Στα «σκουπίδια» 200 GWh πράσινης ενέργειας μόνο τον Μάρτιο

Με περικοπές πράσινης ενέργειας κοντά στις 200 GWh, ένα τεράστιο νούμερο που αντιστοιχεί στο 25% του συνολικού «ψαλιδιού» για όλο το 2024, κλείνει ο Μάρτιος, προϊδεάζοντας για το τι περιμένει τους παραγωγούς ΑΠΕ κατά την πασχαλινή περίοδο.

Το τι συνέβη κατά το πρώτο μήνα της άνοιξης, δείχνει την έκταση του προβλήματος που θα κληθεί σύντομα να αντιμετωπίσει η νέα πολιτική ηγεσία του υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), χωρίς μάλιστα σε αυτή τη φάση, οι περικοπές να οφείλονται σε κορεσμό των δικτύων, κάτι που είναι θέμα χρόνου να συμβεί.

Σε όλη τη περυσινή χρονιά «πετάχτηκαν στα σκουπίδια» 860 πράσινες γιγαβατώρες και φέτος, μέσα σε ένα μόνο μήνα, περικόπηκε το 1/4, με «πρωταθλήτριες» τις Κυριακές 2 και 23 Μαρτίου, όπου οι ποσότητες που δεν καταναλώθηκαν, (άρα δεν αποζημιώθηκαν), να ξεπερνούν τις 17 GWh.

Η αιτία για το πρώτο αυτό φετινό λογαριασμό της «πράσινης υπερθέρμανσης» που πληρώνουν οι παραγωγοί ΑΠΕ οφείλεται αποκλειστικά στη χαμηλή ζήτηση του Μαρτίου για ηλεκτρική ενέργεια και την υπερπαραγωγή φωτοβολταϊκών, με τις περικοπές να κρίνονται απαραίτητες, ειδικά τα μεσημέρια, για να μην μπει σε κίνδυνο η ευστάθεια του ηλεκτρικού συστήματος, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Σύντομα όμως θα παρατηρηθεί και το φαινόμενο των περικοπών πράσινης ηλεκτροπαραγωγής λόγω κορεσμού των δικτύων, καθώς η ενεργειακή μετάβαση στην Ελλάδα προχωρά με τη λογική του overbooking, ένα μοντέλο που έχει επιλεγεί τα τελευταία χρόνια από τη κυβέρνηση και το ΥΠΕΝ.

H εικόνα σε νούμερα

Σε μια συγκυρία όπου πάρα πολλοί αναρωτιούνται αν η αγορά των ΑΠΕ βαδίζει προς ένα τοίχο, συνεχίζουμε να ακολουθούμε τη λογική του overbooking, δηλαδή της δέσμευσης ηλεκτρικού χώρου, που κινείται πάνω από τους στόχους για το 2030.

Με άλλα λόγια, ενώ η χωρητικότητα του Συστήματος και του Δικτύου με βάση το πλάνο ανάπτυξης του ΑΔΜΗΕ θα είναι της τάξης των 28-30 GW στα τέλη της δεκαετίας, πλέον τα έργα που λειτουργούν, μαζί με όσα έχουν προσφορές σύνδεσης φτάνουν ή και ξεπερνούν τα 32 GW. Σε λειτουργία είναι κάπου ανάμεσα σε 15-16 GW, ενώ τα έργα με προσφορές αθροίζουν ακόμη 17- 18 GW. Στα νούμερα αυτά συνυπολογίζονται και αυτά πάνω στο δίκτυο του ΔΕΔΔΗΕ, όπου βρίσκονται συνδεδεμένα πάνω από 92.000 μικρά έργα. Στο παραπάνω «βουνό» δεν υπολογίζεται ότι στην ουρά του ΑΔΜΗΕ περιμένουν αιτήματα για άλλα 47 GW.

Συνοψίζοντας, αν όντως κατασκευαστούν όλα τα έργα ΑΠΕ με προσφορές σύνδεσης, οι νέες γραμμές μεταφοράς, έτσι όπως σχεδιάζονται για το 2030, θα έχουν υπερφορτώσει από τώρα κατά 100% την χωρητικότητά τους και θα έχουμε φαινόμενα κορεσμού σε τοπικό επίπεδο. Αυτό με τη σειρά του σημαίνει ακόμη περισσότερες περικοπές και για μεγαλύτερη διάρκεια χρόνου, καθώς όσες μπαταρίες και να βάλουμε, και όσα μέτρα ευελιξίας και να προστεθούν, το νούμερο ένα πρόβλημα παραμένει η ζήτηση.

Σε μια χώρα όπου η ετήσια ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια μετά βίας αγγίζει τα 7-8 GW, η Ελλάδα, φτάνει να παράγει έως και 17-18 GW ενέργεια όταν ο ήλιος λάμπει και ταυτόχρονα φυσάει. Συνεχίζουμε μ’ άλλα λόγια να παράγουμε περισσότερη πράσινη ενέργεια απ’ όση χρειαζόμαστε, λες και οι ΑΠΕ είναι «αυτοσκοπός», χωρίς να μπορούμε να διαχειριστούμε τόσο υψηλή πράσινη διείσδυση.

Το πρόβλημα περιέγραψε όσο καλύτερα μπορούσε από το βήμα του προ ημερών συνέδριου «Power & Gas Forum 2025», ο αντιπρόεδρος του ΑΔΜΗΕ Γιάννης Μάργαρης, επαναλαμβάνοντας ότι δεν υπάρχει μαγική λύση, ούτε τεχνική δυνατότητα να συνδεθούν όλα τα έργα που περιμένουν στην ουρά και ταυτόχρονα να μπορεί να λειτουργεί το εθνικό σύστημα με ασφάλεια, χωρίς απρόοπτα.

«Έχει τη σημασία του να μην φτάσουμε στο σημείο σε αυτό το πάνελ να βρίσκονται εκπρόσωποι τραπεζών, που θα ενημερώνουν τους επενδυτές για το μέλλον των έργων», είπε χαρακτηριστικά, αναφερόμενος στο υπαρκτό ενδεχόμενο πολλά έργα ΑΠΕ να πτωχεύσουν και να περάσουν πλέον στα χέρια των τραπεζών. Και προσέθεσε ότι στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια έχει επικρατήσει η φιλοσοφία του developer, η οποία εξ ορισμού δεν έχει μακροπρόθεσμη στρατηγική όσον αφορά τη βιωσιμότητα των έργων.

Τα σενάρια και το «time out» για νέα αιτήματα

Στο ερώτημα που βρίσκεται η λύση, ένα σενάριο θα μπορούσε να είναι το τέλος του overbooking, κάτι που απαιτεί πολιτική απόφαση από το ΥΠΕΝ. Ενα δεύτερο σενάριο αφορά το πλαίσιο ευέλικτων προσφορών σύνδεσης για νέα έργα που καταρτίζει ο ΑΔΜΗΕ. Βάσει αυτού, ένα μόνο ποσοστό απορρόφησης του έργου ΑΠΕ θα είναι στο εξής εγγυημένο: Η απορρόφηση της υπόλοιπης ισχύος του θα διασφαλίζεται μετά από κάποια έτη και αφού πρώτα θα έχουν ολοκληρωθεί τα έργα ανάπτυξης των δικτύων.

Εως ότου όμως καταρτιστεί αυτό το νέο πλαίσιο, θα μπορούσε να γίνει μια παύση σε νέες προσφορές και στην υποβολή νέων αιτημάτων για ΑΠΕ που συνεχίζει να «τρέχει» με ρυθμούς 1 GW το μήνα ο ΑΔΜΗΕ.

Σε άλλες χώρες, όπως στη Μεγάλη Βρετανία, δίνονται προσφορές σύνδεσης με έναρξη ισχύος μετά από αρκετά χρόνια πχ. για το 2032. Σε άλλες πάλι χώρες έγινε αναστολή στην υποβολή νέων αιτημάτων για ένα διάστημα μέχρι να αξιολογηθεί η υλοποίηση όσων έργων έχουν ήδη λάβει προσφορές.

Το τόλμησαν στην Ισπανία, την περίοδο 2021-2022, βάζοντας φρένο στην πράσινη πλημμυρίδα, μέχρι να επαναξιολογήσουν τη κατάσταση. Στην Ελλάδα κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει και κάθε μήνα, στο «βουνό» των 47 GW, κάθε μήνα προστίθεται και από ένα καινούργιο Γιγαβάτ. Εως σήμερα, η κυβέρνηση, φοβούμενη το πολιτικό κόστος που θα εισέπραττε από όσους συνεχίζουν να βλέπουν στις ΑΠΕ μια «ευκαιρία για υψηλές αποδόσεις», δεν το έχει ακόμη τολμήσει.

Την ανάγκη να μπει φρένο σε νέα αιτήματα για όρους σύνδεσης, επανέλαβε από το ίδιο συνέδριο ο πρόεδρος του Συνδέσμου Παραγωγών Ενέργειας με Φωτοβολταϊκά, Στέλιος Λουμάκης, τονίζοντας ότι η σχετική Κοινοτική Οδηγία δεν επιβάλλει στον ΑΔΜΗΕ να δίνει όρους σύνδεσης που ξεπερνούν τα όρια του δικτύου. «Η ισχύς του overbooking πρέπει να αποτυπώνεται στα προγράμματα αγοράς και στην κατανομή και με τον τρόπο αυτό θα λυνόταν ένα μεγάλο ζήτημα σε ό,τι αφορά τις περικοπές, καθώς δεν θα έμπαιναν εξαρχής στην παραγωγή τα έργα που δεν χρειάζονται», ανέφερε ο Πρόεδρος του ΣΠΕΦ.

Συμπληρώνοντας το κάδρο των προκλήσεων, έκρουσε παράλληλα τον κώδωνα του κινδύνου ότι οδεύουμε προς την κατεύθυνση να γίνουν «τραγικά λάθη» και με τις μπαταρίες, όπου παρατηρείται αντίστοιχη εικόνα με υπερπληθώρα επενδυτών που ζητούν «εδώ και τώρα όρους σύνδεσης», όταν η απόσβεση όλων αυτών των έργων τίθεται εν αμφιβόλω, δεδομένων των συγκεκριμένων αναγκών.

Απαιτείται να αλλάξουμε προσέγγιση και να αξιολογούμε κατά πόσο τα έργα προσφέρουν ή όχι στον ευρύτερο σχεδιασμό, είπε από τη πλευρά του και ο καθηγητής του ΕΜΠ και επικεφαλής της Ομάδας Έργου του ΥΠΕΝ για τις περικοπές, Σταύρος Παπαθανασίου, τονίζοντας ότι αν θέλουμε να παραμείνει ζωντανός ο κλάδος μελλοντικά, πρέπει να λυθούν η πρόσβαση στο δίκτυο, η βιωσιμότητα των επενδύσεων και κυρίως το υπόδειγμα ανάπτυξης των έργων ΑΠΕ, καθώς και της αποθήκευσης.

«Δεν νοείται η αγορά να μην συμμετέχει στην ομάδα εργασίας του ΥΠΕΝ για την αντιστάθμιση των περικοπών, έστω με την ιδιότητα του παρατηρητή», ανέφερε από την πλευρά του ο Παναγιώτης Παπασταματίου, Γενικός Διευθυντής της ΕΛΕΤΑΕΝ, που εκπροσωπεί τους παίκτες των αιολικών, προσθέτοντας ότι μέχρι τώρα δεν έχει παρουσιαστεί μια συνολική λύση, παρά γίνονται αποσπασματικές προσεγγίσεις σε κρίσιμα θέματα όπως είναι το φορτίο αναφοράς ή η νομοθετική ρύθμιση για την απαλλαγή των διαχειριστών από τις ευθύνες των περικοπών, χωρίς να υπάρχει μια ολιστική παρέμβαση.