακή κοινωνία των πολιτών, που είναι παρούσα στο Φόρουμ της Ντόχα, ζήτησε να συμπεριληφθεί η ίδια σε οποιαδήποτε μορφή μετάβασης της εξουσίας προωθήσουν οι ξένοι παράγοντες.

Υποστήριξαν ότι όχι μόνο ο Ασαντ, αλλά ολόκληρος ο μηχανισμός του πρέπει να διαλυθεί και να αντικατασταθεί με μια μεταβατική κυβέρνηση που θα εκπροσωπεί όλες τις ομάδες στη Συρία, οδηγώντας σε εθνικές εκλογές – ένα αίτημα που ο Ασαντ έχει επανειλημμένως μπλοκάρει.

Η Τουρκία, η Ρωσία και το Ιράν ανέλαβαν τις ειρηνευτικές συνομιλίες για τη Συρία το 2017, μέσω της Διαδικασίας της Αστάνα, αλλά το αποτέλεσμα των 21 συναντήσεών τους ήταν ένα πολιτικό αδιέξοδο και μια διχασμένη χώρα, όπου διαφορετικές φατρίες κυριαρχούσαν σε διαφορετικούς τομείς, μέχρι πριν από δύο εβδομάδες.

Οι προσδοκίες από την τριμερή συνάντηση της Ντόχα ήταν χαμηλές, εν μέρει επειδή η Τουρκία κατέστησε σαφές ότι είναι χαρούμενη που βλέπει το μείγμα ανταρτών, ισλαμιστών και φιλοτουρκικών ομάδων να βαδίζουν προς τη συριακή πρωτεύουσα, τη Δαμασκό, ενώ το Ιράν και η Ρωσία θεωρούν όλες αυτές τις ομάδες τρομοκρατικές.

Σε μια σειρά διπλωματικών συναντήσεων πριν από τη σύνοδο κορυφής της Ντόχα, ο ιρανός υπουργός Εξωτερικών Αμπάς Αραγκτσί δεν κατάφερε να πείσει την Τουρκία ότι βοηθά στη δημιουργία ενός επικίνδυνου κενού εξουσίας που θα καλυφθεί από τρομοκράτες.

Το Ιράν βλέπει επίσης τη σκιά του Ισραήλ και των ΗΠΑ στην προέλαση της HTS, ισχυριζόμενο ότι το Ισραήλ χρησιμοποιεί τη σύγκρουση για να κλείσει τις διόδους προμήθειας πυρομαχικών του Ιράν προς τον Λίβανο, μέσω Συρίας.

Στις συνομιλίες της Παρασκευής ο Αραγκτσί απέτυχε να πείσει τους ιρακινούς ηγέτες να επέμβουν στρατιωτικά για να σώσουν τον Ασαντ. Ετσι, η Ρωσία και το Ιράν είναι πλέον οι μόνες χώρες που υποστηρίζουν τον Ασνατ, και πρέπει να αποφασίσουν τον βαθμό της επένδυσης που είναι έτοιμες να κάνουν για να τον σώσουν.

Ο Αραγκτσί επέμεινε: «Δεν πρέπει να υπάρχει διάκριση μεταξύ τρομοκρατικών ομάδων. Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί τρομοκράτες».

Παραμένει ασαφές, γράφει ο Guardian, εάν ο Ερντογάν έχει πραγματική επιρροή στον ηγέτη της HTS Αμπού Μοχάμεντ αλ-Τζολανί και εάν η πρόσφατη αλλαγή επωνυμίας της HTS ήταν μια αυθεντική κίνηση απομάκρυνσής της από την Αλ Κάιντα. Μιλώντας στην Ντόχα, ο Τσαρλς Λίστερ από το Ινστιτούτο Μέσης Ανατολής είπε ότι η αλλαγή της επωνυμίας της HTS, που είχε ως στόχο να δείξει ότι απομακρύνεται από τον διεθνή τζιχαντισμό, έγινε περίπου οκτώ χρόνια πριν από τη σημερινή κρίση, αλλά η οργάνωση παρέμεινε «πολιτικά αυταρχική, προβαίνοντας σε αυθαίρετες συλλήψεις επικριτών, βασανιστήρια και φυλάκιση».

Ο Λίστερ είπε για τον Ασαντ: «Το τέλος του έρχεται. Απομένει να φανεί πότε και πώς θα έρθει». Πρόσθεσε: «Εάν πέσει η Χομς, η Δαμασκός θα αποκοπεί από την ακτή όπου βρίσκεται η καρδιά των Αλαουιτών του Ασαντ». Ο χρόνος τελικά αποδείχτηκε πολύ λιγότερος από όσο υπολόγιζαν άπαντες, καθώς οι αντάρτες βρίσκονται ήδη στη Δαμασκό.

Η Ρωσία προσπάθησε να κρατήσει τη γραμμή στη Χομς, αλλά είπε πως «ούτε η Ρωσία, ούτε το Ιράν, ούτε η Χεζμπολάχ έχουν σημαντική χερσαία παρουσία στην περιοχή και ο συριακός στρατός έχει κατακερματιστεί και διαβρωθεί εκ των έσω». Ο Αμος Χόκσταϊν, ο απεσταλμένος των ΗΠΑ στον Λίβανο, δήλωσε πως φαινόταν ότι η αποδυνάμωση της Χεζμπολάχ ήταν κρίσιμη για τις ήττες του Ασαντ και του Ιράν στη Συρία.

Η Τουρκία δέχεται μεγάλες πιέσεις να εξηγήσει το μελλοντικό όραμά της για τη Συρία και να δηλώσει αν θεωρεί την HTS βιώσιμη συριακή εθνική ηγεσία. Οι Συριακές Αμυντικές Δυνάμεις, μια άλλη αντάρτικη ομάδα που λειτουργεί ως πληρεξούσιος της Αγκυρας, δεν φιλοδοξεί να κυβερνήσει ολόκληρη τη Συρία.

Η Αγκυρα θέλει απεγνωσμένα πολιτική σταθερότητα στη Συρία, καθώς τα 3 εκατομμύρια σύροι πρόσφυγες που βρίσκονται στην Τουρκία δεν θα επιστρέψουν στα σπίτια τους εάν δεν συντριβεί ο Ασαντ. Ο Ερντογάν αντιμετωπίζει, παράλληλα, σφοδρή εγχώρια κριτική για την αποτυχία να εξασφαλίσει την επιστροφή των προσφύγων, αλλά και την άσκηση μιας μονοπρόσωπης εξωτερικής πολιτικής.

. . .