Πόσο δημοφιλής είναι η Χαμάς στη Γάζα;

Πριν από τις 7 Οκτωβρίου 2023 και τα όσα ακολούθησαν, η δημοφιλία της Χαμάς στη Γάζα ήταν σχετικά χαμηλή, σύμφωνα με διάφορες μετρήσεις που προσπαθούσαν να διερευνήσουν τις προθέσεις της κοινής γνώμης στον παλαιστινιακό θύλακα. Κατά τη διάρκεια του πολέμου και των ανελέητων ισραηλινών βομβαρδισμών που κόστισαν τη ζωή δεκάδων χιλιάδων αμάχων, αναπόφευκτα οι Παλαιστίνιοι συσπειρώθηκαν γύρω από την οργάνωση.

Τώρα, η τύχη της εύθραυστης εκεχειρίας στη Γάζα εξαρτάται πολύ και από τα ποσοστά αποδοχής της οργάνωσης ανάμεσα στους κατοίκους της περιοχής, κάτι που είναι πολύ δύσκολο να μετρηθεί, γράφει ο Τζέισον Μπερκ, σε ανάλυσή του για τον Guardian.

Τη Δευτέρα 20 Φεβρουαρίου, η Χαμάς ανακοίνωσε ότι θα αναβάλει την απελευθέρωση της δεύτερης ομάδας ισραηλινών ομήρων, κατηγορώντας το Ισραήλ για παραβίαση της συμφωνίας κατάπαυσης του πυρός. Καθώς βρισκόμαστε περίπου στο μέσον της πρώτης φάσης των έξι εβδομάδων εκεχειρίας, οι εξελίξεις περιπλέκουν τις συνομιλίες που είναι προγραμματισμένες για την πολύ πιο δύσκολη δεύτερη φάση. Θέτει επίσης σε κίνδυνο την κατάπαυση του πυρός και την αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας για τη Γάζα, την οποία κατέστησε δυνατή η εκεχειρία.

Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι η Χαμάς έκανε παραχωρήσεις που βοήθησαν στην επίτευξη της εκεχειρίας, εν μέρει για να κατευνάσει την κοινή γνώμη στη Γάζα, αναγνωρίζοντας ότι η συνέχιση της σύγκρουσης θα μπορούσε να της προκαλέσει μόνιμη ζημιά.

Η Χαμάς επιθυμεί να λάβει τα εύσημα για τη συνεχιζόμενη ηρεμία και να αποφύγει την ευθύνη σε περίπτωση επιστροφής στις εχθροπραξίες.

Ισχυρή παρουσία

Είναι ξεκάθαρο, γράφει ο Guardian, ότι η Χαμάς συνεχίζει να έχει ισχυρή παρουσία στη Γάζα, παρά τις τεράστιες ζημιές που προκλήθηκαν από τις επιθέσεις του Ισραήλ. Οι διαδοχικές παραδόσεις ισραηλινών ομήρων έχουν σκηνοθετηθεί πολύ προσεκτικά για να δείξουν τη στρατιωτική δύναμη της οργάνωσης. Παράλληλα, η Χαμάς έχει αναπτύξει εκατοντάδες αξιωματούχους, από τις δημοτικές αρχές που ελέγχει ακόμη, για να καθαρίσουν τα ερείπια, να αποκαταστήσουν τη λειτουργία των νοσοκομείων, να ανοίξουν ξανά τα σχολεία και να παρακολουθήσουν τις αγορές.

Οι εργαζόμενοι στον τομέα της ανθρωπιστικής βοήθειας στη Γάζα αναφέρουν ότι πολλοί από τους ανθρώπους στην τοπική διοίκηση, με τους οποίους συνεργάζονταν πριν τον πόλεμο, έχουν επιστρέψει στις θέσεις τους.

«Η Χαμάς είναι αρκετά ορατή στους δρόμους. Η αστυνομία περιπολεί τους κεντρικούς κόμβους. Ανοίγουν και τα υπουργεία. Κατά κάποιον τρόπο, είναι σαν να μη συνέβη ποτέ ο πόλεμος», είπε  ανώτερος αξιωματούχος του ΟΗΕ την περασμένη εβδομάδα.

Ομως, επισημαίνει η ανάλυση του Guardian, η ευρεία παρουσία της Χαμάς δεν συνεπάγεται και εκτεταμένη υποστήριξη.

«Το επίπεδο ελέγχου δεν είναι μέτρο δημοφιλίας», είπε ο Χιου Λόβατ, ειδικός στην παλαιστινιακή πολιτική του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. «Εχουμε δεδομένα δημοσκοπήσεων όλα αυτά τα χρόνια και –αν και υπάρχουν πάντα επιφυλάξεις– υπάρχει μια σταθερή ιστορική τάση και αυτή είναι ότι η υποστήριξη προς τη Χαμάς τείνει να κυμαίνεται γύρω στο 35% σε ποσοστιαία βάση».

Μια αδημοσίευτη έρευνα, η οποία διεξήχθη λίγο πριν από την κατάπαυση του πυρός τον περασμένο μήνα, αποκάλυψε μια εμφανή πτώση στα επίπεδα υποστήριξης προς τη Χαμάς, αν και παραμένει το πιο δημοφιλές κόμμα στη Γάζα.

Η έρευνα, που πραγματοποιήθηκε από το Παλαιστινιακό Κέντρο Πολιτικής και Ερευνας (PCPSR) με έδρα στη Ραμάλα, ρώτησε τους ανθρώπους στον θύλακα εάν υποστηρίζουν «πολύ ακραίες ενέργειες» για την προστασία και την υπεράσπιση της Παλαιστίνης.

«Περίπου το 25% υποστηρίζει την ακραία βία, άρα η μειοψηφία», είπε ο Σκοτ Αρτάν, ο ανθρωπολόγος που επέβλεψε την έρευνα.

Οταν ρωτήθηκε, όμως, ποιο θα ήταν ένα «ρεαλιστικό και αποδεκτό» τέλος της παλαιστινιο-ισραηλινής σύγκρουσης, λίγο λιγότερο από το μισό του πληθυσμού απάντησε «κάποια διαίρεση εδάφους μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης», είτε κατά μήκος των συνόρων πριν από το 1967 είτε εκείνων που πρότεινε ο ΟΗΕ το 1947. Λίγο περισσότεροι από τους μισούς θα ήθελαν τη διάλυση του Ισραήλ και τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους που θα διέπεται από τον ισλαμικό νόμο. Το λιγότερο προτιμώμενο είναι ένα ενιαίο δημοκρατικό κράτος με ίσα δικαιώματα για Αραβες και Εβραίους.

Η έρευνα έδειξε επίσης ότι ένα σημαντικό ποσοστό πιστεύει ότι ο ισλαμικός νόμος –βασικό μέρος της ιδεολογίας της Χαμάς– είναι σημαντικός και ότι περίπου οι μισοί κάτοικοι του θύλακα πιστεύουν ότι μια στρατιωτική λύση είναι πιο πιθανή από μια διπλωματική λύση. Τέλος, για τους περισσότερους ανθρώπους στη Γάζα, η σύγκρουση Παλαιστινίων – Ισραήλ είναι κυρίως θρησκευτική και όχι πολιτική, όπως δείχνει η έρευνα.

Ο Αρτάν είπε: «Η Χαμάς έχει την υποστήριξη μόνο του ενός πέμπτου του πληθυσμού, μια απότομη πτώση σε σύγκριση με δημοσκόπηση της PCPSR του Μαρτίου του 2024, που έδειξε ότι η πλειονότητα του πληθυσμού στη Γάζα υποστήριζε τη Χαμάς. Στην πραγματικότητα, η πιο συχνή απάντηση σχετικά με την ηγεσία ήταν ότι κανείς δεν εκπροσωπεί πραγματικά τον παλαιστινιακό λαό. Αρα υπάρχει ένα προφανές κενό ηγεσίας».

Και συμπλήρωσε: «Ωστόσο, η έρευνα δείχνει επίσης ότι οι κάτοικοι της Γάζας, γυναίκες όσο και άνδρες, ηλικιωμένοι και νέοι εξίσου, είναι πρόθυμοι να θυσιαστούν για τη γη και την αυτοκυριαρχία τους, να πολεμήσουν και να πεθάνουν, ακόμη και εις βάρος της οικογενειακής τους ασφάλειας, ή της υπόσχεσης για μια καλύτερη ζωή αλλού».

Ενα σημαντικό πρόβλημα για τους ερευνητές είναι ότι πολύ λίγοι από τους κατοίκους της Γάζας είναι διατεθειμένοι να επικρίνουν ανοιχτά τη Χαμάς. Η οργάνωση, η οποία κατέλαβε τον έλεγχο της Γάζας, το 2007, μετά τη νίκη της σε εκλογές, έχει μακρά ιστορία ανελέητης καταστολής των αντιφρονούντων.

Μια δημοσκόπηση της PCPSR, που δημοσιεύθηκε τον Σεπτέμβριο, δείχνει ότι το 39% των κατοίκων της Γάζας υποστηρίζει τις επιθέσεις της Χαμάς στο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023, που προκάλεσαν τη σύγκρουση. Εξι μήνες νωρίτερα, το αντίστοιχο ποσοστό ήταν κατά 32 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερο, στο 71%. Η Χαμάς σκότωσε 1.200 άτομα, κυρίως πολίτες, και απήγαγε 250 στην επίθεση, ενώ η ισραηλινή επίθεση που ακολούθησε στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 48.000 Παλαιστίνιους, κυρίως αμάχους, και κατέστρεψε ολοσχερώς περιοχές της επικράτειας.

«Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η υποστήριξη για την επίθεση του 2023 δεν σημαίνει απαραίτητα υποστήριξη προς τη Χαμάς και δεν σημαίνει υποστήριξη για τυχόν δολοφονίες ή φρικαλεότητες που διαπράττονται εναντίον αμάχων», επεσήμανε η PCPSR, προσθέτοντας ότι έως και 90% των ερωτηθέντων «πιστεύουν ότι η Χαμάς δεν διέπραξε τις φρικαλεότητες που της αποδίδονται».

Αντίθετα, είπαν οι δημοσκόποι, η υποστήριξη για την επίθεση του 2023 υποκινήθηκε από το γεγονός ότι η επίθεση είχε επικεντρώσει την περιφερειακή και παγκόσμια προσοχή στο ζήτημα των Παλαιστινίων.

Η δημοσκόπηση διαπίστωσε επίσης ότι το 36% των κατοίκων της Γάζας επιλέγει τον «ένοπλο αγώνα» ως τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για να τερματιστεί η ισραηλινή κατοχή και να δημιουργηθεί ένα ανεξάρτητο παλαιστινιακό κράτος, το χαμηλότερο επίπεδο από τον Σεπτέμβριο του 2022. Η Χαμάς ήταν το προτιμώμενο πολιτικό κόμμα για το 35% των ερωτηθέντων.

Αμέσως μετά την κατάπαυση του πυρός τον περασμένο μήνα, γράφει ο Guardian, ορισμένοι κάτοικοι εξέφρασαν υπερηφάνεια που η Χαμάς είχε επιβιώσει από την επίθεση.

«Πείτε μου μια χώρα που θα μπορούσε να αντέξει να σφυροκοπάται από την πολεμική μηχανή του Ισραήλ επί 15 μήνες», είπε ο Σαλάχ Αμπού Ρεζίκ, ένας 58χρονος εργάτης. Επαίνεσε τη Χαμάς που βοήθησε στη διανομή βοήθειας για τους πεινασμένους κατοίκους της Γάζας κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης και που προσπάθησε να επιβάλει κάποιους κανόνες ασφαλείας, περιγράφοντας την οργάνωση ως «μια ιδέα» που δεν μπορεί να σκοτωθεί.

Αλλοι κάτοικοι, όμως, εξέφρασαν την οργή τους που η επίθεση της Χαμάς είχε φέρει καταστροφή στη Γάζα.

«Είχαμε σπίτια και ξενοδοχεία και εστιατόρια. Είχαμε μια ζωή. Σήμερα δεν έχουμε τίποτα, οπότε τι είδους νίκη είναι αυτή; Οταν τελειώσει ο πόλεμος, η Χαμάς δεν πρέπει να συνεχίσει να κυβερνά τη Γάζα μόνη της», είπε ο 30χρονος Αμίν, ένας πολιτικός μηχανικός ο οποίος ζούσε στο Καν Γιουνίς.

Για να αποφευχθεί η περαιτέρω διάδοση τέτοιων απόψεων, η Χαμάς θα πρέπει να εκτρέψει την ευθύνη εάν καταρρεύσει η κατάπαυση του πυρός.

Μια κατηγορία που διατύπωσε η Χαμάς τη Δευτέρα είναι ότι το Ισραήλ εμποδίζει εσκεμμένα την είσοδο στη Γάζα ανθρωπιστικής βοήθειας, όπως 60.000 λυόμενα σπίτια και 200.000 σκηνές, καθώς και μηχανημάτων για την απομάκρυνση των ερειπίων, αλλά και καυσίμων. Η ανθρωπιστική βοήθεια και η ανοικοδόμηση είναι οι απόλυτες προτεραιότητες για τους περισσότερους στη Γάζα. Το Ισραήλ αρνείται τις κατηγορίες.

Οι διαδοχικές δημοσκοπήσεις μεταξύ των Παλαιστινίων δείχνουν ότι θα υπάρχει πάντα χώρος για ένα συντηρητικό ισλαμικό κόμμα στη Γάζα και στην κατεχόμενη Δυτική Οχθη, επισημαίνουν οι αναλυτές.

Συνεπώς, καταλήγει ο Guardian, ακόμη και αν η Χαμάς βγει από το κάδρο, ή αποδυναμωθεί πολύ, υπάρχει δυνητικά ένα τμήμα αυτής της βάσης υποστήριξης των ισλαμιστών που θα αναζητήσει ένα νέο, παρόμοιο, πολιτικό σπίτι.

. . .