Σείονται οι Κυκλάδες από μπαράζ βραδινών σεισμών – Στον βυθό της Καλντέρας οι έρευνες

Ο κίνδυνος παραμένει, παρά τα διαστήματα ύφεσης, καθώς η ευρύτερη περιοχή των Κυκλάδων βιώνει ένα «πρωτοφανές σεισμικό σμήνος» ή «σεισμική κρίση» σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα.

Άλλωστε, οι διαδοχικές σεισμικές δονήσεις εξακολουθούν να ταρακουνούν τις Κυκλάδες, καθώς μόλις στις 21:05 το βράδυ της Κυριακής (9/02) νέος σεισμός 5 Ρίχτερ (5,2 είχε καταγραφεί την Τετάρτη 5/2) σημειώθηκε ανάμεσα σε Σαντορίνη και Αμοργό, ενώ λίγα λεπτά νωρίτερα είχε καταγραφεί σεισμός 4,7 Ρίχτερ στον ίδιο εστιακό χώρο.

Στο μεταξύ, λίγα λεπτά αργότερα στις 21:16, ακολούθησε μια ακόμη δόνηση μεγέθους 4,4 Ρίχτερ στην ίδια περιοχή.

Νέοι σεισμογράφοι στον βυθό της Καλντέρας

Σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες, αύριο Δευτέρα (10/02), εάν ο καιρός το επιτρέψει, ειδική επιστημονική ομάδα αναμένεται να πραγματοποιήσει την ανέλκυση δύο υποθαλάσσιων σεισμογράφων στην περιοχή της Καλντέρας, από τους οποίους θα πάρουν το καταγραφικό για να αντλήσουν δεδομένα και νέα στοιχεία.

Παράλληλα, νέοι φορητοί σεισμογράφοι πρόκειται να τοποθετηθούν στη νήσο Άνυδρο, όπου συνδυαστικά με μια υποθαλάσσια έρευνα που διεξήχθη τον Δεκέμβριο του 2024, θα δώσουν πληρέστερη εικόνα.

Επιπλέον, ωκεανογραφικά πλοία πρόκειται να ενταχθούν μέσα στο επόμενο διάστημα στις έρευνες, με Έλληνες αλλά και ξένους σεισμολόγους να ενώνουν τις δυνάμεις τους προκειμένου να δοθούν ουσιαστικές απαντήσεις.

«Θα τους ανασύρουμε από τον βυθό, θα πάρουμε τα δεδομένα και θα δώσουν δεδομένα μικροσεισμικότητας. Κάποιες ομάδες κάνουν γεωδαιτικές μετρήσεις όχι μόνο στη Σαντορίνη αλλά και στα άλλα νησιά ώστε να καταλάβουμε την παραμόρφωση όλου του χώρου», σημείωσε η Εύη Νομικού, καθηγήτρια Γεωλογίας του ΕΚΠΑ, στο Mega.

Τα σημεία υψηλού κινδύνου κατολισθήσεων

Γεωλόγοι και επιστήμονες της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού με ειδικά όργανα κάνουν μετρήσεις στο υπέδαφος της Σαντορίνης σε τουλάχιστον 200 σημεία, υπό τον φόβο κατολισθήσεων στην Καλντέρα σε περίπτωση ισχυρού σεισμού.

Οι επιστήμονες θα μετρήσουν την πυκνότητα των πετρωμάτων στα έγκατα της γης, ενώ στο «κόκκινο» βρίσκονται τουλάχιστον πέντε περιοχές στη Σαντορίνη, σύμφωνα με το Open.

Ειδικότερα, οι περιοχές που είναι επικίνδυνες για αυξημένη πιθανότητα κατολισθήσεων λόγω της ιδιαίτερης μορφολογίας τους είναι:

• O όρμος Κόρφου
• Το λιμάνι σε Αμμούδι
• Το λιμάνι σε Αρμένη
• Το Φηροστεφάνι
• Ο Παλαιός Λιμένας Φηρών
• Το λιμάνι Αθηνιού

Αξίζει να σημειωθεί ότι το έδαφος της Καλντέρας είναι ένα υφαιστειογενές πορώδες πέτρωμα, το οποίο δεν έχει μεγάλες αντοχές, καθώς επιβαρύνεται τόσο από τις νόμιμες όσο και από τις αυθαίρετες κατασκευές σε διάφορα σημεία του νησιού και ειδικότερα σε Ημεροβίγλι, Φηρά αλλά Οία.

Παπαζάχος: «Σε ισχύ το σενάριο των 6 Ρίχτερ»

Από την πλευρά του, ο καθηγητής Φυσικής Λιθόσφαιρας, Σεισμολογίας και Εφαρμοσμένης Γεωφυσικής του ΑΠΘ, Κώστας Παπαζάχος, τοποθετήθηκε για τα πιθανότερα σενάρια όσον αφορά την εξέλιξη των σεισμών.

«Δεν έχουν αλλάξει πάρα πολλά πράγματα. Έχει μια μικρή ύφεση η ακολουθία, όμως πολλές φορές αυτές οι υφέσεις είναι και παροδικές. Δεν έχουμε μπει σε μια φάση που να πούμε ότι έχει πραγματικά μειωθεί σημαντικά η σεισμική δραστηριότητα. Γίνονται αρκετά 4,5άρια σε ομάδες αυτήν τη στιγμή. Χθες το βράδυ γίνονται σεισμοί αισθητοί από τους κατοίκους στις 5 και στις 7 η ώρα το πρωί, οπότε νομίζω ακόμα είναι πάρα πολύ νωρίς να κάνουμε μια εκτίμηση. Η φύση άλλωστε έχει άλλες μετρικές και αυτά τα πράγματα αλλάζουν σε επίπεδο μήνων και εβδομάδων και όχι ημερών», ανέφερε μιλώντας στον ΣΚΑΪ.

«Δεν υπάρχει κύριος σεισμός 5,2 Ρίχτερ όταν υπάρχουν πολλοί σεισμοί 5,1 και 5 και 4,9 που τον συνοδεύουν. Κύριος είναι ο σεισμός που ξεχωρίζει πολύ από τους άλλους, με πολλή διαφορά στο μέγεθος και κυριαρχεί σαν φαινόμενο, δηλαδή δημιουργεί κυριαρχία με πολύ συγκεκριμένη συμπεριφορά. Εδώ μιλάμε για μια ομάδα σεισμών, για αυτό και ονομάζεται σμηνοσειρά», πρόσθεσε.

Ως προς τα 6 Ρίχτερ, απάντησε λέγοντας ότι «έχει ελαφρά απομακρυνθεί, αλλά είναι αρκετά σημαντική πιθανότητα». «Η πιθανότητα αυτή έχει μειωθεί, αλλά δεν έχει απομακρυνθεί τελείως και παραμένει σε ισχύ ως δυσμενέστερο σενάριο», τόνισε χαρακτηριστικά ο καθηγητής.

Τσελέντης: «Μην πιστεύετε στο αφήγημα ότι εξασθενούν»

Διαφορετική γνώμη ωστόσο γύρω από την εξασθένιση των σεισμών στις Κυκλάδες εκφράζει εδώ και μέρες ο σεισμολόγος, Άκης Τσελέντης, ο οποίος εμμένει στο σενάριο ότι ακόμη δεν έχουμε δει τον κύριο σεισμό στη Σαντορίνη.

Έτσι, με αφορμή τις νέες ισχυρές δονήσεις που σημειώθηκαν το βράδυ της Κυριακής (9/02) ο κ. Τσελέντης έκανε νέα ανάρτηση στην οποία αναφέρει μεταξύ άλλων: «Μην πιστεύετε στο αφήγημα ότι εξασθενεί η ακολουθία».

Στη βραδινή ανάρτησή του μεταξύ άλλων αναφέρει: «Σας έλεγα το πρωί να προσέχετε και να μην ακούτε το αφήγημα ότι εξασθενεί η ακολουθία. Μόλις είχαμε λίγο μεγαλύτερους 4,7 και 5,2».

«Δεν ετέθη ποτέ θέμα έκρηξης του ηφαιστείου»

Από την πλευρά του, ο διευθυντής του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου της Αθήνας Βασίλης Καραστάθης, μιλώντας εκ νέου στην ΕΡΤ, επανέλαβε ότι δεν τέθηκε ποτέ θέμα ηφαιστειακής έκρηξης, ενώ οι μετρήσεις στους σταθμούς των επιστημόνων μέσα στην Καλντέρα δείχνουν σταθεροποίηση της ανύψωσης.

«Είχανε σημειωθεί περίπου 4 εκ. ανύψωσης. Από 2-3 Αυγούστου περίπου του 2024 μέχρι και σήμερα ηταν 4 εκατοστά στο σταθμό στο Ημεροβίγλι. Όσο απομακρυνόμαστε από το Ημεροβίγλι και πιο νότια αυτό μειώνεται σε 2 εκ. και 1 εκατ.», είπε αντίστοιχα ο διευθυντής ερευνών του Γεωδυναμικού Ινστιτούτου, Αθανάσιος Γκανάς.

Νέα ανακοίνωση ΕΚΠΑ: Πάνω από 11.700 οι σεισμοί στη Σαντορίνη

Στο μεταξύ, μικρή και σταδιακή μείωση του αριθμού των σεισμών στις Κυκλάδες υποδεικνύει η έκτακτη ανακοίνωση της Διεπιστημονικής Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων και Κρίσεων του ΕΚΠΑ που δημοσιεύθηκε σήμερα Κυριακή (09/02), την ώρα που οι εκτιμήσεις των ειδικών για την εξέλιξη του φαινομένου διίστανται.

Σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν, βάσει των στοιχείων καθημερινής ανάλυσης σεισμικών δεδομένων (χωρίς χρήση μεθόδων μηχανικής μάθησης) του Εργαστηρίου Σεισμολογίας του ΕΚΠΑ, κατά την 8η Φεβρουαρίου έχουν καταγραφεί 95 σεισμοί, εκ των οποίων 13 με μεγέθη M≥4.0 και 3 με Μ≥4.5, ενώ ο μεγαλύτερος σεισμός είχε μέγεθος Μ=4.8.

Τι δείχνει η ανάλυση

Από την έναρξη του σεισμικού σμήνους στη ζώνη Σαντορίνης – Αμοργού στις 26 Ιανουαρίου έως και τις 7 Φεβρουαρίου 2025, το Εργαστήριο έχει ανιχνεύσει και εντοπίσει συνολικά πάνω από 11,700 επιλεγμένους σεισμούς με μεθόδους μηχανικής μάθησης (τεχνητής νοημοσύνης), εκ των οποίων άνω των 9,600 με μεγέθη Μ³1.0.

Στις 6 Φεβρουαρίου καταγράφηκαν πάνω από 1,400 σεισμοί, με ~400 να έχουν μέγεθος Μ³2.5, 18 σεισμούς με Μ³4.0, και 5 σεισμούς με Μ³4.5, με τον μεγαλύτερο σεισμό να έχει μέγεθος 4.7.

Στις 7 Φεβρουαρίου καταγράφηκαν πάνω από 1,300 σεισμοί, με ~270 να έχουν μέγεθος Μ³2.5, 8 σεισμούς με Μ³4.0, και 2 σεισμούς με Μ³4.5, με τον μεγαλύτερο σεισμό να έχει μέγεθος Μ=4.8.

Οι περισσότεροι σεισμοί εντοπίζονται σε ένα τμήμα μήκους ~12 km νοτιοδυτικά της Ανύδρου, το οποίο ήταν ήδη ενεργό τις προηγούμενες ημέρες.

Παρά την ένταση των σεισμών, παρατηρείται μικρή μείωση τις τελευταίες δύο ημέρες. Το ΕΚΠΑ παρακολουθεί την περιοχή σε πραγματικό χρόνο μέσω ειδικής σελίδας που προσφέρει διαδραστικό χάρτη με σεισμολογικά δεδομένα και ενεργά ρήγματα.

Το ερευνητικό πρόγραμμα

Την ίδια ώρα, μία διεθνής ερευνητική ομάδα μελετά εδώ και μία 20ετία τη δραστηριότητα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο, ενός από τα πιο ενεργά υποθαλάσσια ηφαίστεια της Μεσογείου, 7 χλμ. βορειοανατολικά της Σαντορίνης, μέσω του ερευνητικού προγράμματος SANTORY.

Στη διεθνή ομάδα του SANTORY συμμετέχουν επιστήμονες με πολυετή εμπειρία στη μελέτη του ελληνικού ηφαιστειακού τόξου από το Τμήμα Γεωλογίας και Γεωπεριβάλλοντος και το Τμήμα Φυσικής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Βιολογίας, Βιοτεχνολογίας και Υδατοκαλλιεργειών του Ελληνικού Κέντρου Θαλασσίων Ερευνών, το Εργαστήριο Τηλεπισκόπησης του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το Εθνικό Ινστιτούτο Γεωφυσικής και Ηφαιστειολογίας του Παλέρμου, το Πανεπιστήμιο του Μιλάνο-Μπικόκα και την ισπανική εταιρία Ploatech, με συντονίστρια την καθηγήτρια Γεωλογικής Ωκεανογραφίας του ΕΚΠΑ Παρασκευή Νομικού.

Το ερευνητικό πρόγραμμα, το οποίο χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), σύμφωνα με σχετική ενημέρωση από το ΕΚΠΑ, έχει αποφέρει σημαντικά επιστημονικά αποτελέσματα, ενισχύοντας τη γνώση που υπάρχει για το υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπο.

«Με τις πρόσφατες σεισμικές δονήσεις στη θαλάσσια περιοχή της Σαντορίνης, η προσοχή όλων επικεντρώνεται στο υποθαλάσσιο ηφαίστειο Κολούμπος. Ο Κολούμπος, αν και αόρατος από την επιφάνεια στα 7 χλμ βορειοανατολικά της Σαντορίνης, είναι ένα από τα πιο ενεργά υποθαλάσσια ηφαίστεια της Μεσογείου. Η τελευταία του έκρηξη το 1650 προκάλεσε την εκπομπή τοξικών αερίων που κόστισαν τη ζωή σε πάνω από 70 κατοίκους της Σαντορίνης, ενώ το τσουνάμι που ακολούθησε προκάλεσε σοβαρές υλικές ζημιές στη Σαντορίνη, την Ίο και τη Σίκινο», αναφέρεται στην ανακοίνωση.

Το ηφαίστειο Κολούμπο αποτελεί για τους επιστήμονες του SANTORY ένα μοναδικό φυσικό εργαστήριο, το οποίο μελετούν εδώ και μία εικοσαετία. «Σκοπός της ερευνητικής μας ομάδας στο πρόγραμμα SANTORY είναι η συνεχής παρακολούθηση της δραστηριότητάς του με όργανα τελευταίας τεχνολογίας για να εκτιμήσουμε πόσο ενεργό είναι το υδροθερμικό του πεδίο και να αναλύσουμε πόσο επικίνδυνο είναι για τον πληθυσμό των κοντινών νησιών», σημειώνεται στην ανακοίνωση.

Αναλυτικά, έχουν τοποθετηθεί στο εσωτερικό του κρατήρα στα 500 μέτρα βάθος ειδικοί αισθητήρες που μετρούν φυσικοχημικές παραμέτρους (θερμοκρασία, pH, συγκεντρώσεις αερίων, πίεση κ.ά.), κλισιόμετρα για τη μέτρηση των θαλάσσιων ρευμάτων μέσα στον κρατήρα και ειδικά θερμόμετρα για τη μέτρηση των αλλαγών της θερμοκρασίας των καμινάδων του. Επιπλέον, έχουν τοποθετηθεί οπτικές κάμερες μπροστά από ενεργές καμινάδες για την καταγραφή της υδροθερμικής ροής των ρευστών, καθώς επίσης και μία ειδική κάμερα για να καταγραφεί η υφή του υποθαλάσσιου πυθμένα αλλά και μία UV κάμερα CHERI για τον εντοπισμό της ακτινοβολίας Cherenkov, κάτι που για πρώτη φορά πραγματοποιείται σε παγκόσμια κλίμακα. Τέλος, έχουν εγκατασταθεί όργανα για μετρήσεις ακτινοβολίας-γ σε πραγματικό χρόνο.

«Στο πλαίσιο της έρευνάς μας, πραγματοποιήθηκαν στο εσωτερικό του κρατήρα δειγματοληψίες νερού για μικροβιολογικές αναλύσεις με στόχο τον εντοπισμό υπερανθεκτικών βακτηρίων. Συλλέχθηκαν, επίσης, αέρια και υδροθερμικά υγρά από τις πολύ ενεργές καμινάδες», τονίζει η ερευνητική ομάδα και προσθέτει: «Μέσα από αυτές τις προσπάθειες, διαθέτουμε για πρώτη φορά χρονοσειρά δεδομένων για δύο χρονικές περιόδους από τον κρατήρα του Κολούμπου, δηλαδή όχι μεμονωμένες μετρήσεις αλλά ένα μοτίβο που μας αποκαλύπτει την καθημερινότητα του ηφαιστείου. Τα δεδομένα αυτά είναι πολύτιμα, καθώς εάν γνωρίζουμε την τυπική του δραστηριότητα, τυχόν αλλαγές στις φυσικό-χημικές και ακουστικές παραμέτρους θα μας δείξουν αλλαγές στην ενεργή συμπεριφορά του».

Σύμφωνα με τη σχετική ενημέρωση από το ΕΚΠΑ, μέσα από τα προγράμματα προέκυψαν καινοτόμα αποτελέσματα αναδεικνύοντας τη μοναδικότητα του υποθαλάσσιου ηφαιστείου Κολούμπο, μεταξύ των οποίων:

1. Καταγραφή μεταβολών φυσικών και γεωχημικών παραμέτρων: Αυτές οι μεταβολές συνδέονται με την ηφαιστειακή δραστηριότητα του ενεργού υδροθερμικού πεδίου του Κολούμπο και εκτιμήθηκε η ηφαιστειακή επικινδυνότητά του.

2. Καταγραφή εξαιρετικά υψηλής φυσικής ακτινοβολίας: Για πρώτη φορά καταγράφηκαν δεδομένα που δείχνουν πολύ υψηλά επίπεδα φυσικής ακτινοβολίας εντός του υδροθερμικού πεδίου του Κολούμπο.

3. Απομόνωση μικροοργανισμών από το ακραίο περιβάλλον του Κολούμπο: Αυτοί οι μικροοργανισμοί παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την αξιοποίησή τους σε τομείς της βιοτεχνολογίας, καθώς διαθέτουν μοναδικούς μηχανισμούς προσαρμογής σε ακραίες συνθήκες.

4. Μεταγονιδιωματικές αναλύσεις: Αυτές οι αναλύσεις αποκάλυψαν νέες πληροφορίες για τον κύκλο του άνθρακα και του μεθανίου, οι οποίοι επηρεάζουν άμεσα το κλίμα του πλανήτη μας.

Η συνεχής παρακολούθηση του Κολούμπο είναι απαραίτητη για την εκτίμηση της ηφαιστειακής επικινδυνότητας, όπως εφαρμόζεται διεθνώς στην επιτήρηση των υποθαλάσσιων ηφαιστείων.