Πώς ο Αντρέι Ζαχάρωφ κατάφερε να βγάλει εκτός Ε.Σ.Σ.Δ. την ομιλία του για το Νόμπελ Ειρήνης

Τον τρόπο με τον οποίο ο Σοβιετικός αντιφρονών Αντρέι Ζαχάρωφ κατάφερε να περάσει λαθραία εκτός της χώρας την ομιλία για το Νόμπελ Ειρήνης, ώστε η σύζυγός του να τη διαβάσει στην τελετή απονομής του Όσλο στην οποία του είχε απαγορευθεί να παρευρεθεί, αποκαλύπτει το Reuters. 

Ήταν ένα κρύο πρωινό του Δεκέμβρη του 1975 όταν ο Ζαχάρωφ συνάντησε έναν Νορβηγό διπλωμάτη σε έναν δρόμο της Μόσχας για να του παραδώσει την ομιλία του.

Ο πυρηνικός φυσικός Ζαχάρωφ υπήρξε ένας από τους πιο εξέχοντες αντιφρονούντες της Σοβιετικής Ένωσης. Ασκούσε δριμεία κριτική για την έλλειψη ανθρωπίνων δικαιωμάτων υπό την εξουσία του Κομμουνιστικού Κόμματος ενώ αν και ήταν ο πατέρας της σοβιετικής βόμβας υδρογόνου αργότερα έκανε εκστρατεία κατά των πυρηνικών όπλων.

Εξ ου και οι αρχές του αρνήθηκαν το δικαίωμα να φύγει από τη χώρα για να παραλάβει το Νόμπελ Ειρήνης. Μέρες πριν από την τελετή απονομής στις αρχές Δεκεμβρίου 1975, ο Νορβηγός διπλωμάτης Βίγκο Λάνγκε δέχθηκε ένα τηλεφώνημα στην πρεσβεία της χώρας του στη Μόσχα από έναν «Ρώσο» που ήθελε να του μιλήσει.

«Ήταν ο Ζαχάρωφ, που τον ρώτησε αν μπορούσε να έρθει στην πρεσβεία πριν από τη μία», έγραψε ο Λανγκ σε υπόμνημα προς το υπουργείο Εξωτερικών πίσω στο Όσλο.

«Ζήτησε να τον συναντήσει κάποιος έξω σε περίπτωση που τον εμποδίσουν να μπει», πρόσθεσε.

«Πολύ πριν τη μία, βγήκα έξω και στάθηκα στο πεζοδρόμιο έξω από την είσοδο της πρεσβείας. Ο Ρώσος φύλακας στο δρόμο φαινόταν να περίμενε κάτι. Μετά από πέντε λεπτά, τον κάλεσαν και έφυγε, και περίπου δύο λεπτά αργότερα, ο Ζαχάρωφ έφτασε με αυτοκίνητο με σοφέρ το οποίο σταμάτησε στην άλλη πλευρά του δρόμου», θυμάται ο Λάνγκε.

«Ο Ζαχάρωφ με αναγνώρισε και τον συνάντησα στην άκρη του πεζοδρομίου στην πλευρά της πρεσβείας του δρόμου. Ο φύλακας μας μελέτησε με ενδιαφέρον αλλά δεν έδωσε σημάδια ότι θα παρέμβει», έγραψε ακόμη ο Νορβηγός διπλωμάτης.

«Ο Ζαχάρωφ έφερε μαζί του το δακτυλογραφημένο χειρόγραφο για τη διάλεξή του για το Νόμπελ και την ομιλία αποδοχής του για την τελετή απονομής».

Ο Λάνγκε κάλεσε στη συνέχεια τον Νορβηγό πρεσβευτή Πέτερ Γκρέιβερ, ο οποίος συναντήθηκε με τον Ζαχάρωφ στη βιβλιοθήκη της πρεσβείας.

Εκεί ζήτησε από τον Γκρέιβερ να διασφαλίσει ότι τα έγγραφα θα διαβιβαστούν στη σύζυγό του, Γελένα Μπόνερ, η οποία βρισκόταν τότε στη Δυτική Ευρώπη. Ο Γκρέιβερ είπε ότι θα το έκανε, σύμφωνα με το υπόμνημα.

«Κρατικά και στρατιωτικά μυστικά»

Τελικά η Μπόνερ διάβασε τα λόγια του συζύγου της στην τελετή της 10ης Δεκεμβρίου στη νορβηγική πρωτεύουσα. Στην ομιλία του, ο Ζαχάρωφ δήλωσε ότι οι σοβιετικές αρχές αρνήθηκαν το ταξίδι του στο Όσλο με την «υποτιθέμενη αιτιολόγηση ότι γνωρίζω κρατικά και στρατιωτικά μυστικά».

Ο Ζαχάρωφ τιμήθηκε με το βραβείο «για τον αγώνα του για τα ανθρώπινα δικαιώματα στη Σοβιετική Ένωση, για τον αφοπλισμό και τη συνεργασία μεταξύ όλων των εθνών», σύμφωνα με την αναφορά της επιτροπής Νόμπελ.

Η διαδικασία υποβολής υποψηφιοτήτων για το Βραβείο Ειρήνης παραμένει μυστική για 50 χρόνια και έγγραφα σχετικά με το βραβείο που απονεμήθηκε στον Ζαχάρωφ δόθηκαν στη δημοσιότητα εφέτος κατόπιν αιτήματος.

Το 1980, οι αρχές της Σοβιετικής Ένωσης έστειλαν τον Ζαχάρωφ σε εξορία στο Γκόρκι, τώρα Νίζνι Νόβγκοροντ, μια πόλη όπου ήταν απαγορευμένη η πρόσβαση στους ξένους, μετά την κριτική του για τη σοβιετική εισβολή στο Αφγανιστάν.

Ο Ζαχάρωφ αφέθηκε ελεύθερος με διάταγμα του Κρεμλίνου το 1986, αφού ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ ανέλαβε την εξουσία και εισήγαγε την πολιτική του γκλάσνοστ. Αυτός και η Μπόνερ ξανάρχισαν τη ζωή τους στη Μόσχα.

Στη συνέχεια ταξίδεψε στη Δύση, συνέχισε το επιστημονικό του έργο και η εικόνα του αποκαταστάθηκε προτού πεθάνει στη Μόσχα στις 14 Δεκεμβρίου 1989.