Πώς οι Δανοί περνούν σταδιακά από το κρέας στη φυτική διατροφή

«Τα τρόφιμα με βάση τα φυτά είναι το μέλλον». Αυτή δεν είναι μια δήλωση που θα περίμενε κανείς από έναν δεξιό υπουργό Γεωργίας της χώρας που κατέχει τα ηνία της μεγαλύτερης κατά κεφαλή παραγωγής κρέατος στον κόσμο. Και όμως, με αυτό το σλόγκαν εισήγαγε ο Γιάκομπ Γιένσεν από το κόμμα των Φιλελευθέρων το πρώτο παγκοσμίως σχέδιο δράσης της χώρας για τα φυτικά τρόφιμα.

Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Guardian, η Δανία έχει έξι εκατομμύρια κατοίκους και εκτρέφει 30 εκατομμύρια χοίρους, ενώ διαθέτει και μια τεράστια γαλακτοκομική βιομηχανία. «Αν θέλουμε να μειώσουμε το αποτύπωμα του κλίματος στον αγροτικό τομέα, τότε όλοι πρέπει να τρώμε περισσότερα φυτικά τρόφιμα» δήλωσε ο υπουργός κατά την έναρξη του σχεδίου, τον Οκτώβριο του 2023.

Με την υποστήριξη ενός κυβερνητικού ταμείου ύψους 170 εκατ. ευρώ, το πρόγραμμα υποστηρίζει την ανάπτυξη φυτικών προϊόντων από την παραγωγή ως την κατανάλωση. Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κτηνοτροφία παράγει το 12%-20% των συνολικών παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, και οι σημαντικές περικοπές στην κατανάλωση κρέατος και γαλακτοκομικών προϊόντων στις πλούσιες χώρες είναι απαραίτητες για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης.

Ωστόσο οι προσπάθειες να περιοριστεί ο τεράστιος αντίκτυπος του ζωικού κεφαλαίου στο περιβάλλον σε άλλες χώρες, συνήθως καταλήγουν σε πικρούς πολιτισμικούς πολέμους – και σε αγροτικά τρακτέρ στους δρόμους, σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Πώς λοιπόν το σχέδιο της Δανίας για την προώθηση των φασολιών και των λαχανικών έλαβε ευρεία υποστήριξη και χρηματοδότηση;

Το φαγητό είναι μια βαθιά προσωπική υπόθεση και έχει τεράστιες πολιτιστικές προεκτάσεις, καθιστώντας το ναρκοπέδιο για δράση για το κλίμα. Επομένως η μετάβαση από το κρέας στη φυτική διατροφή έπρεπε να προσεγγιστεί με λεπτότητα και με μια πολιτική φιλική προς κρεατοφάγους και αγρότες.

Ειδικά η συμμετοχή των αγροτών στο πρόγραμμα ήταν ζωτικής σημασίας, και η Οργάνωση Χορτοφάγων της Δανίας διοργάνωσε την τελευταία επταετία πολλές φιλικές εκδηλώσεις για τους παραγωγούς τροφίμων. Ακολούθως, το 2021, οι κτηνοτρόφοι κλήθηκαν από το Εθνικό Συμβούλιο Γεωργίας και Τροφίμων (DAFC) να συνδιαμορφώσουν τη νέα στρατηγική για τα φυτικά τρόφιμα.

Δημιουργήθηκε έτσι μια ασυνήθιστη και εύθραυστη συμμαχία του αγροτικού τομέα –ο οποίος εδώ και αιώνες βασίζεται κυρίως σε ζωικά προϊόντα– με τους οικολόγους και τους χορτοφάγους. Το πρόγραμμα διατροφής με βάση τις φυτικές ουσίες υπήρξε τμήμα μιας μεγαλύτερης συμφωνίας για τη γεωργία, που υποστήριξε παράλληλα και την κτηνοτροφία.

Η υποστήριξη των αγροτών άλλαξε τις πολιτικές ισορροπίες. Βοήθησε τα συντηρητικά κόμματα να μετριάσουν τις αντιδράσεις τους, ενώ τα πιο προοδευτικά και οικολογικά κόμματα της χώρας έκαναν πιο τολμηρές προτάσεις. Παράλληλα, το υπό διαμόρφωση σχέδιο δράσης απέφυγε τη χρήση όρων όπως «χορτοφάγοι» και «vegan» –που ενέχουν πολιτική χροιά– και απέφυγε να θέσει συγκεκριμένους στόχους για τα επίπεδα μείωσης της κατανάλωσης κρέατος ή του αριθμού των ζώων.

Οι πρώτες επιχορηγήσεις του προγράμματος δόθηκαν πέρυσι. Ενα νέο, πλήρως κρατικό πτυχίο στο Κολέγιο Φιλοξενίας της Κοπεγχάγης έχει τώρα τους πρώτους 26 φοιτητές του, οι οποίοι, ως σεφ, μπορούν να επιλέξουν είτε χορτοφαγικά είτε vegan μονοπάτια – διδασκόμενοι ότι η σύνδεση φαγητού και βιωσιμότητας είναι ζωτικής σημασίας στο νέο κλιματικό περιβάλλον.

Μια άλλη επιχορήγηση του προγράμματος, την οποία κέρδισε η Ενωση Γεωργικών Κολεγίων, εκπαιδεύει επίδοξους αγρότες. Εκπαιδεύει τους σεφ που μαγειρεύουν για τους φοιτητές-αγρότες στην κουζίνα με βάση τη χορτοφαγία, και προσφέρει περισσότερα όσπρια στο πρόγραμμα σπουδών τους. Αλλες επιχορηγήσεις επικεντρώνονται στην ανάπτυξη νέων προϊόντων φυτικής προέλευσης και στη βελτίωση της γεύσης και της υφής των εναλλακτικών κρεάτων και γαλακτοκομικών προϊόντων.

Το 2024, μια νέα συμφωνία για την πράσινη γεωργία, ύψους 7 δισ. ευρώ, έλαβε τη δέσμευση της δανέζικης κυβέρνησης να εργαστεί για ένα σχέδιο δράσης σε επίπεδο ΕΕ για τα φυτικά τρόφιμα. Η συμφωνία έχει ήδη πιστωθεί τον επηρεασμό της πρόσφατης απόφασης της Πορτογαλίας να εκπονήσει ένα σχέδιο δράσης για μια διατροφή χαμηλών εκπομπών άνθρακα. Παράλληλα, η Δανία αναλαμβάνει την εκ περιτροπής προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τον Ιούλιο.

Η Δανία υπήρξε πρωτοπόρα στην αιολική ενέργεια και στην απαγόρευση των επικίνδυνων λιπαρών στα τρόφιμα. Αλλά το κατά πόσο το σχέδιο διατροφής με βάση τη χορτοφαγία –το οποίο ακόμα βρίσκεται στα σπάργανα– θα αποδειχτεί εξίσου επιτυχημένο, είναι κάτι που μένει να φανεί. Προς το παρόν έχει σίγουρα μετατρέψει τη γεωργία στο πιο καυτό κλιματικό ζήτημα της χώρας.

. . .